* प्रियदर्शिनी
महान जर्मन तत्ववेत्ते आणि कवी फ्रेडरिक नित्शे म्हणतात, ‘‘ज्याने देण्याची कला शिकली असेल त्याने जीवन जगण्याची कलादेखील समजून घेतली आहे. देणे ही एक साधना आहे, जी आपल्या अंगी रुजवण्यासाठी शेकडो वर्ष व्यतीत होतात.’’
आपल्या कुटुंबात, मित्रांमध्ये, नातेवाईकांमध्ये देण्याचा हा क्रम सतत चालू राहतो, विशेषत: सण-उत्सवांमध्ये आणि लग्नाच्या समारंभात देण्याचा हा वेग अजून वाढतो. पण देण्याघेण्याच्या या वेगात, बऱ्याच वेळा आपले विचार, आपले मन स्वत:च एक अडथळा बनते. जेव्हा आपण एखाद्याला काहीतरी देतो, तेव्हा आपलं प्रेम आणि आपुलकी त्यात दडलेली असते, पण जेव्हा अधूनमधून समोरच्या व्यक्तिला आपण अशी आठवण करून देतो की मी तुम्हाला अमुक गोष्ट दिली होती, आठवते ना? तेव्हा तेच प्रेम आणि आपलेपणा गायब होऊन जातो.
अशा परिस्थितीत समोरचा माणूस स्वत:ला गरीब समजू लागतो आणि जेव्हा हा टोमणा जाहीरपणे सुनावला जातो तेव्हा ही निराशा आणखीच तीव्र होते.
नुकत्याच झालेल्या विवाहसोहळयाच्या कार्यक्रमात माझी सर्वात चांगली मैत्रीणही काही जुन्या मैत्रीणींसह भेटली. कमलेश आणि ज्योती एकेकाळी जिवलग मैत्रीणी होत्या. ज्योती अचानक बोलली, ‘‘अरे व्वा कमलेश, तू तोच नेकपीस घातला आहेस ना, जो मी तुला तुझ्या मागच्या जन्म दिनानिमित्त दिला होता?’’
भरल्या मैफलीत कमलेश काही बोलू शकली नाही, बस्स स्मितहास्य करत राहीली. पण तिच्या मनावर झालेली जखम ती विसरू शकली नाही.
आपल्या सभोवताली, कुटुंबात किंवा समाजात असे अनेक लोक आहेत, ज्यांना आपण दिलेल्या गोष्टीची चर्चा करण्यात कंटाळा येत नाही. बऱ्याच वेळा भेटवस्तूपेक्षा चर्चाच अतिरंजक असते. जेव्हा घेणारा एखाद्या दुसऱ्याच्या तोंडून अशा गोष्टी ऐकतो, तेव्हा त्याचा स्वाभिमान दुखवाला जातो.
अशी शिका देण्याची कला
* तुम्ही कितीही महागडी भेट दिली असली तरीही मनात हे दु:ख ठेवू नका की मी एवढी महागडी वस्तू का दिली.
* भेटवस्तू किंवा कोणतीही वस्तू देताना किंमतीचा टॅग काढलाच पाहिजे किंवा जर छापिल किंमत असेल तर त्यावर शाई किंवा पांढऱ्या कागदाने झाका.
* दिल्यानंतर अगदी चुकूनही कधीही आठवण करू नका किंवा एखाद्या पार्टीत किंवा मेळाव्यात अनावश्यक स्मरण करून देऊ नका.
* एकाच वेळेस एकसमान भेटवस्तू आपल्या कोणत्याही जवळच्या व्यक्तिंना देण्याची चूक करू नका. योगायोगाने ते एखाद्या कार्यक्रमात सेम आइटमसह दिसू शकतात, तेव्हा लज्जास्पद पेचप्रसंग येऊ शकतो.
* आपण कुणालाही काहीही देताना मनापासून द्या.
* चांगली पॅक केलेली भेटवस्तू बंद डब्यात देण्याचा प्रयत्न करा. यावरून आपली छाप पडेल.
* देणे आपल्याला आतून विशाल बनवते, म्हणून या परंपरेचे वाहक व्हा.
हे फार मोठे काम नाही
देण्याच्या कलेत स्वत: प्रभुत्व मिळवणे हे खूप मोठे काम वा जड काम नाही. थोडयाशा प्रयत्नातून आपण हे कौशल्य अधिक चांगल्याप्रकारे विकसित करू शकतो.
अखेरीस आपण अल्बर्ट आइनस्टाइन, ग्रॅहम बेल, क्रॉल्बस, जॉर्ज वॉशिंग्टन, वॉल्टडिज्णी, बिलगेट्स, एपीजे कलाम यासारख्या महान लोकांकडून आपण काहीतरी का शिकत नाही, ज्यांनी या जगाला आयुष्यभर काहीतरी देण्याचे काम केले, परंतु त्याचे नाव घेतले नाही.
देणे जर गुप्त असेल तरच यशस्वी होते. याचे प्रदर्शन आपल्याला संकुचित बनवते. देणे आपल्याला मोठे बनवते. महानता यात आहे की कोणालाही दिले जाण्याची जाणीव करून देऊ नका. जड आणि दु:खी मनाने न देता खुल्या व हलक्या मनाने देण्याची सवय लावा. सहर्ष देण्याचा कॉम्बो पॅक आपल्या प्रतिमेला आयुष्याहून मोठे बनवू शकतो.