गर्भाशय फायब्रॉइड्स वेळेवर करा उपचार

* गृहशोभिका

जर गर्भाशयात कोणत्याही प्रकारचे सिस्ट किंवा फायब्रॉइड (गाठ) असल्यास आई होणे शक्य नसते. याशिवाय ओव्हरी सिंड्रोम, अॅनिमिया असे अनेक आजार आहेत, जे दिसायला लहान वाटतात, पण या सर्व समस्या बाळाला जन्म देताना खूप मोठया होतात.

गर्भाशयात विकसित होणारे गैर-कर्करोग (सौम्य) गर्भाशय फायब्रॉइड्स हे स्त्रियांमध्ये वंध्यत्वाचे एक प्रमुख कारण आहे.

गर्भाशयातील फायब्रॉइड्स फॅलोपियन ट्यूबमध्ये अडथळा आणून किंवा फलित अंडी गर्भाशयात रोपण करण्यापासून रोखून प्रजननक्षमता कमी करू शकतात. गर्भाशयात कमी जागेमुळे, मोठया फायब्रॉइड्समुळे गर्भ पूर्णपणे विकसित होऊ शकत नाही.

फायब्रॉइड्स नाळेच्या विघटनाचा धोका वाढवू शकतात, कारण फायब्रॉइडमुळे नाळेत अडथळा येऊ शकतो आणि ती गर्भाशयाच्या भिंतीपासून वेगळी होऊ शकते, परिणामी गर्भाला कमी ऑक्सिजन आणि पोषक तत्वे मिळतात. यामुळे बाळाचा अकाली जन्म किंवा गर्भपात होण्याची शक्यता वाढते.

गर्भाशय फायब्रॉइड्स हे गर्भाशयाच्या स्नायूंच्या ऊतींचे सौम्य (कर्करहित) ट्यूमर असतात. त्यांना मायोमा किंवा लियोमायोमा असेही म्हणतात. हे फायब्रॉइड्स तेव्हा तयार होतात जेव्हा गर्भाशयाच्या भिंतीतील एक स्नायू पेशी गुणाकार करते आणि कर्करोग नसलेल्या ट्यूमरमध्ये बदलते.

फायब्रॉइड्सचा आकार लहान दाण्यापासून मोठया दाण्यापर्यंत असू शकतो, जो गर्भाशयाला मोठा करतो. फायब्रॉइड्सचे स्थान, आकार आणि संख्या हे निर्धारित करतात की, ही केवळ लक्षणे आहेत किंवा उपचार घेणे आवश्यक आहे.

गर्भाशयाच्या फायब्रॉइड्सचे वर्गीकरण त्यांच्या स्थानाच्या आधारावर केले जाते. हे ३ मोठया श्रेणींमध्ये विभागलेले आहेत :

सबसेरोसल फायब्रॉइड्स : हे गर्भाशयाच्या भिंतीच्या बाहेरील भागात विकसित होते. असा फायब्रॉइड ट्यूमर बाहेरील भागात विकसित होऊ शकतो आणि आकार वाढू शकतो. सबसेरोसल फायब्रॉइड ट्यूमर सभोवतालच्या अवयवांवर दबाव आणतात, ज्यामुळे ओटीपोटात वेदना हे प्रारंभिक लक्षण म्हणून दिसून येते.

इंट्राम्युरल फायब्रॉइड्स : इंट्राम्युरल फायब्रॉइड्स गर्भाशयाच्या भिंतीच्या आत विकसित होतात आणि तिथे वाढतात. जेव्हा इंट्राम्युरल फायब्रॉइडचा आकार वाढतो तेव्हा गर्भाशयाचा आकार सामान्यपेक्षा जास्त होतो. फायब्रॉइड्सचा आकार जसजसा वाढत जातो, तसतसे मासिक पाळीत जड रक्तस्त्राव होतो, ओटीपोटात वेदना होतात आणि वारंवार लघवी होते.

सबम्यूकोसल फायब्रॉइड्स : हा फायब्रॉइड गर्भाशयाच्या पोकळीच्या अगदी खाली तयार होतो. मोठया सबम्यूकोसल फायब्रॉइड्समुळे गर्भाशयाच्या पोकळीचा आकार वाढू शकतो आणि फॅलोपियन नलिका ब्लॉक होऊ शकतात, ज्यामुळे प्रजननक्षमतेमध्ये समस्या निर्माण होतात. याच्याशी निगडीत लक्षणांमध्ये मासिक पाळीत जास्त रक्तस्त्राव जाणे आणि तो दीर्घकाळ राहणे यांचा समावेश होतो.

कसे ओळखावे?

गर्भाशयाचा फायब्रॉइड्स पेल्विक तपासणी, प्रयोगशाळेच्या चाचण्या आणि इमेजिंग चाचण्यांद्वारे शोधून काढला जातो. आजार शोधण्यासाठी इमेजिंग चाचण्या केल्या जातात. यात ओटीपोटाचा अल्ट्रासाऊंड, योनीचा अल्ट्रासाऊंड आणि हिस्टेरोस्कोपीचा समावेश आहे. हिस्टेरोस्कोपी दरम्यान, हिस्टेरोस्कोप नावाची एक लहान प्रकाशाची दुर्बीण गर्भाशयाच्या मुखातून गर्भाशयात घातली जाते.

सलाईन इंजेक्शननंतर गर्भाशयाची पोकळी पसरते, ज्यामुळे स्त्रीरोगतज्ज्ञाला गर्भाशयाच्या भिंती आणि फॅलोपियन ट्यूब उघडण्याची तपासणी करता येते. काही प्रकरणांमध्ये, एमआरआयचीही गरज भासू शकते.

त्यामुळे रिकाम्या कुशीतही हास्य गुंजेल

* प्रतिनिधी

पालक होणे ही कोणत्याही जोडप्यासाठी सर्वात मोठी आणि आनंदाची संधी असते. लग्नाच्या काही काळानंतर प्रत्येक जोडप्याला आपले कुटुंब वाढवायचे असते. 2-3 वर्षांचे झाल्यानंतर अंगणातील मुलांचे रडणे ऐकून हताश झालेले हे जोडपे पहिली 1-2 वर्षे नैसर्गिकरित्या गर्भधारणेचा प्रयत्न करतात. जर गर्भधारणा नैसर्गिकरित्या होत नसेल तर डॉक्टर त्यांचा सल्ला घेऊ लागतात.

आजकाल प्रजनन क्षमता कमी होण्याचे प्रमाण दिवसेंदिवस वाढत आहे. डावेपणा हा आजार म्हणून पाहिला जातो. जर जोडपे 12 महिने किंवा त्याहून अधिक नियमित असुरक्षित लैंगिक संबंधानंतर गर्भधारणा करू शकत नसतील तर त्यांना वंध्यत्व मानले जाते. WHO चा अंदाज आहे की भारतात वंध्यत्व दर 3.9% आणि 16.8% च्या दरम्यान आहे.

संयुक्त कुटुंबात राहणाऱ्या जोडप्याने लग्नाला 1-2 वर्षे उलटूनही चांगली बातमी दिली नाही, तर ते काळजीत पडतात आणि कुटुंबातील सदस्य आणि नातेवाईकांच्या प्रश्नांना बळी पडतात. घरातील वडीलधाऱ्यांना आजी-आजोबा होण्याची घाई असते. सुनेला पाळी आली की काही सासूच्या भुवया उंचावतात. प्रथम, गर्भधारणा होऊ शकत नाही याची चिंता असते आणि सर्वात वरती, पती-पत्नी कुटुंबातील सदस्यांच्या वागण्याने आणि उपहासाने गुरफटलेल्या जीवनाबद्दल उदासीन होतात.

दर काही दिवसांनी या प्रकरणाची चौकशी करणारे कुटुंबीयच आपले शत्रू दिसू लागतात. वादाची सुरुवात, पण एकट्या राहणाऱ्या जोडप्यांना वंध्यत्वाबाबत कमी त्रास सहन करावा लागतो का? अजिबात नाही, अशा जोडप्याला असे वाटते की, शेजाऱ्यांना एकटे सोडा, अनोळखी व्यक्तींचे डोळे देखील प्रश्न विचारतात, तुम्ही आनंदाची बातमी केव्हा देत आहात? दूरवर राहणारे कुटुंबीय आणि नातेवाईक आम्हाला फोन करतात आणि आमच्या संवादात विचारतात की आजी-आजोबा होण्याचा आनंद कधी मिळणार? मग पती-पत्नी दुखावले जातात आणि आपल्या प्रियजनांचे फोन उचलण्यासही लाजायला लागतात.

वंध्य जोडप्यांसाठी, शारीरिक कमतरतेची चिंता मानसिक अस्थिरतेस कारणीभूत ठरते आणि संपूर्ण शरीराच्या कार्यामध्ये अडथळा आणते. म्हणू शकत नाही, सहनही करू शकत नाही. वंध्यत्वामुळे होणारे वाद एकमेकांवर संशय आणि दोषाने सुरू होतात. दोघेही स्वत:ला निरोगी समजतात आणि समोरच्या व्यक्तीमध्ये उणिवा दिसतात, काही वेळा नवरा गैरसमजाचा बळी ठरतो आणि विचार करतो की मला लग्नापूर्वी हस्तमैथुनाची सवय होती, त्यामुळे माझ्यात काही कमतरता आहे का? माझे वीर्य पातळ झाले आहे का? शुक्राणूंची संख्या कमी झाली आहे का? त्या काल्पनिक भीतीमुळे व्यक्ती कामावर लक्ष केंद्रित करू शकत नाही आणि त्याचा लैंगिक जीवनावरही वाईट परिणाम होतो.

प्रयत्न करूनही तो ना स्वतः कळस गाठू शकला, ना बायकोला आनंद देऊ शकला. त्यामुळे दोघेही एकमेकांकडे खेचले जातात. कनिष्ठता संकुलाने त्रस्त अशा वेळी पत्नीही स्वत:लाच दोष देते आणि पीसीओडीमुळे मासिक पाळी अनियमित होत असल्याचे समजते. त्यामुळे गर्भधारणा होऊ शकत नाही, किंवा कौमार्य असताना एखाद्या मुलीने काही चुकीमुळे गर्भपात केला असेल, तर ती ना तिच्या पतीला सांगू शकत नाही ना डॉक्टरांना, अशा परिस्थितीत अपराधीपणाची भावना तिला खात असते. त्यामुळे ती तिच्या नवऱ्याला जिव्हाळ्याच्या क्षणी साथ देऊ शकत नाही.

मग तहानलेला नवरा एकतर बायकोवर संशय घेऊ लागतो किंवा बायकोपासून दुरावतो आणि दुस-यासोबत विवाहबाह्य संबंध ठेवतो. अनेक वेळा, संयुक्त कुटुंबांपासून वेगळे राहणारी जोडपी मुक्त जीवनशैली जगतात, ज्यात ते दररोज पार्ट्यांमध्ये जातात आणि आजकाल तरुणाईच्या पार्ट्या दारू, सिगारेट आणि जंक फूडशिवाय अपूर्ण आहेत.

त्यामुळे दारू, तंबाखू आणि जंक फूडच्या सेवनानेही गर्भधारणेत अडथळा निर्माण होतो. अनेक वेळा असे देखील दिसून येते की खूप प्रयत्न करूनही गर्भधारणा होत नाही तेव्हा काही जोडपी चकवा किंवा बाबांच्या जाळ्यात अडकतात. ते वेळ आणि पैसा वाया घालवतात आणि अशा चुकीच्या उपचारांमुळे निराश होतात आणि आशा गमावतात.

अशा परिस्थितीत काही लोक हार मानतात तर कधी प्रयत्न सोडून देतात. पण अशा परिस्थितीत पती-पत्नी दोघेही शहाणे असतील तर वंध्यत्वाबाबत एकमेकांवर आरोप करण्याऐवजी त्यांनी मनमोकळेपणाने चर्चा करून डॉक्टरांकडे जाऊन उपचार घ्यावेत. सर्व चाचण्या झाल्या. चला मार्ग घेऊया.

वंध्यत्वाची कारणे : वंध्यत्वाची अनेक कारणे असू शकतात. पहिले म्हणजे, आजच्या युगात करिअर ओरिएंटेड मुले-मुली वयाच्या ३०-३२ पर्यंत लग्न पुढे ढकलतात. शिवाय, लग्नानंतर ते प्रवासात आणि मजा करण्यात थोडा वेळ वाया घालवतात, तर प्रत्येक काम आपल्या वयातच व्हायला हवे, असे त्यांना वाटत नाही. त्याशिवाय सध्याची जीवनशैली, खाण्यापिण्याच्या चुकीच्या सवयी, पर्यावरणासह विविध कारणांमुळे घटक आणि उशीरा बाळंतपण. वंध्यत्व सामान्य झाले आहे.

गर्भनिरोधक गोळ्यांचा वापर वंध्यत्वाच्या वाढत्या प्रकरणांमध्ये योगदान देत असल्याचे मानले जाते. वंध्यत्व ही एक वैद्यकीय स्थिती आहे जिथे अनेक जोडपी अनेक वर्षे प्रयत्न करूनही गर्भधारणा करू शकत नाहीत. ही समस्या जगभरात चिंतेची बाब आहे. सुमारे 10 ते 15 टक्के जोडप्यांना या आजाराचा त्रास होतो आणि ओव्हुलेशन समस्या हे स्त्रियांमध्ये वंध्यत्वाचे सर्वात सामान्य कारण आहे. स्त्रीचे वय, हार्मोनल असंतुलन, वजन, रसायने किंवा किरणोत्सर्गाचा संपर्क आणि मद्यपान आणि सिगारेट या सर्वांचा प्रजनन क्षमतेवर परिणाम होतो. तज्ञ काय म्हणतात: डॉक्टरांच्या मते, गर्भधारणेसाठी योग्य वय 18 ते 28 मानले जाते.

त्यामुळे या वर्षांमध्ये मुलासाठी केलेले प्रयत्न अधिक यशस्वी होतात. सर्वात आधी लग्न योग्य वयातच झाले पाहिजे आणि लग्न उशिरा झाल्यास मुलाच्या नियोजनात विलंब होता कामा नये, अन्यथा अडचणी येऊ शकतात. गर्भधारणा. पती-पत्नीचे लैंगिक जीवन निरोगी असावे. जोपर्यंत तुम्ही पुन्हा पुन्हा रिंगमध्ये उतरत नाही तोपर्यंत तुम्हाला समस्या येणार नाहीत.

तुम्ही जितके जास्त सेक्स कराल तितकी गर्भधारणा होण्याची शक्यता जास्त असते. जेव्हा नैसर्गिक गर्भधारणा यशस्वी होत नाही, तेव्हा डॉक्टर जोडप्यासमोर काही पर्याय मांडतात जसे की: IVF पद्धतीने गर्भधारणा, हा एक सामान्य प्रजनन उपचार आहे. या प्रक्रियेत 2-चरण उपचार केले जातात. जर स्त्रीच्या अंडाशयात अंडी योग्यरित्या तयार होत नसेल आणि कूपपासून वेगळे होऊ शकत नसेल, पुरुष जोडीदार कमी शुक्राणू तयार करत असेल किंवा ते कमी सक्रिय असतील, तर अशा स्थितीत स्त्रीला काही इंजेक्शन्स दिली जातात, ज्यामुळे अंडी योग्यरित्या कूप पासून वेगळे आहे.

यानंतर, पुरुष जोडीदाराकडून शुक्राणू मिळवले जातात, ते स्वच्छ केले जातात आणि दर्जेदार शुक्राणू सिरिंजद्वारे स्त्रीच्या गर्भाशयात सोडले जातात. यानंतरची संपूर्ण प्रक्रिया नैसर्गिकरित्या घडते. त्याचा यशाचा दर 10 ते 15% आहे.

काही प्रकरणांमध्ये, IUI यशस्वी होतो, परंतु जर समस्या इतर काही प्रकारची असेल तर IVF हा योग्य उपचार आहे. समस्येचे निराकरण करण्यासाठी, वंध्यत्वाच्या समस्येने ग्रस्त जोडप्यांना इनव्हिट्रोफर्टिलायझेशन तंत्राचा सल्ला दिला जातो. कोणत्याही कारणामुळे फॅलोपियन ट्यूबमध्ये अडथळा किंवा नुकसान झाल्यास ही पद्धत वापरली जाते.

स्त्रीला ओव्हुलेशनमध्ये समस्या असल्यास, आयव्हीएफच्या मदतीने गर्भधारणा होऊ शकते. टेस्ट ट्यूब बेबी तंत्रज्ञान आता नवीन राहिलेले नाही. अनुभवी डॉक्टरांनी केलेले उपचार नक्कीच परिणाम देतात. कृत्रिमरित्या गर्भधारणा होण्यात काही धोका असतो आणि या प्रक्रियेमध्ये काही गुंतागुंतीचा सामना करावा लागतो.

परंतु याचा अर्थ असा नाही की ज्या स्त्रिया इन विट्रो फर्टिलायझेशन किंवा कृत्रिम गर्भधारणा करतात त्यांना निश्चितपणे आरोग्य समस्यांना सामोरे जावे लागेल. आजकाल, प्रगत वैद्यकीय पद्धतींमुळे, कृत्रिम गर्भाधानाच्या यशाच्या दरात लक्षणीय सुधारणा झाली आहे. त्यामुळे वंध्यत्वाने त्रस्त असलेल्या जोडप्यांनी हार न मानता किंवा काळजी न करता योग्य निर्णय घ्यावा आणि योग्य उपचारांनी समस्या सोडवावी.

वंध्यत्त्वावर उपचार शक्य आहे

* पारुल भटनागर

जगभरात इन्फर्टिलिटी म्हणजेच वंध्यत्वामुळे त्रस्त असलेल्या लोकांची समस्या दिवसेंदिवस वाढत आहे. भारतात १० ते १५ टक्के विवाहित जोडप्यांना वंध्यत्वाची समस्या भेडसावत आहे. भारतातील ३० लाख वंध्य जोडप्यांपैकी ३ लाख जोडपी दरवर्षी वंध्यत्वाचे उपचार घेतात. शहरी भागात ही संख्या खूप मोठी आहे. तेथे, प्रत्येक ६ जोडप्यांपैकी १ जोडपे वंध्यत्वाच्या समस्येने त्रस्त आहे आणि त्याच्या उपचारांबद्दल खूप जागरूक आहे. मुळात प्रत्येक समस्येवर उपचार केला जाऊ शकतो. म्हणूनच तर आशा सोडून दिलेली जोडपीही आई-वडील बनू शकतात.

वंध्यत्व म्हणजे काय?

जागतिक आरोग्य संघटनेच्या मते, वंध्यत्व हा प्रजनन प्रणालीशी संबंधित आजार आहे. वंध्यत्व हा शब्द तेव्हा वापरला जातो जेव्हा एखादे जोडपे वर्षभरापेक्षा जास्त काळ मुलासाठी प्रयत्न करत असते, पण तरीही गर्भधारणा होण्यास त्रास होतो. वंध्यत्वाचा दोष केवळ महिलांमध्येच नाही तर पुरुषांमध्येही असतो.

बऱ्याचदा स्त्रियांमध्ये ही समस्या निर्माण होण्याचे कारण म्हणजे फेलोपियन ट्यूब ब्लॉक होणे, अंड्यांचे उत्पादन न होणे, अंड्यांचा दर्जा खराब असणे, थायरॉईड, गर्भधारणेच्या हार्मोन्सचे असंतुलन, पीसीओडी म्हणजेच पॉलीसिस्टिक ओव्हेरियन सिंड्रोम इत्यादी. त्यामुळे आई बनण्यात अडचणी येतात.

दुसरीकडे, पुरुषांमध्ये शुक्राणूंची संख्या कमी असणे, त्यांची गुणवत्ता चांगली नसणे आणि त्यांची गतिशीलता कमी असणे म्हणजे ते सक्रियपणे काम करू न शकणे अशा समस्या असतात. यामुळे जोडीदाराला गर्भधारणेत समस्या येते, पण निराश होऊन नाही तर वंध्यत्वावर उपचार करून तुमची समस्या दूर होईल.

यावर उपचार काय?

मासिक पाळी वेळेवर येण्यासाठी प्रयत्न : सर्वसामान्यपणे किंवा उपचाराने वंध्यत्व दूर करायचे असेल तर त्यासाठी सर्वात आधी डॉक्टर तुमचे मासिक पाळी चक्र सुरळीत करण्याचा प्रयत्न करतात, जेणेकरून तुमचे हार्मोन्स नीट होतील आणि तुम्हाला गर्भधारणेत कोणतीही अडचण येणार नाही. सोबतच तुमचा ओवुल्येशन पिरेड शोधून काढणे सोपे होईल. पौष्टिक खाणे आणि औषधोपचाराने ही समस्या सोडवण्याचा प्रयत्न केला जातो.

हार्मोन्सचे संतुलन नीट करणे : गर्भधारणेसाठी आवश्यक असलेले हार्मोन्स जसे की, एफएसएच, जे अंडाशयात अंड्यांना मोठे होण्यास मदत करते, ज्यामुळे एस्ट्रोजेनचे उत्पादन वाढते आणि ते शरिरातील एफएसएचच्या वाढीचे संकेत देते. यामुळे ओव्युलेशन नीट होण्यासह गर्भधारणा होणे सोपे होते. अशावेळी आययूआय म्हणजे इंट्रायूटरिन इन्सेमिनेशन किंवा इनविट्रो फर्टिलायझेशन आणि औषधांच्या माध्यमातून याला नीट केले जाते. यात पौष्टिक खाण्याची सवय उपयुक्त ठरते.

अंडी परिपक्व होण्यासाठी मदत : काही प्रकरणांमध्ये असे दिसून येते की, अंडी तयार होतात, पण त्यांना संपूर्ण पोषण मिळून ती फुटत नाहीत. त्यामुळे गर्भ राहण्यास अडचण येते. अशावेळी औषधोपचाराने ओव्युलेशन पिरेड चांगला ठेवण्याचा प्रयत्न केला जातो, जेणेकरून योग्य उपचाराअंती आईवडील होण्याचे स्वप्न तुम्ही पूर्ण करू शकाल.

बंद ट्यूब उघडणे : जर तुमच्या दोन्ही किंवा एखादी ट्यूब बंद असेल तर डॉक्टर लेप्रोस्कॉपी, हिस्ट्रोस्कॉपी करून ट्यूब उघडतात. तुम्हाला गर्भधारणेत बाधा आणणाऱ्या सिस्टची समस्या असेल तर डॉक्टर शस्त्रक्रियेद्वारे ही समस्या दूर करतात, जेणेकरून गर्भधारणा होणे शक्य होते.

इनविट्रो फर्टिलायझेशन : इनविट्रो फर्टिलायझेशनमध्ये महिलेचे अंडे आणि पुरुषाचे स्पर्म घेऊन प्रयोगशाळेत फर्टिलाईज करून महिलेच्या यूटरसमध्ये टाकले जाते. या प्रक्रियेदरम्यान संपूर्ण चाचणी, औषधे आणि इंजेक्शनचा वापर केला जातो, जेणेकरुन कुठलीही समस्या राहणार नाही आणि पहिल्याच प्रयत्नात यश मिळेल, पण यासाठी अनुभवी डॉक्टर्स आणि औषधे गरजेची असतात.

या सर्वांव्यतिरिक्त तुम्हाला तुमच्या जीवनशैलीतही बदल करण्याची गरज आहे.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें