मोबाईलच्या व्यसनापासून सावध रहा

* अनामिका पांडे

स्मार्टफोन आणि सोशल मीडिया आज लोकांच्या जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग बनला आहे. परिस्थिती अशी आहे की तुमच्याकडे स्मार्टफोन नसेल तर जगच संपल्यासारखे वाटते. तुमचा मोबाईल खराब झाला तरी तुम्ही तो लवकरात लवकर दुरुस्त करण्याचा प्रयत्न करा. तुम्ही तुमच्या तब्येतीची जेवढी काळजी करत नाही, तेवढीच तुम्हाला मोबाईल फोनच्या नुकसानीची काळजी वाटते.

आजकाल लोकांचे जग फोनभोवती फिरू लागले आहे. कुठेही जा, काहीही खा, प्रत्येक गोष्ट सोशल मीडियावर अपलोड करणं आजकाल लोकांसाठी खूप महत्त्वाचं झालं आहे. मात्र मोबाईलच्या अतिवापरामुळे शारीरिक आणि मानसिक हानी होते. असे संशोधनात समोर आले आहे. केवळ लहान मुलांसाठीच नाही, तर मोठ्यांचे मानसिक संतुलनही सतत मोबाइल आणि सोशल मीडियावर चिकटून राहणे हानिकारक आहे.

स्मार्टफोन आणि सोशल मीडियावर आवश्यकतेपेक्षा जास्त वेळ घालवणे म्हणजे तुम्ही तुमच्या वैयक्तिक आयुष्यापेक्षा फोनच्या दुनियेत जास्त हरवत आहात. त्यामुळे तुम्ही बाहेरच्या जगापासून पूर्णपणे अनभिज्ञ होतात. आमच्या कुटुंबाची आणि मुलांचीही काळजी घेतली जात नाही.

अशा परिस्थितीत, तुम्हाला डिजिटल डिटॉक्सिफिकेशनची आवश्यकता असू शकते. नवीन तंत्रज्ञान आणि सोशल मीडिया आपल्याला अनोख्या आणि सर्जनशील मार्गांनी संवाद साधण्याची संधी देतात. परंतु, अनेकवेळा तुम्ही तंत्रज्ञानात होत असलेले बदल समजून घेण्यात चूक करता, कारण त्याचा वापरही चुकीच्या पद्धतीने केला जातो.

आजकाल तुम्हाला सोशल मीडियाच्या मदतीने नाव आणि प्रसिद्धी मिळते. तर दुसरीकडे त्याचा दुरुपयोगही मोठ्या प्रमाणात होतो. सोशल मीडियाच्या माध्यमातून लोक गुन्हे करतात, चुकीची कामे करतात आणि ब्लॅकमेलिंग करतात.

पाहिले तर एक व्यक्ती दिवसातून 150 ते 200 वेळा फोन चेक करते. दर 6 मिनिटांनी फोन तपासतो. कधी कधी झोपेतही तो अस्वस्थ असतो. जेव्हा तो उठतो तेव्हा तो त्याचा फोन तपासतो. अपडेट नसले तरी सवय झाली आहे म्हणा किंवा फोन हे व्यसन किंवा आजार झाला आहे.

अशा लोकांमध्ये आम्ही आणि तुम्हीही येतो. फोनवर तासनतास बोलणे, गप्पा मारणे, डिजिटल पद्धतीने मनोरंजन करणे किती जड असू शकते, याची कल्पनाही तुम्ही करू शकत नाही.

एका अहवालानुसार, स्वीडन आणि जगभरातील तरुणांमध्ये मानसिक आरोग्याच्या समस्या वाढत आहेत. लोक सांस्कृतिक आणि सामाजिक बदलांपासून पूर्णपणे दूर गेले आहेत.

मोबाईल फोनचा लवकर विकास आणि अतिवापराचा लोकांच्या शरीरावर आणि मनावर वाईट परिणाम होत आहे. नकारात्मक शक्ती माणसाला बांधून ठेवत आहेत.

संशोधनानुसार, मोबाइल फोन वापरल्याने सामान्यतः डोकेदुखी, मानसिक तणाव, कान दुखणे आणि गरमपणा येतो कारण तुम्ही कानात इअरफोन वापरता.

 

कधी कधी तुमची मुलंही तुम्हाला पाहून तेच शिकतात. मग ते फोन घेण्याचा हट्टही करतात, त्यामुळे त्यांच्यावर वाईट परिणाम होतो. कधीकधी जोडप्यांमधील अंतरातही फोनचा मोठा हात असतो. एकाच बेडवर पडलेले नवरा-बायकोही फोनमध्ये गुंतलेले असतात, ते एकमेकांना क्वालिटी टाइम देऊ शकत नाहीत.

वैयक्तिक, कौटुंबिक आणि सामाजिक जीवनात समतोल आणि समन्वय नाही असे वारंवार जाणवणाऱ्या अशा लोकांपैकी तुम्हीही असाल तर तुम्हाला मोबाईल आणि सोशल मीडियापासून दूर राहावे लागेल.

मोबाइल फोन, लॅपटॉप, टीव्ही किंवा इतर डिजिटल उपकरणांसोबत जास्त वेळ घालवल्याने शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याला हानी पोहोचते, ज्याचे गंभीर परिणाम होऊ शकतात, हे अनेक अभ्यास आणि संशोधनांमध्ये सिद्ध झाले आहे.

जर तुम्ही डिजिटल जीवनात खूप अडकले असाल तर तुम्हाला कुटुंब, मित्र, घर, व्यवसाय, मुले याकडे लक्ष द्यावे लागेल कारण हे तुमच्या आयुष्यातील डिजिटल जगापेक्षा जवळचे आणि खरे आहेत.

मोबाइल उशीपासून दूर ठेवा

* पूनम पांडे

जेव्हापासून फोनचे स्वरूप बदलले आणि इतके लहान झाले की तो आपल्या सर्वांच्याच मुठीत सामावू लागला, तेव्हापासून तो बहुगुणीही झाला, संभाषण आणि संपूर्ण जगाचे काम हाताळल्यामुळे हा छोटया रूपाचा मोबाईल सगळयांसोबत नेहमी सोबत्यासारखा राहू लागला.

मोबाईलच्या माध्यमातून तुम्ही संपूर्ण जगाची माहिती तुमच्या खिशात ठेवू शकता हे १०० टक्के खरे आहे. त्यामुळेच मोबाईल हा जीवनाचा अविभाज्य भाग बनला आहे. लोक याशिवाय जगू शकत नाहीत. अगदी सकाळ, दुपार, संध्याकाळ, दिवस-रात्र प्रत्येक क्षणी मोबाईल स्वत:जवळ ठेवायला विसरत नाहीत. कुणाला काळजी असते की कुठला महत्त्वाचा फोन तर येणार नाही ना किंवा कुणाला लवकर उठण्यासाठी त्यात अलार्म लावण्याची गरज असते.

सहसा लोकांना अशी सवय असते की रात्री झोपताना मोबाईल ते उशीखाली ठेवून झोपतात. पण हे जे कोणी करत असेल त्याची ही सवय पूर्णपणे चुकीची आहे. असे केल्याने तुम्हाला भविष्यात डोकेदुखी आणि चक्कर येण्याची समस्या होऊ शकते. मोबाईलमधून निघणारे इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक रेडिएशन अत्यंत हानिकारक असते.

व्यसन चुकीचे आहे

मोबाईल फोन आणि टॅब्लेटचा आकार जसजसा वाढत आहे, तसतशी ही गॅजेट्स दिवसेंदिवस हानीकारक होत आहेत. रात्री अंधार पडू लागल्यावर आपले शरीर मेलाटोनिन नावाचा घटक शरीरात सोडू लागते. हा घटक शरीराला झोपेसाठी तयार करतो.

परंतु मोबाईल फोन आणि टॅब्लेटच्या डिस्प्ले स्क्रीनमधून निघणारा निळा-हिरवा प्रकाश हा घटक तयार होऊ देत नाही. यामुळे शरीरात फार कमी प्रमाणात मेलाटोनिन तयार होते, ज्यामुळे आपल्याला सहज झोपही लागत नाही. त्यांच्या डिस्प्ले स्क्रीनमधून निघणाऱ्या निळया-हिरव्या प्रकाशाऐवजी पिवळा-लाल प्रकाश निघेल असा प्रयत्न केला पाहिजे.

नुकसान वाढले

मोबाईल रात्रभर उशीजवळ ठेवण्याबाबत झालेल्या अनेक अभ्यासातही असे म्हटले गेले आहे की यामुळे अनेक समस्या उद्भवू शकतात, ज्यात मुख्य म्हणजे वारंवार होणारी डोकेदुखी, अधूनमधून डोक्यात कंपन होणे आणि त्यामुळे होणारी निराशा, कमी काम करूनही सतत थकवा जाणवणे, हालचाल करताना विनाकारण चक्कर येणे, हताशपणा आणि नकारात्मक विचारांचा अतिरेक, तासनतास प्रयत्न करूनही गाढ झोप न लागणे, डोळयांत कोरडेपणा येणे, कोणत्याही कामात लक्ष न लागणे, शारीरिक श्रमापासून काम चुकवेगिरी करणे, कानात आवाज वाजल्यासारखे वाटणे, बोलतांना अगदी जवळ बसूनही एखादे वाक्य नीट ऐकू न येणे, स्मरणशक्ती कमी होणे, पचनसंस्थेमध्ये अडथळे येणे, हृदयाचे ठोके अनियमित होणे, सांधेदुखी, एवढेच नाही तर रात्रभर मोबाईल जवळ ठेवल्यास तो तुमच्या त्वचेच्या सामान्य वृद्धत्वाला गती देऊ शकतो. अकाली सुरकुत्या, त्वचेची जळजळ, अगदी खाज सुटण्याच्या समस्यांमध्ये ही योगदान देतो.

तज्ज्ञ काय म्हणतात

आज जगभरातील सर्व डॉक्टर्स सांगतात की जर झोपण्यापूर्वी मोबाईल फोन किंवा टॅबलेटचा वापर केला नाही तर जवळ-जवळ एक तास अधिक झोप घेता येते. ते म्हणतात की आपले जैविक घडयाळ पृथ्वीच्या चोवीस तासाच्या घडयाळाशी ताळमेळ बसवून कार्य करते.

शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की मेंदूमध्ये एक मास्टर घडयाळ आहे, ज्यावर पर्यावरणाच्या अनेक घटकांचादेखील परिणाम होतो. झोपेच्या कमतरतेमुळे आरोग्याची खूप हानी होते, चांगली झोप येण्यासाठी मोबाईल फोन, टॅबलेट, लॅपटॉप यासारख्या गोष्टींचा वापर झोपण्याच्या किमान १ तास आधी बंद करणे आवश्यक आहे.

मोबाईल उशीपासून दूर ठेवा, अन्यथा नुकसान होऊ शकते

* पूनम पांडे

जेव्हापासून फोनचे स्वरूप बदलले आणि इतके लहान झाले की तो आपल्या सर्वांच्याच आकलनात बसू लागला, तेव्हापासून तो गुणाकारही झाला, संभाषण आणि संपूर्ण जगाचे काम हाताळल्यामुळे, मोबाइलचे हे छोटे स्वरूप आहे. प्रत्येकासाठी नेहमी उपलब्ध. मोबाईलच्या माध्यमातून तुम्ही संपूर्ण जगाची माहिती तुमच्या खिशात ठेवू शकता हे 100% खरे आहे. त्यामुळे मोबाईल हा जीवनाचा अविभाज्य भाग बनला आहे. लोक याशिवाय जगू शकत नाहीत. अगदी सकाळ, दुपार, संध्याकाळ, दिवसा आणि रात्री प्रत्येक क्षणी मोबाईल सोबत ठेवायला विसरू नका. कुणाला काळजी वाटते की काही महत्त्वाचा फोन येणार नाही किंवा कुणाला लवकर उठण्यासाठी त्यात अलार्म लावावा लागेल. सामान्यतः लोकांची सवय असते की रात्री झोपताना मोबाईल उशीखाली ठेवून झोपतात. पण हे कोण करत असेल त्याची ही सवय पूर्णपणे चुकीची आहे. असे केल्याने तुम्हाला भविष्यात डोकेदुखी आणि चक्कर येण्याची समस्या होऊ शकते. मोबाईलमधून निघणारे इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक रेडिएशन अत्यंत हानिकारक असते.

व्यसन चुकीचे आहे

मोबाईल फोन आणि टॅब्लेटचा आकार जसजसा वाढत आहे, तसतशी ही गॅजेट्स दिवसेंदिवस हानीकारक होत आहेत. रात्री अंधार पडू लागल्यावर आपले शरीर शरीरात मेलाटोनिन नावाचे तत्व सोडू लागते. हा घटक शरीराला झोपेसाठी तयार करतो.

परंतु मोबाईल फोन आणि टॅब्लेटच्या डिस्प्ले स्क्रीनमधून निघणारा निळा-हिरवा प्रकाश हा घटक तयार होऊ देत नाही. यामुळे शरीरात फार कमी प्रमाणात मेलाटोनिन तयार होते, ज्यामुळे आपल्याला सहज झोप येत नाही. त्यांच्या डिस्प्ले स्क्रीनमधून निळ्या हिरव्या दिव्याऐवजी पिवळा लाल दिवा निघेल असा प्रयत्न केला पाहिजे.

वाढलेले नुकसान

मोबाईल रात्रभर उशीजवळ ठेवण्याबाबत अनेक अभ्यासात असेही म्हटले गेले आहे की, यामुळे अनेक समस्या उद्भवू शकतात, मुख्य म्हणजे वारंवार डोकेदुखी, अधूनमधून डोके सुन्न होणे आणि ते काम न केल्यामुळे निराश होणे, सतत थकवा जाणवणे. कमी काम करूनही, विनाकारण हालचाल करताना चक्कर येणे, खूप निराशा आणि नकारात्मक विचार, तासनतास प्रयत्न करूनही गाढ झोप न येणे, डोळ्यांत कोरडेपणा, कामात लक्ष न लागणे, शारीरिक श्रमामुळे तोतरेपणा, कानात वाजल्यासारखे वाटणे, जवळ बसून बोलत असतानाही स्पष्ट ऐकू न येणे, स्मरणशक्ती कमी होणे, पचनसंस्थेमध्ये अडथळे येणे, हृदयाचे ठोके अनियमित होणे, सांधेदुखी इतकंच नाही तर रात्रभर मोबाईल जवळ ठेवल्यास तुमच्या त्वचेच्या वृद्धत्वाच्या प्रक्रियेला गती मिळू शकते. अकाली उत्सर्ग, त्वचेची जळजळ, अगदी खाज सुटण्याच्या समस्यांमध्ये योगदान देते.

तज्ञ काय म्हणतात

आज जगभरातील सर्व डॉक्टर्स सांगतात की झोपण्यापूर्वी मोबाईल फोन किंवा टॅबलेटचा वापर केला नाही तर सुमारे एक तास अधिक झोप घेता येते. त्यांचे म्हणणे आहे की आपले जैविक घड्याळ हे पृथ्वीच्या चोवीस तासाच्या घड्याळाशी सुसंगतपणे कार्य करते.

शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की मेंदूमध्ये एक मास्टर क्लॉक आहे, ज्यावर पर्यावरणाच्या अनेक घटकांचादेखील परिणाम होतो. झोपेच्या कमतरतेमुळे आरोग्याची मोठी हानी होते. चांगली झोप येण्यासाठी मोबाईल फोन, टॅबलेट, लॅपटॉप यासारख्या गोष्टींचा वापर झोपण्याच्या किमान 1 तास आधी बंद करणे आवश्यक आहे.

 

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें