* प्रियांका राजोरिया
नोकरदार महिला अनेकदा अपराधी भावनेने ग्रासलेल्या असतात. करिअरमुळे घरच्या जबाबदाऱ्या नीट सांभाळता येतील की नाही, हेच कळत नाही, ही अपराधी भावना त्यांच्या मनात येते. तिच्या तान्ह्या मुलाच्या हातातून तिची मांडणी सोडवून कामावर गेल्यावर तिच्यावरील हा अपराधीपणा वाढतो. मग प्रत्येक क्षणाला तिला आपल्या मुलाची काळजी वाटते. न्यूक्लियर फॅमिली, जिथे कौटुंबिक आधाराला वाव नसतो, तिथे अशी परिस्थिती येते की त्यांना त्यांच्या मुलांपैकी एक किंवा करिअर निवडावे लागते आणि मग आपल्या समाजात मुलांच्या संगोपनाची जबाबदारी आईवरच असते. त्यामुळेच नाही. आई कितीही मोठे पद असो, तिचा पगार कितीही जास्त असला तरी तिला तडजोड करावीच लागते. अशा स्थितीत काय होते की, आपल्या मुलाचे संगोपन करण्याचा विचार करून तिने आपले करिअर संपवले, तर आपण आपल्या करिअरसाठी काहीही केले नाही असे तिला अपराधी वाटते. जर ती मुलाचे संगोपन करण्यासाठी बेबीसिटरवर अवलंबून असेल, तर तिने तिच्या करिअरसाठी आणि भविष्यासाठी तिच्या मुलाचे संगोपन करण्यावर लक्ष केंद्रित केले नाही हे लक्षात घेणे कठीण आहे. अशा परिस्थितीत नोकरदार महिलेने काय करावे?
याचे निश्चित उत्तर असू शकत नाही. या प्रकरणात प्रत्येकाची परिस्थिती, इच्छा आणि प्राधान्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात. असं असलं तरी आई बनणं हा कोणत्याही मुलीच्या आयुष्यातला मोठा बदल असतो. काही मुली अशाही आहेत ज्यांना त्यांची नोकरी कोणत्याही प्रकारे सांभाळायची आहे आणि काही अशा आहेत ज्यांना कोणत्याही किंमतीत आपल्या मुलाकडे लक्ष द्यायचे आहे.
बनस्थली विद्यापीठातील सहयोगी प्राध्यापक डॉ. सुधा मोरवाल सांगतात, “आई झाल्यानंतर मी माझे काम पुन्हा सुरू केले. मला कुटुंबाचा पाठिंबा मिळाल्याने माझ्या करिअरला पुन्हा वेग आला. मात्र, सुरुवातीच्या काळात मला काही अडचणींचा सामना करावा लागला आणि माझा पूर्ण वेळ मुलाला न दिल्याबद्दल मला अपराधी वाटायचे. पण हो, घरकामाचं ओझं माझ्यावर कधीच पडलं नाही.
डॉ. सुधाच्या विपरीत, मीना मिलिंदला तिची नोकरी सोडावी लागली, कारण तिच्या मुलाची काळजी घेणारे कोणीच नव्हते आणि तिलाही मुलाबद्दल काही अपराधीपणा असावा असे वाटत नव्हते. पण काम सोडण्याचा निर्धारही कमी नव्हता. मुलाचे वय लहान असल्याने ती अद्यापही नोकरी सुरू करू शकली नाही, कारण ती विभक्त कुटुंबात राहते. प्रत्येक नोकरी करणाऱ्या मुलीला तिची नोकरी करत राहायचे असते, परंतु परिस्थिती नेहमीच तिच्या अनुकूल नसते, कारण शहरातील घर आणि ऑफिसचे अंतर आणि न्यूक्लियर फॅमिली तिला तिच्या मुलाला घरी सोडून कामावर जाऊ देत नाही. तथापि, अशा काही गोष्टी आहेत ज्याबद्दल खात्री बाळगून ते त्यांचे काम सुरू ठेवू शकतात.
कंपनीची निवड : सुरुवातीला कमी कामाचे तास, लवचिक कार्यालयीन तास असलेल्या कंपनीत काम करा. रुटीन बनवा: बाळ झाल्यावर ऑफिस जॉईन कराल तेव्हा दिनचर्या तयार करा. यामध्ये तुम्हाला किती काम कोणत्या वेळेपासून ते कोणत्या वेळेपर्यंत पूर्ण करायचे आहे याकडे लक्ष द्या. अशा प्रकारे वेळेचे व्यवस्थापन केल्याने तुम्ही तुमच्या अनेक समस्या स्वतःच सोडवाल.
ते व्यवस्थित ठेवा : लहान गोष्टींसाठी स्वतंत्र बॉक्स बनवा जेणेकरून तुम्हाला सर्वकाही त्वरीत सापडेल. बाळाचे सामान एकाच ठिकाणी ठेवा. इतर वस्तूंचे बॉक्सदेखील तयार करा. कात्री शोधण्यासाठी तुम्हाला २ तास लागतील.
जोडीदाराची मदत घ्या : मूल लहान असेल तर जोडीदाराची मदत घ्या. त्यांना छोटी-छोटी कामे करायला सांगा, कारण त्यांना हेही समजेल की हे सर्व एकट्याने करणे तुमच्यासाठी खूप अवघड आहे.
एक आया ठेवा : जर तुम्हाला मुलाला डेकेअरमध्ये ठेवायचे नसेल तर एक आया ठेवा. तिला आईप्रमाणे मुलाची काळजी घेण्यास सांगा.
नेहमी संपर्कात रहा : जर मूल एखाद्या नातेवाईकाकडे असेल तर दिवसातून किमान 2 वेळा, आपल्या मुलाची काळजी घ्या. दुपारी भेटायला येत असेल तर नक्की भेटा.
प्राधान्यक्रम बदला : बाळाच्या जन्मानंतर प्राधान्यक्रम बदला. तुम्ही कोणतेही काम कराल, त्याचा तुमच्या मुलावर काय परिणाम होईल हे लक्षात ठेवा. ते स्वच्छ ठेवा, संभाषणाचा टोन चांगला ठेवा, प्रेमाने रहा. अशा प्रकारे तुम्ही तुमचे करिअर घडवू शकता तसेच मुलाला वेळ देऊ शकता आणि मग तुम्हाला अपराधीपणाचा त्रास होणार नाही. यूकेमध्ये केलेल्या एका अभ्यासात असे दिसून आले आहे की नोकरदार महिलांची मुले अधिक हुशार असतात, त्यांच्या समस्या सहजपणे सोडवण्यास सक्षम असतात आणि त्यांच्या आवडींबद्दल अधिक जागरूक असतात. इन्स्टिट्यूट फॉर सोशल अँड इकॉनॉमिक रिसर्चने केलेल्या सर्वेक्षणात बहुतांश नोकरदार मातांनी सांगितले की, लहानपणापासूनच मुलांना अनेक तास एकटे सोडावे लागते, परंतु त्याचा परिणाम असा झाला की त्यांची मुले स्वतंत्र आणि स्वावलंबी बनली. वर्कप्लेस इनसाइटने केलेल्या सर्वेक्षणात, ज्याने यूएसमधील कामाच्या ठिकाणी आणि काम करणाऱ्या महिला आणि पुरुषांच्या जीवनातील विविध पैलूंचा अभ्यास केला होता, 88% पुरुषांनी सांगितले की ते काम करणाऱ्या मातांच्या अष्टपैलू कौशल्यांना सलाम करतात.