नकाराची भीती बाळगण्याऐवजी, त्याचा सामना करा

* गरिमा पंकज

जेव्हा आपलेच कोणीतरी आपल्याला नाकारते तेव्हा आपल्याला सर्वात जास्त वेदना होतात. आपल्याला किती आशा आहे की ती आपली आशा कधीही मोडणार नाही. पण काय होतं? आमची आशा भंग पावली आहे आणि आम्ही पूर्णपणे भंग पावलो आहोत. पण लक्षात ठेवा की आशेचे किरण कधीही मागे राहू नयेत. तुमच्याकडे नेहमी 2 पर्याय असतात. प्रथम, जेव्हा कोणी आपल्याला निराश करतो तेव्हा आपण त्याच्या 10 उणीवा दूर करतो किंवा त्याची निराशा दुसऱ्यावर काढून आपला संपूर्ण दिवस खराब करतो. दुसरा पर्याय म्हणजे जे काही घडले, त्याचा विचार करून आपल्या कामात पुढे जावे. या संदर्भात, क्वीन ब्रिगेडच्या संस्थापक हिना एस. खेरा यांच्या म्हणण्यानुसार, तुमचे मन असे समजावून सांगा ;

  1. स्वतःला प्रश्न करा

सर्वप्रथम स्वतःला विचारा की तुम्हाला ही गोष्ट का मिळवायची होती. नोकरी, नाते, प्रेम, चांगले अंक इ. कुठेतरी तुम्हाला आतूनच उत्तर मिळेल की समाजात तुमचे स्थान यामुळे चांगले झाले असते. तुम्ही स्वतःला सिद्ध करू शकता. उत्तर मिळाल्यानंतर विचार करा की चांगले सिद्ध न झाल्याने तुम्ही स्वतःलाच संपवाल का? ते फक्त मूर्खपणाचे असेल, नाही का? म्हणून फक्त तणाव घेणे थांबवा आणि यशासाठी चांगली तयारी सुरू करा.

  1. स्वतःला दुखवू नका

आयुष्यात नेहमीच चढ-उतार येत असतात. जीवनात कधीतरी आपल्याला नाकारले गेले तर त्याचा आपल्या जीवनावर काहीही परिणाम होऊ नये. ती गोष्ट आपल्यासाठी मुळीच नव्हती हे आपण समजून घेतले पाहिजे. स्वतःला नकारात्मक विचार आणि न्यूनगंडाचा त्रास होऊ देऊ नका. यामुळे तुम्ही दुःखी आणि नैराश्याच्या स्थितीत जाऊ शकता.

  1. नवीन दृष्टीकोनातून परिस्थिती पाहण्याचा प्रयत्न करा

आपण हे पाहण्याचा प्रयत्न करा की आपल्याला पाहिजे असलेल्याकडून नाकारणे देखील आपल्यासाठी चांगली गोष्ट असू शकते. कदाचित तुम्हाला ती नोकरी मिळाली नाही किंवा ब्रेकअप झाला नाही कारण तुम्ही खरोखर काहीतरी वेगळे आणि चांगले पात्र आहात.

  1. नियंत्रणात रहा

सामान्यतः जेव्हा आपल्याला हवं ते मिळवता येत नाही तेव्हा ती गोष्ट मिळवण्यासाठी आपण दुसरा चुकीचा मार्ग अवलंबण्याचा प्रयत्न करतो. आपण नवीन योजना बनवण्यात किंवा डावपेच आखण्यात गुंतून जातो. आपले मन फक्त विचार करते की ते कोणत्याही मार्गाने कसे मिळवायचे. हे चुकीचे आहे. स्वतःवर नियंत्रण ठेवा.

  1. सत्य स्वीकारणे

सर्व प्रथम, जेव्हा आमच्या निवडीची आणि नकाराची वेळ येते आणि त्यात जर आम्हाला होय आणि नाही ऐकावे लागले तर ते वैयक्तिकरित्या घेऊ नका. यामुळे समस्या वाढते. या नकाराचे कारण काय असू शकते हे स्वतःला विचारा. आम्हाला नाकारले जाणे योग्य आहे का? अशा प्रश्नांची उत्तरे स्वतःला विचारा आणि मग तुम्ही सत्य कसे स्वीकारता ते पहा.

  1. तुमचा स्वतःचा प्रश्न तुमचे स्वतःचे उत्तर असेल

जेव्हा तुम्ही स्वतःला प्रश्न करता तेव्हा तुम्हाला तुमच्या चांगल्या-वाईटाची जाणीव होईल. तुम्ही फक्त थोडं धाडस करून स्वतःला समजून घ्यावं. दगडातून हिरा बनण्यासाठी प्रयत्न करावे लागतात. असे काही प्रश्न आहेत ज्यांची उत्तरे फक्त तुमच्याकडे आहेत. हँग केले

  1. स्वतःवर प्रेम करायला शिका

जीवनात कोणतेही स्थान प्राप्त करण्यासाठी, प्रथम स्वतःवर प्रेम करणे सर्वात महत्वाचे आहे. स्वतःला समजू द्या. कुणाच्या थोडय़ा बोलण्यावरून नकारात्मक विचार मनात ठेवू नका. स्वतःला माफ करा. जर तुम्ही स्वतःवर मनापासून प्रेम केले आणि कधीही संयम गमावला नाही आणि आपल्या गंतव्याकडे वाटचाल केली तर जगातील कोणतीही शक्ती, कोणताही अडथळा तुम्हाला यशस्वी होण्यापासून रोखू शकत नाही.

  1. स्वतःला पराभूत समजू नका

स्वतःला कधीही कमी लेखू नका. तुम्ही जे विचार करता त्यापेक्षा तुम्ही जास्त आहात. आयुष्याच्या शर्यतीत माणूस जिंकत राहतो आणि हरत राहतो. स्वतःला कधीही पराभूत समजू नका. जेव्हा आपल्याला नाकारले जाते तेव्हा आपण स्वतःच न्यायाधीश बनतो. आपण लठ्ठ आहोत, काळे आहोत, कमावत नाही, आपली उंची कमी आहे, आपण सुंदर नाही अशा उणिवा मोजायला लागतो. जर तुम्हाला जीवनात शांती हवी असेल तर लोकांचे शब्द मनावर घेणे थांबवा आणि स्वतःवर प्रेम दाखवायला शिका.

  1. चांगल्या विचाराचे चांगले परिणाम

तुमचे ऐकणारे या जगात कोणीच नाही असे तुम्हाला वाटत असेल तर ते चुकीचे आहे. सर्व प्रथम, तुम्हाला तुमची समर्थन प्रणाली मजबूत करावी लागेल. नकाराचे प्रश्नचिन्ह आतून काढून टाकावे लागेल. आमचे गुरू आमचे पालक, शिक्षक, भावंड, नातेवाईक किंवा जवळचे मित्र कोणीही असू शकतात. ते कोणतेही निर्णय न घेता आमचे ऐकतात. त्यामुळे सकारात्मक विचार ठेवा. नक्कीच पाठिंबा मिळेल.

  1. लेखन हा देखील एक चांगला पर्याय आहे

जर तुम्हाला तुमचे म्हणणे एखाद्यासमोर बोलण्यास संकोच वाटत असेल, तुम्हाला भीती वाटत असेल किंवा बोलण्याने परिस्थिती बिघडू शकते असे तुम्हाला वाटत असेल तर तुम्ही लेखनाचा पर्याय अवलंबू शकता. तुमचा मुद्दा एखाद्यापर्यंत पोचवण्यासाठी ही सर्वोत्तम थेरपी आहे. तुम्हाला जे काही बोलायचे आहे ते लिहा आणि तुमचा मुद्दा त्याच्याशी शेअर करा

  1. नकार स्वीकारा आणि स्वतःवर प्रेम दाखवा

शेवटी आपण एवढेच म्हणू शकतो की नकार आनंदाने स्वीकारा आणि त्यातून तुमच्या आयुष्यात काहीतरी शिका आणि पुढे जा. कोणी ‘नाही’ म्हणल्याने कोणाचेही आयुष्य थांबत नाही. जीवन हे चालण्याचे नाव आहे, म्हणून जिथे आहात तिथून आनंद गोळा करा. स्वतःवर प्रेम करा कारण प्रेम हे प्रत्येक दुखावर औषध आहे. जीवनात प्रेम असेल, आनंद असेल तर सर्व काही आहे. दुःख असेल तर काहीच नाही.

  1. अपयश प्रेरणा देते

यशासोबतच अपयश हा देखील जीवनातील महत्त्वाचा पैलू आहे. जेव्हा केव्हा आपली मोठी निराशा होते तेव्हा आपल्याला असे वाटते की हे फक्त आपल्याच बाबतीत घडले आहे. असे काही नसताना. लोकांच्या जीवनात पहा. जे लोक तुम्हाला जास्त आनंदी वाटतात त्यांच्याशी बोलून तुम्हाला कळेल की त्यांनी किती पापड लाटले आहेत.

हा नकार आपल्याला अधिक सर्जनशील, उत्साही आणि मोठ्या कॅनव्हासवर काम करण्याची प्रेरणा देतो. ज्याने अपयशाचा अनुभव घेतला आहे आणि नकार लक्षात ठेवतो तो सहसा इतरांचा आदर करतो आणि मदत करतो. त्याचे दु:ख इतरांना सांगण्याऐवजी तो त्यांचे शब्द ऐकतो, सर्व काही ठीक होईल असे त्यांना प्रोत्साहन देतो. प्रत्येक गोष्टीत काहीतरी सकारात्मक शोधून नकारात्मकता टाळता येते

चला तर मग आपले काही अपयशही लक्षात ठेवूया आणि आपल्या नकारांची कहाणी सांगून इतरांना प्रेरणा देऊया. तुमचे अपयश साजरे करूया.

नकार वाटणे सामान्य आहे. केवळ मानसिकदृष्ट्या मजबूत लोकच याचा सामना करू शकतात. आपल्या सर्वांमध्ये स्वतःच्या भावनांवर नियंत्रण ठेवण्याची शक्ती आहे. नकार वैयक्तिकरित्या घेऊ नका, जर तुम्हाला असे वाटत असेल की त्याने मला नाकारले, कदाचित माझ्यात काही कमतरता असेल तर ते चुकीचे असेल. तुम्ही काहीही आणि सर्वकाही करू शकता, फक्त धैर्याचा विलंब. आपल्या भावनांवर नियंत्रण ठेवा. बोलून नाही तर लिहून व्यक्त करा, पण तुमचा मुद्दा पुढे न्या.

 

रिजेक्शनचा सामना करा काही असा

* गरिमा पंकज

प्रत्येक व्यक्तीला जीवनात अनेकदा रिजेक्शन म्हणजेच नकाराचा सामना करावा लागतो. कारण काहीही असू शकते. कधी चांगल्या शाळा-महाविद्यालयात प्रवेश न मिळणे, कधी परीक्षेत चांगले गुण न मिळणे, कधी नोकरीत अपयश किंवा प्रेमभंग. अशा अनेक प्रकारचे रिजेक्शन व्यक्तीला आयुष्यातील विविध टप्प्यांवर सहन करावे लागू शकते.

जरा या घटनांकडे पहा :

जुलै ०४, २०१९

एकतर्फी प्रेमात वेडया झालेल्या तरुणाचा तरुणीवर हल्ला आणि त्यानंतर आत्महत्या.

पानीपतमध्ये एका तरुणाने एकतर्फी प्रेमात अपयश आल्याने तरुणीवर चाकूहल्ला करून तिला जखमी केले. त्यानंतर आत्महत्या केली. तरुण (राहुल) व तरुणीमध्ये प्रेमसंबंध होते. त्यानंतर तरुणीने आपल्या कुटुंबाच्या सल्ल्यानुसार राहुलसोबतचे संबंध तोडले. यामुळे नाराज झालेल्या राहुलने तरुणीला मारहाण केली. २५ मे, २०१९ ला तरुणीने राहुलची पोलीस ठाण्यात तक्रार केली. त्यानंतर दोघांमधील वाद सामंजस्याने मिटला. पण राहुलने बदला घ्यायचे ठरवले होते.

४ जुलैच्या सकाळी तरुणी आपल्या २ मैत्रिणींसोबत बागेत फिरायला गेली होती. राहुलही तेथे आला आणि त्याने ब्लेडने तरुणीच्या गळयावर वार केले. ती रस्त्यावर कोसळली. बागेत आलेल्या लोकांनी त्याला पकडण्याचा प्रयत्न केला असता त्याने त्याच ब्लेडने स्वत:च्या गळयावर वार करून आत्महत्या केली.

एप्रिल ३०, २०२०, नवी दिल्ली

जेईई मेनच्या परीक्षेत नापास झाल्याने विद्यार्थ्याने आत्महत्या केली.

जेईई मेन २०१९च्या परीक्षेत अपयश आल्याने तेलंगणातील एका १७ वर्षीय युवकाने आत्महत्या केली. स्वत:वर गोळी झाडली. या परीक्षेत सुमारे १२ लाख उमेदवार सहभागी झाले होते.

मृत मुलाचे नाव सोहेल होते. तो जेईई मेन परीक्षेसोबतच तेलंगणा स्टेट इंटरमीडिएट परीक्षेतही नापास झाला होता. सोहेलने वडिलांच्या पिस्तूलमधून घरातच स्वत:वर गोळी झाडली. त्याचे वडील निवृत्त सैनिक आहेत. सोहेलने इंजिनीअरिंगमध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी आकाश कोचिंग इन्स्टिट्यूटमधून अभ्यास केला होता. पण परीक्षेत यशस्वी होऊ शकला नाही. नापास झाल्याने वडील त्याला ओरडले. निराश झाल्याने तसेच वडील ओरडल्याने त्याने स्वत:वर गोळी झाडली.

अनेकदा रिजेक्शनमुळे व्यक्ती खूपच जास्त मानसिक तणावाखाली येऊन एवढी निराश होते की आत्महत्येसारखा टोकाचा मार्ग निवडते.

सत्य तर हेच आहे की आपण सर्व कधी ना कधी, कोणत्या ना कोणत्या टप्प्यावर रिजेक्शनचे शिकार झालेले असतो किंवा होत असतो. आज ज्यांना आपण यशाच्या शिखरावर पाहतो त्यांनीही कधीतरी रिजेक्शनचा सामना केलेला असतो. अशी कोणती यशस्वी व्यक्ती आहे जिने कधीच अपयश किंवा तिरस्काराचा सामना केलेला नाही? सुप्रसिद्ध अभिनेता नवाजुद्दीन सिद्दिकीचेच उदाहरण घ्या. सिनेक्षेत्रात येण्यासाठी त्यांना अथक परिश्रम करावे लागले. दिसायला बरा चेहरा नसल्याने त्यांना अनेकदा रिजेक्शनचा सामना करावा लागला.

अमिताभ बच्चन यांचा आवाज रेडिओसाठी अपात्र ठरला होता. त्यांना रेडिओ स्टेशनवर रिजेक्ट केले होते. अशाच प्रकारे प्रतिभावंत गायक कैलाश खेर यांचा आवाज सुरुवातीला चित्रपटातील गाण्यांसाठी योग्य नसल्याचे सांगण्यात आले. मोहम्मद रफी यांनाही अनेक रात्री स्टेशनवर काढाव्या लागल्या. अब्राहम लिंकन यांच्यापासून ते डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, लोहियाजी यांच्यापर्यंत प्रत्येकानेच रिजेक्शनचा सामना केला आणि आपला संघर्ष सुरूच ठेवला.

जोहान्स हौसोफोर प्रिंसटोन हे युनिर्व्हसिटीत मानसशास्त्र आणि पब्लिक अफेअर्सचे (सार्वजनिक व्यवहार) प्राध्यापक आहेत. त्यांनी स्वत:च्या पदरी पडलेल्या अपयशाची तुलना मिळालेल्या यशाशी केली. त्यांचा ‘सीवी’ आणि त्यातील अपयशाची बरीच चर्चा झाली.

जिया जियांग एक मोटिव्हेशनल स्पीकर आणि रिजेक्शन थेरपी वेबसाईटचे मालकही आहेत. त्यांनी रिजेक्शनंतरचे १०० दिवस आणि अन्य अनुभवांच्या आधारे ‘हाऊ टू बीट फिअर एंड बिकम इनव्हिजिबल’ या नावाचे पुस्तक लिहिले.

यासंदर्भात क्वीन ब्रिगेडच्या संस्थापिका हिना एस. खेरा यांनी मांडलेल्या मतानुससार, आपल्या मनाला काही अशा प्रकारे समजवा :

स्वत:लाच प्रश्न विचारा : सर्वात आधी स्वत:ला विचारा की, तुम्हाला ती गोष्ट का हवी होती? जसे की, नोकरी, नाते, प्रेम, चांगले गुण इत्यादी. याचे कुठे ना कुठे तुम्हाला असेच उत्तर मिळेल की, त्यामुळे समाजात तुमची स्थिती उत्तम झाली असती. तुम्ही स्वत:ला सिद्ध करू शकला असता. असे उत्तर मिळाल्यानंतर विचार करा की, स्वत:ला सिद्ध न करू शकल्यामुळे स्वत:चाच जीव घेणे योग्य आहे का? हा मुर्खपणा ठरणार नाही का? म्हणूनच तणावात राहणे बंद करा आणि यश मिळवण्यासाठी आणखी जोमाने तयारीला लागा.

स्वत:ला त्रास करुन घेऊ नका : जीवनात चढउतार येतच राहतात. जीवनातील एखाद्या वळणावर आपल्याला रिजेक्ट केले म्हणून त्याचा दुष्परिणाम आपल्या जीवनावर पडू देऊ नका. आपण हे समजून घेतले पाहिजे की, ती गोष्ट आपल्यासाठी नव्हतीच. नकारात्मक विचार आणि कमीपणाची भावना मनात निर्माण होऊ देऊ नका. यामुळे तुम्ही दु:खी होऊन नैराश्यग्रस्त होऊ शकता.

परिस्थितीकडे वेगळया नजरेतून पहा : तुम्ही हे पाहण्याचा प्रयत्न करा की, तुम्हाला जे हवे होते त्यासाठी तुम्हाला रिजेक्ट करणे ही तुमच्यासाठी चांगली गोष्ट ठरू शकते. कदाचित तुम्हाला ती नोकरी मिळाली नाही किंवा तुमचे नाते तुटले याचा अर्थ तुम्ही वास्तविक जीवनात काहीतरी वेगळे आणि अधिक चांगले मिळवण्यासाठी लायक आहात.

स्वत:वर नियंत्रण ठेवा : सर्वसाधारणपणे आपल्याला जे हवे आहे ते मिळत नसेल तर ते मिळवण्यासाठी आपण चुकीच्या मार्गावरून जाण्याचा प्रयत्न करतो. नव्याने नियोजन करू लागतो किंवा कटकारस्थान करू लागतो. त्यावेळी डोक्यात फक्त एवढाच विचार असतो की, काहीही करुन ती गोष्ट मिळवायचीच आहे.

अपयशातून मिळते प्रेरणा : यशाप्रमाणेच अपयश हादेखील जीवनातील महत्त्वाचा घटक आहे. जेव्हा आपण खूप जास्त निराश होतो तेव्हा असा विचार करतो की, हे सर्व आपल्या बाबतीतच घडले आहे. पण असे मुळीच नसते. तुम्ही इतरांच्या आयुष्यात डोकावून पहा. जे लोक तुमच्यापेक्षा जास्त आनंदात असतात त्यांच्याशी बोलल्यानंतर  लक्षात येईल की, त्यांनी त्यासाठी किती कष्ट केले आहेत.

रिजेक्शन आपल्याला जास्त रचनात्मक, ऊर्जावान बनवते आणि मोठया कॅनव्हासवर काम करण्याची प्रेरणा देते. ज्यांनी अपयश अनुभवले आहे आणि जे रिजेक्शन कायम लक्षात ठेवतात ते नेहमीच दुसऱ्याचा मान ठेवून त्यांना मदत करतात. दुसऱ्यांना दु:ख सांगण्यापेक्षा त्यांचे दु:ख समजून घेतात. सर्व ठीक होईल, असे सांगून त्यांना धीर देतात. मुळात प्रत्येक गोष्टीत काहीतरी सकारात्मक शोधल्यामुळेच नकारात्मकतेपासून वाचणे शक्य होते.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें