* निकिता डोगरे
आजच्या काळात, जेव्हा समाज आणि कुटुंबाच्या रचनेत मोठे बदल होत आहेत, तेव्हा विवाहित जोडप्यांमध्ये कामाच्या ओझ्याचे समान वितरण करण्याची गरज पूर्वीपेक्षा जास्त जाणवत आहे. बदलत्या आर्थिक आणि सामाजिक वातावरणात, जिथे स्त्रियाही पुरुषांच्या खांद्याला खांदा लावून काम करत आहेत, तिथे कौटुंबिक जबाबदाऱ्यांचे न्याय्य विभागणी करणे खूप महत्त्वाचे झाले आहे.
कामाच्या ओझ्याचे योग्य वाटप केल्याने पती-पत्नीचे जीवन आनंदी तर होतेच, शिवाय निरोगी आणि सशक्त समाजाचा पायाही घातला जातो.
पारंपारिक विश्वास आणि बदलाची गरज
पारंपारिक भारतीय समाजात कामाच्या ओझ्याचे विभाजन समाजाने आधीच स्पष्ट केले होते, पुरुष हा कुटुंबाचा उदरनिर्वाह करणारा होता तर महिला घरातील कामे हाताळत होत्या.
पण काळाच्या ओघात महिलांनी केवळ त्यांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवला नाही तर कामाच्या ठिकाणी त्यांचा लक्षणीय सहभाग नोंदवला. आज महिला घरात आणि बाहेर दोन्ही ठिकाणी काम करत आहेत.
पण कामाचा भार व्यवस्थित विभागला गेला आहे का? याची उत्तरे शोधत असताना अनेकदा असे दिसून येते की, महिलांना आजही घरातील बहुतांश कामे करावी लागतात, त्यामुळे त्यांना शारीरिक आणि मानसिक थकवा सहन करावा लागतो. या परिस्थितीत बदल होण्याची गरज आहे. अशा परिस्थितीत पती-पत्नी दोघांनी मिळून घर आणि कामाच्या जबाबदाऱ्या सांभाळल्या पाहिजेत, जेणेकरून जोडीदारावर जास्त दबाव राहणार नाही.
घरगुती कामाच्या विभागणीद्वारे वैवाहिक जीवनात संतुलन
वैवाहिक जीवनात कामाची संतुलित विभागणी जोडप्यांसाठी अनेक प्रकारे फायदेशीर ठरू शकते. हे जोडप्यांमधील चांगल्या समज आणि संवादास प्रोत्साहन देते आणि एकमेकांबद्दल आदर वाढवते. जेव्हा दोन्ही भागीदार घरगुती आणि बाहेरील कामात समान रीतीने सहभागी होतात, तेव्हा ते वैवाहिक जीवनात संतुलन आणि समाधान आणते.
भावनिक संतुलन
जेव्हा घरातील कामाचा भार समान प्रमाणात सामायिक केला जातो तेव्हा ते भावनिक संतुलन निर्माण करते. कोणत्याही एका व्यक्तीवर जबाबदाऱ्यांचे ओझे न टाकल्याने मानसिक ताण कमी होतो. अशा प्रकारे दोन्ही भागीदार एकमेकांसोबत अधिक वेळ घालवू शकतात आणि त्यांच्या भावनिक गरजांवर लक्ष केंद्रित करू शकतात.
परस्पर समज आणि समर्थन
जेव्हा जोडप्यांना एकमेकांच्या समस्या आणि जबाबदाऱ्या समजू लागतात तेव्हा परस्पर समज आणि समर्थन वाढते. हे केवळ घरगुती कामाचे ओझे हलके करत नाही तर वैवाहिक नातेसंबंध मजबूत करते. एकत्र काम केल्याने एकमेकांबद्दल सहानुभूती वाढते, ज्यामुळे त्यांचे नाते सुधारते.
काम आणि घर यांचा समतोल राखणे
आजकाल जोडप्यांसाठी घर आणि काम यात समतोल राखणे हे मोठे आव्हान आहे. कामांचे योग्य वाटप हाच या आव्हानावर उपाय असू शकतो. तुम्ही अशा प्रकारे घरगुती कामाची विभागणी करू शकता :
कामाची यादी तयार करा : पती-पत्नी दोघांनी मिळून कामाची यादी तयार करावी, ज्यामध्ये घरातील कामांची योग्य विभागणी असेल. जसे स्वयंपाक करणे, मुलांची काळजी घेणे, खरेदी करणे, साफसफाई करणे इ. ही यादी आठवड्यातील प्रत्येक दिवसानुसार बनवता येते, जेणेकरून कोणत्याही कामाचा भार केवळ एकाच व्यक्तीवर पडू नये.
घराबाहेरील आणि घरातील कामे एकत्र करा : दोन्ही भागीदार काम करत असतील तर घराबाहेरील आणि घरातील कामांमध्ये योग्य संतुलन राखणे महत्त्वाचे आहे. उदाहरणार्थ, जर एक व्यक्ती अधिक कार्यालयीन काम करत असेल तर दुसऱ्याने घरातील कामात जास्त हातभार लावला पाहिजे. हा समन्वय राखूनच तणावमुक्त जीवन जगता येते.
स्वातंत्र्य आणि संमतीचा आदर करा : घरातील कामांची विभागणी करताना दोघांचे स्वातंत्र्य आणि संमती लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. दोघांच्या संमतीने कामाची विभागणी झाली की एकमेकांबद्दल प्रेम आणि सहकार्याची भावनाही वाढते.
लिंगाच्या आधारे कामाच्या विभाजनाचा समज मोडून काढणे : आपल्या समाजात अजूनही एक समज आहे की काही काम फक्त महिलांचे असते आणि काही काम फक्त पुरुषांचे असते. उदाहरणार्थ, स्वयंपाक करणे, साफसफाई करणे आणि मुलांची काळजी घेणे हे स्त्रियांचे काम मानले जाते, तर आर्थिक जबाबदारी हे पुरुषांचे काम मानले जाते. पण काळाचा विचार करता हा समज बदलायला हवा.
घरातील सर्व कामे लिंगाच्या आधारावर विभागली जाऊ नयेत. पुरुषही स्वयंपाक करू शकतात, मुलांची काळजी घेऊ शकतात आणि महिलाही कुटुंबाची आर्थिक जबाबदारी उचलू शकतात. ही समानता तेव्हाच येऊ शकते जेव्हा आपण या पुराणमतवादी संकल्पना मागे टाकून एकमेकांच्या कामाकडे समान दृष्टीनं बघू आणि पुढे जाऊ.
मुलांना समानता शिकवा
बहुतेक मुलांच्या आयुष्यात, त्यांचे पालक हे त्यांचे सर्वात मोठे आदर्श असतात. जेव्हा मुले पाहतात की त्यांचे पालक घरातील कामात तितकेच योगदान देत आहेत, तेव्हा ते समानता आणि न्याय देखील शिकतात. यामुळे मुलांमध्ये ही समज विकसित होते की घरातील काम ही केवळ एका व्यक्तीची जबाबदारी नाही तर प्रत्येकाची जबाबदारी आहे. यातून समाजात सकारात्मक बदलाचा पाया घातला जातो.
अडचणी आणि उपाय
समानतेचे तत्त्व सोपे वाटते, परंतु ते प्रत्यक्षात आणणे कठीण आहे. अनेक वेळा जोडप्यांना त्यांच्या जुन्या सवयींमुळे त्यांच्या वैवाहिक जीवनात असा समतोल राखता येत नाही. यासाठी तुम्ही तुमच्या जोडीदाराशी वर्कलोड डिस्ट्रिब्युशनच्या मुद्द्यावर मोकळेपणाने चर्चा करावी. एकमेकांची मते घ्या आणि समस्या ऐका आणि एकत्रितपणे उपाय शोधा. पण लक्षात ठेवा की घरातील कामांची विभागणी एका रात्रीत शक्य नाही. ही एक प्रक्रिया आहे ज्यात वेळ लागतो. हा समतोल संयमाने आणि परस्पर समंजसपणाने हळूहळू साधता येतो आणि तुमच्या जोडीदारासोबत मिळून तुमच्या वेळेचे नियोजन करणे सर्वात महत्त्वाचे आहे जेणेकरून तुम्ही दोघेही घरातील कामे करू शकाल आणि एकमेकांसाठी वेळ काढू शकाल.
कामाच्या ओझ्याचे योग्य विभाजन केल्याने विवाहित जोडप्यांच्या जीवनात संतुलन आणि आनंद मिळतो. हे केवळ वैवाहिक संबंध मजबूत करत नाही तर संपूर्ण कुटुंबाला निरोगी आणि सशक्त वातावरण देखील प्रदान करते. आजच्या काळात प्रत्येक व्यक्तीवर कामाचा आणि कुटुंबाचा ताण पडत असताना पती-पत्नीने एकत्र घरातील कामे वाटून घेणे आणि एकमेकांना आधार देणे गरजेचे झाले आहे. निरोगी आणि आनंदी जीवनाची ही गुरुकिल्ली आहे.
