हृदयविकाराच्या या 6 लक्षणांकडे दुर्लक्ष करू नका

* दीप्ती गुप्ता

हृदयविकाराचा झटका ही खूप गंभीर समस्या आहे. या अवस्थेत धमन्या ब्लॉक होतात आणि हृदयाच्या स्नायूंना रक्तपुरवठा योग्य प्रकारे होऊ शकत नाही, अशा स्थितीत रक्त गोठण्यास सुरुवात होते. या गुठळ्यामुळे रक्त हृदयापर्यंत पोहोचणे कठीण होते आणि त्याला ऑक्सिजन मिळत नाही. बरं, हृदयविकाराच्या झटक्याचं एक लक्षण आपल्याला जवळपास सगळ्यांनाच माहीत असतं. अचानक आणि वेगाने छातीत दुखणे आणि वेदना हातापर्यंत पसरणे. परंतु हृदयविकाराच्या अवस्थेसाठी, केवळ हे एक चिन्ह समजणे पुरेसे नाही, तर इतर अनेक चेतावणी चिन्हे आहेत, जी हृदयविकाराच्या झटक्यासाठी जबाबदार आहेत.

नॅशनल हार्ट, लंग आणि ब्लड इन्स्टिट्यूटच्या मते, यूएसमध्ये अंदाजे 5.7 दशलक्ष लोकांना हृदय अपयश आहे. सध्या, कोणताही विशिष्ट उपचार नाही, परंतु जीवनशैलीतील बदल आणि औषधांसारखे उपचार जीवनाच्या गुणवत्तेच्या बाबतीत फरक करू शकतात. बर्याच परिस्थितींसाठी, जितक्या लवकर तुम्हाला त्याची चिन्हे समजतील तितक्या लवकर ते नियंत्रित केले जाऊ शकतात. येथे अशी 6 चिन्हे आहेत, जे सांगतील की तुमचे हृदय आता पूर्वीसारखे काम करत नाही आणि या स्थितीमुळे हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता वाढते. चला तर मग जाणून घेऊया हृदयविकाराच्या 6 मुख्य लक्षणांबद्दल.

  1. श्वास घेण्यास असमर्थता

जेव्हा कार्यक्षमतेचा विचार केला जातो तेव्हा हृदय आणि फुफ्फुसे खूप महत्वाची भूमिका बजावतात. हृदयाची उजवी बाजू ऑक्सिजनची कमतरता असलेले रक्त घेते आणि फुफ्फुसात पंप करते, जेणेकरून त्याला ताजे ऑक्सिजन मिळू शकेल. श्वास लागणे हे हृदयविकाराचे प्रमुख लक्षण असल्याचे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे. याचा अर्थ असा की तुम्ही कितीही खोल श्वास घेतला तरी तुम्हाला पुरेसा ऑक्सिजन मिळत आहे असे वाटत नाही.

  1. पायाला सूज येणे

जेव्हा तुमचे हृदय योग्यरित्या कार्य करत नाही, तेव्हा ते फुफ्फुसांमध्ये कमी रक्त पंप करते. त्याचा प्रभाव प्रथम तुमच्या शरीराच्या खालच्या भागात दिसून येतो, ज्याला सूज असेही म्हणतात. त्याचा तुमच्या पायावर परिणाम होतो. जर तुम्ही सुजलेल्या बोटावर दाबले आणि त्याचा प्रभाव काही सेकंद टिकला तर ते सूजाचे लक्षण आहे.

  1. अचानक वजन वाढणे

जर तुमचे वजन झपाट्याने वाढत असेल तर त्याला चरबी समजण्याची चूक करू नका. हे शक्य आहे की तुमच्या पोटात काही प्रकारचे द्रव तयार होत आहे. तज्ञ म्हणतात की असे अचानक होऊ शकते की काही दिवसात तुमचे वजन पाच किलोपर्यंत वाढू शकते.

४. सतत थकवा जाणवणे

हृदयाच्या विफलतेच्या वेळी शरीर ज्या प्रकारे भरपाई करते, रक्त मेंदू आणि स्नायूंपर्यंत पोहोचणे कठीण आहे. यामुळे अशक्तपणा आणि थकवा जाणवू शकतो.

  1. गोंधळल्यासारखे वाटणे

रक्ताभिसरणामुळे हृदयविकाराची समस्या उद्भवते. जेव्हा रक्त तुमच्या मेंदूला योग्य प्रकारे पोहोचत नाही, तेव्हा तुम्हाला हलकेपणा, एकाग्रता कमी होणे आणि गोंधळ होऊ शकतो. गंभीर प्रकरणांमध्ये, तुम्हाला बेहोश झाल्यासारखे वाटू शकते.

  1. हात आणि पाय नेहमी थंड ठेवा

लोकांचे हात-पाय थंड होणे हे सामान्य आहे. पण अचानक तुमचे हात-पाय थंड झाले असतील आणि मोजे घातल्यानंतरही गरम होत नसेल, तर हे हृदय अपयशाचे लक्षण असू शकते. अशी लक्षणे टाळण्यासाठी रात्री डोके वर करून झोपा, अधिकाधिक पाणी प्या आणि धूम्रपान टाळा, असे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे.

जर हृदयविकाराच्या झटक्याची लक्षणे किरकोळ असतील तर तुम्ही लवकरात लवकर हृदय तपासणी करून घ्यावी. याच्या मदतीने तुम्ही हृदयविकाराचा झटका बर्‍याच प्रमाणात टाळू शकता.

हृदयविकाराच्या झटक्यात एक तास कार्डियाक अरेस्टमध्ये

* डॉक्टर. वनिता अरोरा (कार्डियाक इलेक्ट्रोफिजियोलॉजिस्ट, मॅक्स सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटल, साकेत, दिल्ली)

जेव्हा जीवन आणि मृत्यूचा प्रश्न येतो तेव्हा प्रत्येक सेकंदाची गणना होते. ही वेळ आहे ज्यामध्ये एखाद्या व्यक्तीने काय कारवाई करायची हे ठरवायचे असते. जेव्हा आपल्याकडे रुग्णासाठी सर्वोत्तम पर्याय निवडण्यासाठी एक तास असतो, तेव्हा आपण बरेच काही करू शकतो, परंतु जेव्हा कोणाचे प्राण वाचवण्यासाठी काही सेकंद शिल्लक असतात, तेव्हा ती वेगळी बाब असते. या दोन्ही परिस्थितींमध्ये, आपण उचललेले पाऊल खूप महत्वाचे आहे.

जीव वाचवण्यासाठी उपलब्ध असलेला सुवर्ण तास आणि सोनेरी सेकंद यातील फरक हार्ट अटॅक आणि अचानक कार्डियाक अरेस्टच्या बाबतीतही आहे.

आणीबाणीत सुवर्ण तास

सुवर्ण तास ही संकल्पना रुग्णांना गंभीर दुखापत किंवा इतर कोणत्याही वैद्यकीय आपत्कालीन परिस्थितीत लागू होते. यानंतर पहिला एक तास खूप महत्वाचा आहे, ज्यामध्ये योग्य उपचार आणि व्यवस्थापन रुग्णाचे किंवा त्याच्या शरीराचे अवयव खराब होण्यापासून वाचवू शकतात. जरी असे म्हणता येत नाही की कोणतीही पायरी एक स्ट्रीक सिद्ध होईल, परंतु जर रुग्णाला क्लेशकारक घटनेनंतर पहिल्या एका तासाच्या आत योग्य वैद्यकीय सेवा मिळाली तर त्याचे आयुष्य वाचण्याची शक्यता अनेक पटीने वाढते.

हृदयविकाराचा झटका आल्यास, बऱ्याचदा असा सल्ला दिला जातो की रुग्णाला तो आल्यानंतर पहिल्या एका तासाच्या आत आपत्कालीन काळजी घ्यावी. पण कार्डियाक अरेस्टच्या बाबतीत असे म्हणता येणार नाही.

हृदयविकाराचा झटका आणि कार्डियाक अरेस्ट दरम्यान गोंधळ

हृदयविकाराचा झटका आणि हृदयविकाराचा झटका यात फरक आहे. बहुतेक लोक हृदयविकाराचा झटका आणि कार्डियाक अरेस्ट सारख्याच गोष्टी मानतात, तर दोघांमधील फरक समजून घेणे खूप महत्वाचे आहे. हृदयविकाराचा झटका आणि कार्डियाक अरेस्ट या दोन वेगवेगळ्या हृदय समस्या आहेत.

हृदयविकाराचा झटका : एखाद्या व्यक्तीला हृदयविकाराचा झटका येतो जेव्हा त्याच्या हृदयापर्यंत ऑक्सिजन युक्त रक्ताचा योग्य प्रवाह नसतो, जिथून रक्त शरीराच्या इतर भागांमध्ये पंप केले जाते. हृदयविकाराच्या झटक्या दरम्यान, रक्त पंप करण्याची हृदयाची क्षमता अंशतः कमी होते. हृदयविकाराच्या झटक्यानंतरही हृदय रक्त पंप करत राहते, पण त्याची गती मंदावते. हृदयविकाराचा झटका आल्यास, एखादी व्यक्ती काही मिनिटे किंवा काही तासांपर्यंत जगू शकते आणि जगू शकते, परंतु यासाठी रुग्णाला शक्य तितक्या लवकर आपत्कालीन काळजी घेणे आवश्यक आहे कारण शरीराचे बरेच भाग आणि मेंदू आहेत रक्त परिसंवादाचा अभाव त्या अवयवांना गंभीर नुकसान होऊ शकतो. अशा परिस्थितीत, स्ट्रोक येऊ शकतो, अगदी अचानक कार्डियाक अरेस्ट देखील येऊ शकतो.

कार्डियाक अरेस्ट : प्रश्न उद्भवतो की कार्डियाक अरेस्ट म्हणजे काय? कार्डियक अरेस्ट अचानक कोणत्याही इशारा किंवा चेतावणी चिन्हाशिवाय होऊ शकतो. कार्डियाक अरेस्टमुळे, रुग्णाचे हृदय काम करणे थांबवते, कारण अशा स्थितीत हृदयाच्या विद्युत प्रणालीमध्ये समस्या असते आणि पंपिंगची प्रक्रिया विस्कळीत होते. याचा परिणाम म्हणून, मेंदू आणि शरीराच्या इतर भागांमध्ये रक्त प्रवाह पूर्णपणे थांबला आहे. काही सेकंदातच रुग्ण बेशुद्ध होतो आणि त्याची नाडी नाहीशी होते आणि पुढच्या काही मिनिटांत रुग्णाचा मृत्यूही होऊ शकतो.

हृदयविकाराचा झटका आणि हृदयविकाराचा झटका यातील फरक

हृदयविकाराचा झटका हृदयविकारासाठी जबाबदार असलेल्या अनेक कारणांपैकी एक आहे. खराब हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्य, हृदयरोग, अतालता (अनियमित हृदयाचा ठोका) किंवा अनियमित हृदयाचा ठोका हे इतर अनेक घटकांपैकी आहेत जे हृदयाच्या विद्युत प्रणालीवर परिणाम करतात आणि कार्डियाक अरेस्ट होऊ शकतात.

कार्डियाक अरेस्टला फक्त सोनेरी सेकंद लागतात

हृदयविकाराच्या बाबतीत, जेथे रुग्णाचा परिचारक किंवा बचावकर्ता रुग्णाला रुग्णालयात नेण्याचा सुवर्ण तास असतो, कार्डियाक अरेस्ट झाल्यास, त्या व्यक्तीकडे फक्त काही महत्वाचे सेकंद असतात. अशा परिस्थितीत, कार्डियाक अरेस्टची लक्षणे ओळखणे आणि त्वरित कारवाई करणे फार महत्वाचे आहे.

जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला कार्डियाक अरेस्ट येतो तेव्हा ताबडतोब रुग्णवाहिका बोलवावी आणि कार्डिओपल्मोनरी रीसिसिटेशन (सीपीआर) देखील करावे. सीपीआरमध्ये, रुग्णाच्या छातीवर तळहातांसह मजबूत दबाव तयार केला जातो. या दरम्यान प्रति मिनिट 120 कॉम्प्रेशन्सचा वेग असावा. रुग्णाला वैद्यकीय मदत मिळेपर्यंत हे केले पाहिजे.

हृदयविकाराचा झटका आणि हृदयविकाराचा झटका या एकाच गोष्टी नाहीत आणि त्याच प्रकारे व्यवस्थापित केल्या जाऊ शकत नाहीत. अशा परिस्थितीत, या दोघांची संपूर्ण माहिती ठेवण्याची जबाबदारी आपली बनते, या दोन्ही परिस्थितींना अज्ञान आणि अज्ञानाची स्थिती देऊन निष्काळजी होऊ नये, विशेषत: कार्डियाक अरेस्टच्या बाबतीत, जिथे आपल्याला काही सोनेरी सेकंद घ्यावे लागतील जीव वाचवण्यासाठी.

लहान वयातच हृदयविकाराचा झटका का येतो?

* प्रेक्षा सक्सेना

अलीकडेच, बिग बॉस 13 चा विजेता सिद्धार्थ शुक्ला यांचे वयाच्या 40 व्या वर्षी हृदयविकाराच्या झटक्याने अचानक निधन झाले आहे. बातमी ऐकून प्रत्येकजण हैराण झाला आहे.

याआधी वृद्ध व्यक्तींमध्ये हार्ट अटॅक दिसून येत होता, पण गेल्या दोन वर्षांत तरुण लोक याला बळी पडू लागले आहेत. एक अभ्यास आहे की प्रत्येक मिनिटाला 30 ते 50 वयोगटातील 3 ते 4 भारतीयांना तीव्र हृदयविकाराचा झटका येतो. दक्षिण आशियातील लोकांना इतर कोठेही लोकांपेक्षा जास्त हृदयविकाराचा त्रास होतो. या उच्च रक्तदाबामुळे, प्रकाराने ग्रस्त असतात 2 मधुमेह आणि वाढलेले कोलेस्टेरॉल. अखेर एवढे काय कारण आहे की तरुण एवढ्या लहान वयात हृदयरोगी बनत आहेत, तर चला याचे कारण जाणून घेऊया.

मानसिक ताण

आजकाल तरुण अधिक मानसिकदृष्ट्या अस्वस्थ आहेत. कामाच्या दरम्यान संयमाचा अभाव आणि तणावामुळे उद्भवणारी चिंता विकार ही एक सामान्य समस्या बनली आहे. चिंतामुळे, तणावासाठी जबाबदार हार्मोनची पातळी वाढते. ज्यामुळे हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता वाढते.

जीवनशैली

आजच्या तरुणांची जीवनशैली खूप वेगळी झाली आहे, ज्यामुळे त्यांना अनेक आजारांना सामोरे जावे लागते, ज्यामध्ये हृदयविकाराचा झटकादेखील एक आहे. रात्री उशिरापर्यंत उठणे आणि सकाळी लवकर झोपल्याने उच्च रक्तदाब वाढतो, ज्यामुळे हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता वाढते. बराच काळ शारीरिक श्रम न केल्याने आरोग्यावरही विपरीत परिणाम होतो. आजकाल वेळेअभावी चालणे हालचाल नगण्य झाली आहे. व्यायामाच्या अभावामुळे मधुमेह आणि लठ्ठपणाचा धोका वाढतो. जेव्हा रक्तातील साखरेची पातळी वाढते तेव्हा गुठळ्या होण्याची शक्यता वाढते, ज्यामुळे हृदयविकाराचा झटका येऊ शकतो. घरातून ऑफिसला जाणे आणि तिथे बसून काम करणे हे आरोग्यासाठी हानिकारक आहे. तसेच आपला देश मधुमेहाची राजधानी म्हणून ओळखला जातो.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें