* हरीश भंडारी
हिवाळयाच्या हंगामात तुम्ही भरपूर अन्न खाऊन तब्बेत बनवू शकता. यादरम्यान, पाचन प्रणालीदेखील चांगली कार्य करते. या दिवसांत, आपण आपल्या आहार चार्टमध्ये ड्राइफ्रुट्स आणि नट्स समाविष्ट करू शकता. हेवी आहार घेतल्यामुळे या दिवसांत मोठया प्रमाणात व्यायाम करा. हा हंगाम आरोग्याच्या कारणांसाठी तरुणांना आव्हानात्मक असतो. थंड हंगामात व्यायामाद्वारे शरीर उर्जावान ठेवणे महत्वाचे आहे, तसेच आहारही असा असावा की ज्याचे कमी प्रमाणात सेवन केल्यानेही शरीरास पूर्ण कॅलरी मिळतील.
हिवाळयातील आहार : या हंगामात, शरीरातून थकवा आणि आळशीपणावर मात करण्यासाठी तसेच दिवसभर उर्जा आणि उर्जेने परिपूर्ण राहण्यासाठी युवकांनी आहार चार्टवर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे. आपल्या आहारामध्ये अशा सर्व गोष्टींचा समावेश करा ज्यामुळे शरीराला ऊर्जा मिळेल आणि आपल्याला तंदुरुस्त राहील.
ब्रेकफास्ट : सकाळचा नाष्टा ऊर्जेने भरपूर असावा. नाष्टयासाठी अंडयांसह ब्रेड, उपमा, सँडविच, डोसा वगैरे खा. दररोज न्याहारीनंतर १ ग्लास साय काढलेले गरम दूध पिण्यास विसरू नका. तथापि, फळ किंवा भाजीपाला कोशिंबीरीची १ प्लेट आपला नाश्ता पूर्ण करते. न्याहारी जड असणे आवश्यक आहे.
लंच स्पेशल : दुपारच्या जेवणामध्ये हिरव्या भाज्या, चपाती, ताजी दही किंवा ताक, सोललेल्या डाळीसह भात, गरमागरम सूप घेणे चांगले असते. दुपारच्या जेवणाची हिरवी चटणी जेवणात मल्टीविटामिनची कमतरता पूर्ण करते.
स्वादिष्ट रात्रीचे जेवण : हिवाळयात रात्री लवकर भोजन करा. रात्रीचे जेवण दुपारच्या जेवणापेक्षा हलके असावे. रात्रीच्या जेवणात आपण नेहमी हलके आणि साधे खाद्य खिचडी किंवा रवा घेऊ शकता. झोपण्याच्या कमीतकमी ४ तास आधी अन्न खाल्ल्याने शरीरातील अन्नाचे पचन योग्य प्रकारे होते. झोपण्यापूर्वी हळद किंवा आले घातलेले १ ग्लास गरम दूध अवश्य घ्या.
तंदुरुस्त आणि निरोगी राहण्यासाठी टीप्स
काही सोप्या घरगुती उपायांचा अवलंब करून आपण या हंगामात तंदुरुस्त आणि निरोगी राहू शकतो. हिवाळयाचा हंगाम सुरू होताच, सर्दी-खोकला आणि पडसे होते. बऱ्याचदा लोक आजारी पडल्यानंतर आपल्या आहारातील बदलांचा विचार करतात, जर आपण आजारी पडण्यापूर्वीच हंगामानुसार योग्य आहार घेणे सुरू केले तर हिवाळयात शरीर तंदुरुस्त आणि निरोगी ठेवता येईल.
शरीराची प्रतिकारशक्ति वाढविण्याचे उपाय बरेच सोपे आहेत. पर्याप्त झोप घ्या आणि आपला आहार योग्य ठेवा. हिवाळयाच्या हंगामात विविध प्रकारचे पोषक पदार्थ आणि औषधी वनस्पतींचे सेवन करून आपण स्वत:ला निरोगी ठेवू शकता आणि अनेक प्रकारच्या व्हायरल इन्फेक्शनपासून बचाव करू शकता. जे शरीर उबदार ठेवते. आपल्याला दमा, मधुमेह, रक्तदाब यासारखे आजार असल्यास हिवाळयात आपल्या आहाराकडे विशेष लक्ष द्या. हिवाळयात निरोगी राहण्यासाठी, आपण आपल्या आहारात विशेष प्रकारची फळे आणि भाज्यांचा वापर करून रोगांपासून मुक्त होऊ शकता.
चला, त्या गोष्टींविषयी जाणून घेऊ या ज्यांचा अवलंब करुन आपण हिवाळयामध्ये निरोगी राहू शकता.
पालेभाज्यांचे सेवन करा : हिवाळयामध्ये हिरव्या भाज्या आपल्या आहारात समाविष्ट करा कारण त्यांमध्ये मुबलक जीवनसत्त्वे असतात जे शरीराला उबदार ठेवण्यास आणि रोग प्रतिकारशक्ति वाढविण्यात मदत करतात. हिवाळयात पालकची भाजी, बीटरूट, लसूण, बटुआ, ब्रोकोली, कोबी, गाजर नक्की खा.
शेंगदाणे खाऊन तंदुरुस्त राहा : हिवाळयामध्ये शेंगदाण्याचे सेवन करण्याचे सुनिश्चित करा, कारण त्यात प्रथिने, फायबर, खनिज, लोह आणि जीवनसत्त्वे भरपूर असतात. म्हणून, त्याला गरिबांचे बदामदेखील म्हणतात. हिवाळयाच्या मोसमात शरीर उबदार राहण्यासाठी आणि रक्ताचे प्रमाण वाढविण्यासाठी शेंगदाणे आणि देशी गूळ खा. त्यांचे सेवन केल्यास तुम्ही निरोगी व्हाल.
लसूणचे सेवन सर्दीपासून वाचवते : हिवाळयाच्या काळात लसूण नियमित सेवन केल्यास सर्दी-पडसे आणि खोकल्यापासून मुक्तता मिळते.
तिळाचे सेवन करा : हिवाळयात तीळ खाल्ल्याने उर्जा मिळते. तिळाच्या तेलाने मालिश केल्याने त्वचा मऊ होते आणि सर्दीपासून बचाव होतो. तीळ आणि गुळ एकत्र खाल्ल्याने शरीराला आवश्यक पोषक आहार मिळतो. प्रतिकारशक्ति वाढते आणि खोकला-कफपासून आराम मिळतो.
गाजरांचे सेवन करणे फायदेशीर : गाजरमध्ये भरपूर व्हिटॅमिन असल्याने रोग प्रतिकारशक्ती वाढते आणि डोळे निरोगी राहतात. हिवाळयाच्या काळात गाजर खाल्ल्याने शरीर उबदार राहतं.
हळद रोग प्रतिकारशक्ति वाढवते : हिवाळयात दररोज रात्री हळदीचे गरम दूध पिल्याने व्यक्ति निरोगी राहते. यात अँटीबायोटिक गुणधर्म तसेच प्रतिजैविक आणि प्रतिरोधक गुणधर्म असतात. ही रोग प्रतिकारशक्ति वाढविण्याचे सर्वोत्तम आयुर्वेदिक औषध आहे.
मेथीचे सेवन करा : मेथीमध्ये व्हिटॅमिनसह लोह आणि फॉलिक अॅसिड असतात. शरीर उबदार ठेवण्याबरोबरच याने रक्ताचे प्रमाण वाढविण्यातदेखील मदत होते.
बदाम वापरणे फायदेशीर : बदामात प्रथिने, फायबर खनिजे असतात, जे हिवाळयातील हंगामी रोगांपासून संरक्षण करतात. हिवाळयाच्या हंगामात दररोज बदाम खाल्ल्याने मेंदू तीव्र होतो, तसेच बद्धकोष्ठतेच्या समस्येपासूनही आपण मुक्त होतो.
फळे पोषण व ऊर्जा देतील : हिवाळयात संत्री, सफरचंद, डाळिंब, आवळा इत्यादी हंगामी फळे खावेत. ते शरीराला पोषण, ऊर्जा आणि उबदारपणा प्रदान करतात. फळांचा रस पिण्यापेक्षा आपण थेट फळ खाणे चांगले. हे पचनही ठीक ठेवते आणि शरीरात फायबरच्याही प्रमाणात बरीच वाढ होते.
च्यवनप्राशचे सेवन आरोग्यदायी आहे : हिवाळयात च्यवनप्राशचे सेवन जरूर करा. सकाळ-संध्याकाळी १ चमचे च्यवनप्राशसह १ ग्लास गरम दूध पिण्याने शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी फायदे मिळतात.