आपल्या कौशल्याने एकाकीपणावर मात करा

* अलका सोनी

आयुष्याची ५५ वर्षे पाहणाऱ्या नीता आंटी आजकाल तिच्या एकाकीपणाने त्रस्त आहेत. त्याचं कारण म्हणजे मुलं त्यांच्यापासून दूर नोकरीच्या निमित्ताने दुसऱ्या शहरात जातात. नोकरीच्या जबाबदाऱ्यांमुळे पती तिला योग्य वेळ देऊ शकत नाही. बिचारी नीता आंटी केली तर काय करणार.

आता या वयात नीता आंटी कोणतेही नवीन काम करू शकत नाही. मोकळ्या वेळेत तो एकटेपणा दूर करायला धावायचा. आजच्या व्यस्त जीवनशैलीत अनेक गृहिणींची ही परिस्थिती झाली आहे. सुरुवातीला घर आणि मुलांच्या जबाबदाऱ्यांमुळे ती नोकरी करू शकत नाही. पुढे जबाबदाऱ्या संपल्यानंतर तिला आयुष्यात रिकामे वाटू लागते.

आता या एकटेपणावर मात करताना तिला अस्वस्थ वाटते. शेवटी काय करावं तेच समजत नाही. फार कमी स्त्रिया त्यांच्या आयुष्यातील या टप्प्यावर नवीन सुरुवात करण्याचा विचार करतात. आता आयुष्याची संध्याकाळ झाली आहे, आता काय करता येईल, असे त्यांना वाटते. आता नवीन काही करून काय करायचं.

निसर्ग प्रत्येक माणसाला या जगात पाठवत असतो. फक्त गरज आहे ती तुमच्यातील कौशल्य ओळखण्याची. अशी अनेक उदाहरणे आपल्या आजूबाजूला सापडतील. आपण फक्त त्यांच्याकडून प्रेरणा घ्यायला हवी. कुमारी दीपशिखाने ही गोष्ट अनेकवेळा खरी असल्याचे सिद्ध केले. गृहिणी असण्यासोबतच ती गेली 10 वर्षे स्वतःची टेलरिंग इन्स्टिट्यूट देखील चालवत आहे. ती तिच्या घरातील एका खोलीत मुली आणि महिलांना शिवणकाम शिकवते. यामुळे त्यांना खूप आनंद होतो. त्यांचे म्हणणे आहे की, आम्ही स्त्रिया आपले संपूर्ण आयुष्य घर स्वच्छ करण्यात घालवतो. तुमचे लक्ष अजिबात राहात नाही. आपण आपले छंद आणि कौशल्ये समोर आणली पाहिजेत. असो, आजचे युग हे स्वावलंबनाचे आहे.

तुमची प्रतिभा ओळखा

महिला ही कौशल्याची शान आहे. काहींना गायन आहे, कुणाला वाद्य वाजवण्याची कला आहे, तर काही स्वयंपाकात निपुण आहेत. काही पेंटिंगमध्ये परिपूर्ण आहेत, काही उत्कृष्ट लेखन आहेत आणि काही मेहंदी डिझाइनिंगमध्ये तज्ञ आहेत. म्हणून, आपल्या एकाकीपणाला बाय-बाय म्हणा आणि ते ओळखून आपली कौशल्ये वाढवा.

संकोच दूर करा

तुमच्या कौशल्याच्या सुरुवातीबद्दल तुमच्या मनात येणारा प्रत्येक संकोच दूर करा. तुम्हाला पहिल्याच प्रयत्नात यश मिळणार नाही किंवा लोक तुमची चेष्टा करू शकतात. पण या सर्वांकडे दुर्लक्ष करायला शिका, जे काम करायचे ठरवले आहे ते मनापासून करा. असे होईल की जे आज तुमची चेष्टा करत आहेत, उद्या तुम्हाला यश मिळाल्यावर ते तुमची स्तुतीही करतील.

निशू श्रीवास्तव यांना शिवणकामाची खूप आवड होती. पण तिला तिच्या छंदासाठी वेळ देता येत नव्हता. मग मुलं आली की त्यांचे कपडे शिवून घ्यायचे असा विचार मनात आला. जेव्हा मुलांना त्यांच्या आईने बनवलेले कपडे सुंदर दिसले तेव्हा त्यांची विचारसरणी बदलली. आज ती तिच्या फावल्या वेळात तिचे कौशल्य आजमावते.

कौशल्ये अपडेट करत रहा

तुम्ही तुमच्या आवडीनुसार आणि कौशल्याने कोणतेही काम सुरू केले असेल, ते आजच्या काळानुसार अपडेट करत राहा कारण हे सर्व तुम्ही वर्षापूर्वी शिकलात. आज तुम्ही त्यात काही बदल करू शकता.

या तंत्रज्ञानाच्या युगात तुमच्या कलेला थोडा तांत्रिक स्पर्श द्या. यूट्यूब आणि गुगलवर प्रत्येक कलेशी संबंधित अनेक व्हिडिओ आणि माहिती आहेत. त्याच्या मदतीने आपली कला सुधारा.

लक्ष ठेवा

आज चित्रकला, स्वयंपाक, गृहसजावट अर्थात प्रत्येक कलेला बाजारात मागणी आहे. आपल्याला फक्त उघड्या डोळ्याची आवश्यकता आहे. त्या कलेशी संबंधित अनेक तज्ञ आपल्या आजूबाजूला आहेत. त्यांच्याकडून समुपदेशन घ्या. असे अनेक लोक आहेत ज्यांनी कोणत्याही विद्यापीठाच्या पदवीशिवाय ते मोठे केले आहे. त्यामुळे पूर्ण आत्मविश्वासाने पाऊल टाका. आज तुम्ही स्वतःबद्दलही विचार करणे महत्त्वाचे आहे. तुमच्या आवडीचे काम निवडा. कुणास ठाऊक, तुमचे कौशल्य कदाचित तुम्हाला नवी ओळख देईल. त्यामुळे तुमचे कौशल्य आजमावून पहा. यामुळे तुमचा एकटेपणा तर दूर होईलच पण तुमचा आत्मविश्वासही अनेक पटींनी वाढेल. उत्पन्न वेगळे असेल.

अशा बना कुशल आणि यशस्वी

* पुष्पा भाटिया

एकाच वेळेला सगळी कामे करण्याच्या नादात आपण नैराश्याने ग्रस्त होऊ नये यासाठी या गोष्टींचा जीवनात अवश्य जरूर अवलंब करा :

प्रतिक्रिया द्यावी : जे काही आपल्या अवती-भोवती घडतंय, त्यासंबंधी आपली प्रतिक्रिया अवश्य व्यक्त करावी. सगळे काही गुपचूप रोबोटप्रमाणे स्वीकारू नये. बदलाच्या प्रक्रियेमुळे उत्पन्न आपल्या भावनांचा स्वीकार करावा. लक्षात ठेवा, आपल्या भावनांना तुमच्याहून चांगले अन्य कोणी समजू शकणार नाही.

क्षमतेहून अधिक काम करू नका : घर असो की ऑफिस चांगले बनण्याच्या फंदात पडू नका. लक्षात ठेवा जर आपण आपल्या क्षमतेहून अधिक काम केले तर आपल्याला कुठले मेडल तर मिळणार नाहीच. परंतु लोकांच्या अपेक्षा मात्र वाढतील. शिवाय होणाऱ्या चुकांचा परिणामही भोगावा लागेल. आजचा काळ टीम वर्कचा आहे.

पॉझिटिव विचार : चुकांना तुम्ही जबाबदार आहात ही भावना मनातून काढून टाका. अशाचप्रकारे ऑफिसमध्ये एखादा प्रोजेक्ट हातातून निघून गेला असेल तर, ‘‘हे काम मी करूच शकत नाही.’’ किंवा ‘‘मी या कामासाठी योग्यच नाही.’’ असे नकारात्मक विचार मनात येऊ देऊ नका.

निर्भय बना : अनेकदा आई-वडिलांकडून मिळालेल्या वर्तनाची मुळे एवढया खोलवर रुजलेली असतात की प्रौढ झाल्यावरही त्यांच्यापासून मुक्ती मिळणे अवघड होऊन जाते. काही महिला असमाधानी नात्यांना जीवनभर टिकवून ठेवतात कारण की त्यांना भीती वाटत असत की नाती तोडली तर समाजात त्यांची बदनामी होईल. परंतु सत्य तर हे आहे की आजच्या यंत्र युगात कुणालाही एवढी फुरसत नाही की जो दुसऱ्यांविषयी विचार करेल. सगळे आपापल्या जगात व्यस्त आहेत.

निसर्गाशी नाते जोडा : सकाळी सूर्योदयापूर्वी उठा आणि फिरायला जा. फिरण्यासाठी असे ठिकाण निवडा, जेथे हिरवळ असेल, नदी, तलाव, धबधबा, समुद्र व बगीचा असेल. अशा निसर्गरम्य ठिकाणी फिरल्यामुळे मेंदूला ताण-तणावापासून दिलासा मिळतो.

उपाय शोधा : समस्या कशीही असो, ती सहजतेने हाताळा. घाईगडबडीने समस्या अजून वाढते. धैर्याने प्रतिकूल परिस्थितीचा सामना करावा. त्या पैलूंचा विचार करावा, ज्यामुळे आपल्या समस्येवर उपाय मिळू शकेल.

दिनक्रम बदलावा : प्रत्येक दिवशी एकच एक काम केल्याने आपण थकला आहात, ऑफिसमध्येही कंटाळा अनुभवताहेत, तर मग काही दिवस बाहेर फिरून यावे किंवा परिवाराबरोबर पिकनिकला जावे. स्पा घ्या, पार्लरला जाऊन.

चांगल्या श्रोता बना : जर आपण दुसऱ्यांच्या बोलण्याशी सहमत नसाल तरीही निर्णय न घेता दुसऱ्यांचे बोलणे ऐका. तो काय म्हणतो ते समजून घेण्याचा प्रयत्न करा आणि त्याला हे वाटायला हवे की तुम्ही त्याचे म्हणणे लक्षपूर्वक ऐकत आहात.

जेणेकरून तुम्ही तंदुरुस्त राहावे : आरोग्यासंबंधी कुठल्याही समस्येला दुर्लक्ष्य करू नका. आपले रुटीन चेकअप करत राहिल्यास आपण बऱ्याच समस्यांपासून वाचू शकाल.

शेवटी सर्व कामे केली जावू शकतात, परंतु सर्व कामे एकाच वेळेला केली जाऊ शकत नाहीत. स्त्री कुटुंबाची केंद्रही आहे आणि परिघही. तिला आई, पत्नी आणि वर्किंग वुमन बनण्याची गरज आहे, सुपर वुमन बनण्याची नाही.

जीवन कौशल्य शिकणेही आहे आवश्यक

* शिखरचंद जैन

अन्विता चिडलेली होती. एक तर बाहेर मुसळधार पाऊस, वरून ३ तासांपासून लाइट गायब. आजूबाजूच्या सर्व घरांमध्ये लाइट होती, फक्त तिच्याच घरात नव्हती. एवढया पावसात कोणी इलेक्स्ट्रिशियन यायला तयार नव्हता. वरून ओले कपडे सुकवायची समस्या होती. ८ वर्षाच्या मुलाने घरात दोरी बांधून कपडे सुकविण्याचा सल्ला दिला. परंतु भिंतीमध्ये खिळा ठोकणे अन्विताच्या शक्तिबाहेरचे होते.

या दरम्यान चौथ्या मजल्यावर राहणारी तिची शेजारीण मनीषा तिच्या घरी आली. तिने अन्विताच्या घरी काळोख पाहिला, तेव्हा तिला संशय आला म्हणून फ्युज चेक केला. तिचा संशय खरा ठरला. फ्युज उडाला होता. मनीषाने लगेच तार लावून फ्यूज दुरूस्त केला. नंतर तिने फोन करून आपल्या मुलाकडून घरी ठेवलेला टूल बॉक्स मागवला आणि ड्रिल मशिनने होल करून पटकन दोन खिळे त्यात गाडून दोरी बांधून दिली, जेणेकरून अन्विता कपडे सुकवू शकेल. अशाप्रकारे तिने काही मिनिटांतच अन्विताची सारी समस्या दूर केली.

अन्विता मनीषाचे कौशल्य पाहून दंग होती. मनीषाने अन्विताला समजावले, ‘‘तुम्ही वर्किंग असा किंवा गृहिणी अशाप्रकारची कामं अवश्य शिकून घेतली पाहिजे. जीवनाला सोपे आणि उपयोगी बनवण्यात यांची मोठी भूमिका असते. यातील काही कौशल्य भलेही आपल्या रोजच्या जीवनात उपयोगी ना पडोत, परंतु जेव्हा यांची आवश्यकता भासते आणि ते तुम्ही शिकून घेतलेली नसतात, तेव्हा आपल्याला मोठया मुश्किलीचा सामना करावा लागतो.’’

अन्विताने मनीषाने सांगितलेल्या गोष्टींनी प्रभावित होऊन ठरवले की आता तीही छोटी-मोठी कामे अवश्य शिकेल.

प्रत्येक महिलेने ही कामे अवश्य शिकली पाहिजेत

छोटी-मोठी रिपेअरिंग

जर आपण असा विचार करत असाल की याचा संबंध अर्थशास्त्राशी आहे तर आपण चुकीचा विचार करत आहात. विदेशात एका स्वतंत्र विषयाप्रमाणे याला कॉलेजांत शिकवले जाते. याअंतर्गत, घरगुती गरजांशी संबंधित अनेक कौशल्यांचे व्यवहारिक प्रशिक्षण दिले जाते. परंतु आपल्या देशात आपण हे इतरांना करतांना किंवा वेगवेगळया क्षेत्रातील लोकांकडून शिकू शकता.

यात घरातील पेंटिंग, प्लंबिंग (नळाची फिटिंग), सुतारकाम, विद्युत काम, घराची देखभाल आणि दुरुस्ती यासंबंधित बऱ्याच लहानसहान गोष्टी आहेत, परंतु तुम्ही काही महत्त्वाच्या गोष्टी शिका. जसे की अचानक फ्युज उडाल्यावर पुन्हा वायर जोडणे, टॅप खराब झाल्यास प्लंबरच्या प्रतीक्षेत बसू नका, टॅप स्वत:च फिट करा, भिंतीला खुंटी लावण्यासाठी ड्रिल मशीनचा उपयोग करणे, सुतारकामाशी निगडित छोटी-मोठी कामे करणे इत्यादी. सांगण्याचा अर्थ असा की आपल्याला याविषयी ‘मास्टर ऑफ नन, जैक ऑफ ऑल’ (कोणत्याही विषयाचा तज्ज्ञ नाही, परंतु प्रत्येक गोष्टीबद्दल थोडी-फार माहिती आहे) बनावे लागेल. अशाने आपण आपले जीवन सुखद प्रकारे जगू शकता.

चालणारी गाडी थांबू नये

आजकाल घरोघरी आपल्याला कार किंवा दुचाकी वाहन बघावयास मिळेल. खासगी वाहने आता सुविधा नसून कार्यरत व्यक्तिची जबाबदारी आहे. किरकोळ समस्येमुळे वाहन अचानक थांबते तेव्हा समस्या उद्भवते आणि दूर-दूरपर्यंत कोणी दुरुस्ती करणाराही सापडत नाही.

बरेच लोक बाईक किंवा कार अवश्य चालवतात, परंतु आपली वाहने खूप गलिच्छ ठेवतात, कारण दररोज पेट्रोलपंप किंवा सर्व्हिस सेंटरवरून धुवून घेणे त्यांना शक्यही नाही आणि व्यावहारिकही नाही. अशा स्थितीत आपण वाहनाची नियमित स्वच्छतेची पद्धत, वाहनाच्या देखभाल संबंधित छोटया-मोठया गोष्टी शिकल्या पाहिजेत. जर आपण कार चालवत असाल तर तुम्ही कारचे टायर बदलणेही शिकणे महत्वाचे आहे. अन्यथा कारमध्ये पडलेली स्टेपनी तुम्हाला काही उपयोगाची राहणार नाही.

दुखापतीनंतर प्रथमोपचार

आजार आणि अपघात कधीही घडू शकतात. अशा परिस्थितीत रडारड आणि आरडाओरड करण्याऐवजी संयमाने काम करणे महत्वाचे आहे. अशा कठीण परिस्थितीत सर्वात महत्वाचे म्हणजे रुग्णाला किंवा अपघात झालेल्या व्यक्तिला प्रथमोपचार देणे आणि शक्य तितक्या लवकर त्याला रुग्णालयात दाखल करणे. यासाठी आपण नेहमी काही आवश्यक औषधे जसे की अँटिसेप्टिक, मलम, ब्रॅडेज, पेनकिलर, कापूस इत्यादी घरी ठेवावेत आणि प्रथमोपचाराचे प्रशिक्षणदेखील घेतले पाहिजे. याशिवाय स्ट्रोक, हार्ट अटॅक आणि उष्माघाताच्या वेळी कोणती खबरदारी घ्यावी आणि त्याचबरोबर रुग्णाला कोणते प्रथमोपचार द्यावेत हे देखील जाणून घ्या.

संकोच बनू नये अडथळा

हे ऐकून तुम्हाला आश्चर्य वाटेल, परंतु ही वस्तुस्थिती आहे की मोठया संख्येने महिला अजूनही अज्ञात व्यक्तिशी बोलण्यास अगदीच संकोच करतात. त्यांना भीती वाटते की जर त्या योग्यरित्या बोलल्या नाहीत तर त्यांचे काम खराब होईल.

मुलांच्या शाळेत प्रवेश घेताना, एखाद्या सरकारी कार्यालयात, नोटरी लोकांकडून पडताळणीसाठी, डॉक्टरकडे जाण्यासाठी किंवा तत्सम कामासाठी त्या एकतर पती, मुलगा किंवा दिराला सोबत घेतात किंवा त्यांनाच पाठवतात.

उघडे पुस्तक बनू नका

सायबर क्राइममधील वाढ लक्षात घेता हे आवश्यक आहे. टोटल मॉम टेक डॉट कॉमच्या लिझा गंबीनर सांगतात की जेव्हा आपण ऑनलाइन शॉपिंग करता, तेव्हा वेब पत्त्याच्या सुरूवातीला पहा. त्याचप्रमाणे, आपण आपले फेसबुक खाते सुरक्षित करणे देखील शिकले पाहिजे. येथे प्रोफाइल प्रतिमेचे संरक्षण करणे योग्य ठरेल. आपले वैयक्तिक फोटो फेसबुकवर धडाधडपणे अपलोड करणे थांबवा.

फेसबुक खाते नेहमी खाजगी सेटिंग्जवर ठेवा. असे असूनही, शिवाय या पोस्ट केवळ आपल्या मित्रमैत्रिणींपर्यंतच पोहोचतील अशी सेंटिंग ठेवा, कारण आपण इंटरनेटवर जे काही टाकतो ते कोठेतरी शेयर केले जाऊ शकते.

एकटयाने प्रवास करणे

बऱ्याच स्त्रिया अजूनही एकटया दुसऱ्या शहरात जाण्याचे धाडस करू शकत नाहीत. हा एक प्रकारचा कमकुवतपणा आहे. गस्टी ट्रॅव्हलर डॉट कॉमच्या मुख्य कार्यकारी अधिकारी बोंड सांगतात की तुम्ही एकदा एकटयाने प्रवास करण्याचा प्रयत्न केलाच पाहिजे. यासाठी कुणाचीही मदत किंवा सल्ले न घेता आपण संपूर्ण योजना स्वत: तयार करावी.

एकटयाने प्रवास केल्याने तुमचा आत्मविश्वास वाढतो, नियोजनाची सवय निर्माण होते, लोकांशी संवाद साधण्याची कला विकसित होते, विविध प्रकारचे अॅप्स वापरण्याची सवय लागते, नवीन लोकं आणि नवीन ठिकाणे प्रत्यक्ष पाहण्याची संधी मिळते. सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे मनाला शांती आणि आनंद मिळतो. होय, आपण अगदी थोडया अंतरावरच्या एखाद्या यात्रेने प्रारंभ करू शकता.

आपला फायनान्स नियंत्रित करा

आजच्या आर्थिक जगात सगळयात अर्थपूर्ण जर काही असेल तर ते आहे अर्थ अर्थात पैसे. आपले जर आपल्या फायनान्सवर नियंत्रण असेल तर आपणास प्रत्येकजण विचारेल.

तुमचा आत्मविश्वासही कायम राहील. आपणास नेहमी हे माहीत असले पाहिजे की आपले किती उत्पन्न आहे, आपण किती बचत करीत आहात, महिन्याचा सरासरी खर्च किती आहे, आपला आरोग्य विमा किंवा जीवन विमा किती आहे आणि त्यापासून आपल्याला कोणता फायदा मिळू शकेल? कोणता म्युच्युअल फंड चांगला आहे, मालमत्तेचे कोणते क्षेत्र चांगले आहे इ. आपण एका डायरी वा वहीमध्ये उत्पन्नाचा आणि खर्चाचा संपूर्ण हिशोब ठेवला पाहिजे.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें