कथा * मीना साळवे
‘‘लग्नाच्या वाढदिवसा प्रित्यर्थ मन:पूर्वक अभिनंदन, तूलिका ताई,’’ माझ्या वहिनीनं फोन करून मला शुभेच्छा दिल्या.
‘‘लग्नाचा वाढदिवस आहे ना? खूप खूप?शुभेच्छा आणि आशिर्वाद,’’ आईनं म्हटलं.
बाबाही बोलले, ‘‘अगं, जावई कुठं आहेत? त्यांनाही माझे आशिर्वाद व शुभेच्छा.’’
‘‘सांगते बाबा, ते ऑफिसला गेले आहेत.’’
‘‘काही हरकत नाही. मी नंतर बोलेन त्यांच्याशी.’’
त्यांचा फोन ठेवतेय तोवर धाकटी बहीण कांचनाचा अन् तिच्या नवऱ्याचाही फोन येऊन गेला.
आज आमच्या लग्नाचा वाढदिवस होता, पण माझ्या नवऱ्यानं मात्र काहीच उत्साह दाखवला नव्हता. ऑफिसला निघण्यापूर्वी तो माझ्याशी धड बोललाही नव्हता. मला मान्य आहे की सध्या त्याला ऑफिसात फार काम पडतंय, कामाचा ताण खूप आहे पण म्हणून काय झालं? लग्नाचा वाढदिवस रोज रोज थोडाच येतो?
जाता जाता रवीनं एवढं म्हटलं होतं, ‘‘तूलिका, आज मी लवकर घरी येतो. आपण आज बाहेर जेवायला जाऊयात.’’
सकाळची दुपार झाली. दुपारची सायंकाळ अन् आता रात्र झालीय. अजून रवी घरी परतले नाहीत. कदाचित माझ्यासाठी गिफ्ट घेऊन येत असतील अशी मी माझीच समजूत काढत होते.
‘‘आई, भूक लागलीय,’’ माझ्या पाच वर्षांच्या मुलीनं मला भंडावून सोडलं.
तिच्यासाठी तिच्या आवडीचं खायला करून दिलं, तेवढ्यात दाराची घंटी वाजली.
रवी आले होते. ‘‘तूलिका, क्षमा कर गडे, अगं, बॉसनं अचानक मीटिंग बोलावली. माझा नाइलाज झाला. लग्नाच्या वाढदिवसाच्या शुभेच्छा,’’ माझ्या हातात फुलांचा गुच्छ देत त्यांनी म्हटलं. ‘‘फुलांसारख्या टवटवीत माझ्या पत्नीसाठी ही प्रेमाची भेट. सात वर्षं झालीत ना आपल्या लग्नाला? खरं तर खूप इच्छा होती आज छान सेलिब्रेट करण्याची.’’
मी त्यांच्या बोलण्यावर कोणतीही प्रतिक्रिया दिली नाही. फुलांचा गुच्छही एका बाजूला ठेवला. रवी म्हणाले, ‘‘अगं, आज हॉटेलातही खूप गर्दी होती. तरीही मी तुझ्या आवडीचे जेवणाचे सर्व पदार्थ पॅक करून आणले आहेत. जेवण एकदम गरम आहे. पटकन् वाढतेस का? जेवूया आपण. फार भूक लागलीय अन् दमलेही आहे मी.’’
‘‘एवढी भूक लागली आहे तर बाहेरच जेवायचं ना? घरी घेऊन कशाला आलात? अन् एवढा पैसा त्या बुकेवर खर्च करण्याची तरी काय गरज होती? तुम्ही जेवून घ्या. मला भूक नाहीए,’’ मी रागातच बोलले.
‘‘अगं, क्षमा मागतोय ना? बॉसनं मीटिंग ठरवल्यावर मला काहीच म्हणता आलं नाही. मलाही खूप वाईट वाटतंय, पण काय करू शकतो? माफ कर दो यार, दिल साफ करो, चल, जेवूयात. मी आलोच फ्रेश होऊन.’’
‘‘मला जेवायचं नाहीए. मी झोपायला जातेय.’’
‘‘उपाशी झोपू नकोस, तूलिका…’’ रवीनं पुन्हा विनवलं. पण मी त्यांच्याकडे साफ दुर्लक्ष करून बेडवर येऊन झोपले.
रवीनं सगळी अन्नाची पार्सलं फ्रीजमध्ये ठेवली अन् तेही न जेवताच झोपले.
कुठल्या माणसासोबत मी लग्न करून बसले…लग्नाला इतकी वर्षं झालीत पण कधी कौतुक नाही, कसली हौसमौज नाही. आज निदान हॉटेलात जेवायला तर जाता आलंच असतं.
एक हा माझा नवरा आहे अन् दुसरा माझ्या धाकट्या बहिणीचा नवरा…किती प्रेम करतो तिच्यावर, किती किती, काय काय आणत असतो तिच्यासाठी. माझा राग कमी होत नव्हता. उपाशी पोटी झोपही येत नव्हती. पण मी ग्लासभर पाणी पिऊन पुन्हा झोपण्याचा प्रयत्न करू लागले. रवीला झोप लागली असावी. त्याला कधीच का समजत नाही. मला काय हवंय? मला काय आवडतं? धुमसत असतानाच कधी तरी मला झोप लागली.
‘‘गुडमॉर्निंग राणी सरकार,’’ सकाळी मला मिठीत घेत रवीनं म्हटलं. तो नेहमीच मला सकाळी गुडमॉर्निंग करायचा,पण आज मला त्याची मिठी अजिबात नकोशी झाली होती.
त्याला दूर ढकलत मी डाफरले, ‘‘हे प्रेमाचं नाटक बंद करा. जितके साधे सरळ दिसता, तसे तुम्ही नाही आहात…मला तुमचं खरं रूप कळतंय.’’
‘‘आता मी जसा आहे, तुझा आहे. काल खरंच तुझी खूप निराशा झाली. पण खरंच सांगतो गं, माझ्या बॉसचा मलाही राग आला होता…पण नोकरी तर करावीच लागेल ना? पगार मिळाला नाही तर संसार कसा करणार?’’
‘‘नोकरी, नोकरी, नोकरी!! अशी काय मोठी लाखभर रूपये देणारी नोकरी आहे तुमची? काय असं घेतलंय तुम्ही माझ्यासाठी नोकरीतून? रोज दोन्ही वेळ जेवायला मिळतंय. अंगभर कपडे आहेत अन् हे घर आहे. या व्यतिरिक्त काय दिलंय?’’
‘‘तूलिका, अगं याच तर मूलभूत गरजा आहेत. अन्न, वस्त्र आणि निवारा काही लोकांना हेसुद्धा मिळत नाही. आता सोड ना राग…तू रागावलीस ना की अगदीच छान दिसत नाहीत. तू आनंदात राहा, चल, आज आपण बाहेर जाऊ, मनसोक्त भटकू, जेवण करू, तुझी इच्छा असली तर सिनेमाही बघू. आजच्या सुट्टीचा उपयोग पुरेपूर करू. लग्नाचा बिलेटेड वाढदिवस साजरा करतोय. चल ना, अजून किती वेळा सॉरी म्हणू? प्लीज एकदा हस ना?’’
‘‘मला कुठंही जायचं नाहीए. अन् पुन्हा माझ्याशी बोलायचा प्रयत्नही करू नका. तुमच्याशी लग्न केल्याचा पश्चात्ताप होतोय मला. काय माझ्या बाबांनी बघितलं तुमच्यात अन् माझं लग्न करून दिलं तुमच्याशी. किती, किती दिलं होतं बाबांनी मला, सगळं तुमच्या आईवडिलांनी ठेवून घेतलं. केवढी स्वप्नं होती माझी. लग्नानंतर काय काय करेन म्हणून. पण तुम्हाला कसली हौसच नाही. आता मी काहीही मागणार नाही तुमच्याकडे, काय हवं ते माझ्या बाबांकडून मागून घेईन. तुमच्यासारख्यांनी खरं तर लग्नच करू नये…उगीच एखाद्या मुलीचं आयुष्य उद्ध्वस्त करायचं…’’ मी अगदी ताबा सोडूनच बोलत होते.
‘‘मी तुझ्या बाबांना आधीच सांगितलं होतं, मला काहीही नको म्हणून. माझीही काही तत्त्वं आहेत, जीवनमुल्य आहेत. माझ्या प्रामाणिकपणाच्या कमाईवरच मला संसार करायचा आहे. तुलाही सुखी ठेवायचं आहे. मी माझ्या वडिलांकडून पैसे घेतले नाहीत, तुझ्याही बाबांकडून घेतले नाहीत. तुझ्या बाबांनी दिले अन् माझ्या बाबांनी घेतले, त्याला मी काय करू? सध्या घराच्या लोनचे हप्ते फेडतोय. एका वर्षांत तेही फिटतील. मग तुझ्या हातात भरपूर पैसा असेल…आपण तेव्हा खूप काही करणार आहोत. तूलिका, मला खात्री आहे स्वत:बद्दल, तूही माझ्यावर विश्वास ठेव. माझं प्रेम आहे तुझ्यावर, तुला सुखात ठेवायचं वचन दिलंय मी स्वत:लाच.’’
रवी परोपरीनं मला समजवत होते, पण माझं डोकंच फिरलं होतं. माझा राग संपतच नव्हता. सगळा सुट्टीचा दिवस तसाच गेला. सायंकाळी लेक मागे लागली बाहेर जाऊयात. रवी तिला घेऊन बाहेर गेले. मलाही आग्रह केला पण मी हटूनच बसले. नाहीच गेले.
त्याच वेळी वहिनीचा फोन आला, ‘‘तूलिका कशी आहेस? तुम्हा दोघांना डिस्टर्ब नाही ना केलं?’’
‘‘नाही वहिनी. बोल, काय म्हणतेस?’’
‘‘अगं, आजच कांचना आलीय नवऱ्यासोबत, तर आईबाबांची इच्छा होती की तुम्हीही चार दिवस यावं, सगळे एकत्र जमूयात.’’
‘‘वहिनी, रवींना विचारून तुला सांगते. मला आवडेल सगळ्यांना भेटायला.’’ मी फोन ठेवला. मनात आलं कांचना किती भाग्यवान आहे? आत्ताच नवऱ्यासोबत सिंगापूरला फिरून आलीय. लगेच माहेरीही आली.
मी ठरवलं, काही दिवस माहेरी जातेच. थोडी लांब राहीन घरापासून तर माझं बिथरलेलं डोकंही शांत होईल. मला रवीला धडाही शिकवायचाच होता. तो तर मला पूर्णपणे गृहीतच धरतो.
‘‘आई…’’ लेकीनं येऊन मला मिठी मारली. कुठंकुठं फिरली, काय काय बघितलं, काय काय खाल्लं, सगळं सगळं सांगत होती. खूप आनंदात होती. ‘‘आई, बाबांनी तुझ्यासाठीही आईस्क्रीम आणलंय,’’ निमा म्हणाली.
‘‘मला नाही खायचं. बाबांना म्हणा. तुम्हीच खा. अन् बाबांना म्हणा, आम्हाला आजोबांकडे जायचंय, आमचं तिकिट काढून द्या.’’
‘‘बाबा, आम्ही आजोबांकडे जाणार आहोत. आमचं तिकिट घेऊन या.’’
‘‘निमू, तुझी आई माझ्यावर रागावली आहे म्हणून ती मला सोडून जाते आहे…ठिक आहे, मी तिकिट काढून आणतो,’’ निमाला जवळ घेत, माझ्याकडे बघून रवीनं म्हटलं.
रवी जेव्हा मला व निमाला गाडीत बसवून देण्यासाठी आले, तेव्हा ते फार उदास होते. गाडी हलली, रवी हात हलवून आम्हाला निरोप देत होते.. निमा बाबा, बाबा ओरडत होती. रवी सतत माझ्याकडे बघत होता. मला त्या क्षणी वाटलं, मी माहेरी जाते आहे ही चूक आहे का? क्षणभर वाटलं, गाडीतून उतरावं, पण एव्हाना गाडीनं स्पीड घेतला होता. प्लॅटफॉर्मही संपला होता, मला आता वाटत होतं, मी रवीशी फार वाईट वागले…सकाळी आम्ही माझ्या माहेरी पोहोचलो.
सगळे भेटले…छान वाटलं मला. आईबाबांना तर खूपच आनंद झाला. रवीबद्दल सर्वांनी विचारलं, मी म्हटलं, ‘‘सध्या त्यांना रजा मिळाली नाही, पुढे येतील.’’
इथं येऊन चार पाच दिवस झाले होते. रवी रोज सकाळ संध्याकाळ फोन करत होते. कांचना अन् परेशचं प्रेम जणूं उतू जात होतं. ते बघून माझा जळफळाट होत होता. आत्ताच बाबांनी त्यांना सिंगापूर ट्रिप गिफ्ट केली होती. रवीलाही विचारलं होतं. त्यांनी नम्रपणे नकार दिला होता. माझी तेव्हा चिडचिड झाली होतीच. आईबाबांच्या खोलीवरून जाताना माझ्या कानावर शब्द पडले, ‘‘थोरले जावई खूपच समजूतदार व स्वाभिमानी आहेत. कांचनाला लग्नातच तूलिकापेक्षा किती तरी जास्त दिलं होतं. आत्ताच सिंगापूर ट्रिप झाली. जावई आता युरोप टूर मागताहेत,’’ बहुतेक बाबा आई किंवा दादाजवळ बोलत असावेत.
त्या दिवशी आईबाबा आणि दादा वहिनींना रात्री कुठंतरी लग्नाला जायचं होतं. मी आणि निमा हॉलमध्ये टीव्ही बघत बसलो होतो. ‘‘मोठ्या ताई, स्वयंपाक करून ठेवलाय. तुमच्या सोयीनं तुम्ही जेवणं आटोपून घ्या.’’ असं सांगून स्वयंपाकीण निघून गेली.
आठ वाजता निमाला भूक लागली. अन्न गरम करायचं का की गरम आहे हे बघायला मी स्वयंपाकघरात जात होते. तेवढ्यात कांचनाच्या खोलीतून हसण्याबोलण्याचा अन् इतरही काही विचित्र आवाज कानावर आला. मी चिडचिडून स्वत:शीच बोलले, ‘‘या कांचनाचा अन् परेशचा पोरकटपणा, थिल्लरपणा संपत नाहीए. निदान अशावेळी खोलीचं दार तरी बंद करून घ्यावं.’’
मी स्वयंपाकघरातून निमाचं ताट तयार करून आणतेय तोवर मला कांचना फाटकातून येताना दिसली.
‘‘काचंना बाहेरून येतेय, मग तिच्या खोलीत कोण होतं?’’ मी चक्रावले. मला विचित्र शंका आली. मी पटकन् पुढे होऊन तिला विचारलं, ‘‘बाहेर गेली होतीस?’’
‘‘हो ना ताई, शेजारच्या स्वाती वहिनी कधीपासून बोलवत होत्या. त्यांना भेटायला गेले तर त्यांनी मला इतका वेळ थांबवून घेतलं,’’ ती म्हणाली.
‘‘कांचना, हे निमाचं ताट घेऊन माझ्या खोलीत जा. मी तिला घेऊन येतेच.’’ मी तिला व निमाला खोलीत ढकललीच. मागे वळून बघते तर शेजारी स्वाती वहिनीकडे कपडे धुणारी कम्मो ब्लाउजची बटणं लावत हसत हसत कांचनाच्या खोलीतून बाहेर पडताना दिसली. साडी, केस अस्ताव्यस्त होते. माझ्याकडे लक्ष जाताच ती चपापली अन् घाबरून पटकन् मागच्या दारानं निघून गेली.
माझे हातपाय गार पडले. परेश एका मोलकरणीशी असे संबंध ठेवतो? किती हलकट आहे हा माणूस? अन् माझ्या वडिलांच्या पैशावर पण त्याचा डोळा आहे? माझ्या बहिणीशी प्रेमाचं नाटक करतोय? मी कशीबशी खोलीत पोहोचले.
खोलीत निमा मावशीकडून गोष्ट ऐकत जेवत होती. ‘‘ताई, हिचं जेवण आटोपलंय.’’ कांचना म्हणाली.
‘‘तू जा आता. मी तिला झोपवते,’’ मी कांचनाला निरोप देत म्हणाले.
देवा रे! अजून माझं डोकं भणभणंत होतं. मी परेशला पैसेवाला, कौतुक करणारा नवरा समजत होते. बिचारी कांचना तिचाही विश्वासघात करतोय हा नालायक परेश…
रवी तर माझ्या सुखात आपलं सुख बघतो. मी किती वाईट वाईट बोलले त्याला…त्यानं कधी माझ्या बाबांकडून एका पै ची अपेक्षा ठेवली नाही. कधी तो दुसऱ्या स्त्रीकडे वाईट नजरेनं बघत नाही. माझ्यासाठी निमासाठीच इतके कष्ट करतोय. माझे डोळे भरून आले. रवीची खूपच आठवण यायला लागली.
सकाळी नेहमीप्रमाणे रवीचा फोन यायला हवा होता पण आला नाही. मीच फोन लावला तर उचलला गेला नाही. मी पुन्हापुन्हा फोन लावत होते. उचलला जात नव्हता. मी बेचैन झाले, काळजी दाटून आली. शेवटी ऑफिसात फोन केला. रिसेप्शनिस्ट म्हणाली, ‘‘आज रवी सर ऑफिसला आलेच नाहीत. कालही सायंकाळी लवकर घरी गेले. त्यांना बरं नाहीए असं वाटत होतं.’’
माझी काळजी खूपच वाढली. मी आईबाबांना म्हणाले, ‘‘रवींना बरं नाहीए. त्यांच्या ऑफिसमधून कळलं. मला लवकर घरी गेलं पाहिजे.’’
‘‘काळजी करू नकोस. तुला विमानाचं तिकिट काढून देऊ का?’’ बाबांनी विचारलं.
‘‘नको, मी रेल्वेनंच जाईन,’’ मीही म्हणाले. कारण रवीला मी वडिलांचा पैसा वापरलेला आवडत नसे.
प्रवासभर माझं मन थाऱ्यावर नव्हतं, रवी कसा असेल. त्याला काय झालं असेल, सतत काळजी जीव पोखरत होती. सकाळी सात वाजता आम्ही घरी पोहोचलो. बेल वाजवली. दार उघडलं नाही. मी माझ्याजवळच्या किल्लीनं लॅच उघडलं. आम्ही दोघी आत गेलो तर सोफ्यावर रवी झोपलेले. अंगाला हात लावला तर लक्षात आलं ते तापानं फणफणले आहेत. मी ताबडतोब डॉक्टरांना फोन केला. त्यांनी येऊन तपासलं. इंजेक्शन दिलं.
आम्हाला घरात बघून ते चकित झाले, ‘‘अरे? तुम्ही दोघी परत कधी आलात? तुम्हाला त्रास होऊ नये म्हणून मी तब्येत बरी नसल्याचं कळवलं नाही तुम्हाला,’’ रवीचे डोळे भरून आले. माझे हात हातात घेऊन ते म्हणाले, ‘‘सॉरी तूलिका, तुला उगीचच माहेरहून लवकर परत यावं लागलं.’’
‘‘सॉरी मी म्हणायला हवंय. किती वाईट वागले मी तुमच्याशी.’’ माझे डोळे जणू अश्रू गाळत होते. रवी सतत माझा विचार करायचे. मीच करंटी..त्यांचा विचार कधी केलाच नाही मी.
निमाला काय घडतंय ते धड समजत नव्हतं. मी रवीला मिठीच मारली. ‘‘सॉरी रवी.’’ मी म्हटलं, त्यांनीही मला घट्ट मिठीत घेतलं. ‘‘तूलिका, मनातलं सगळं किल्मिष काढून टाक, आपण दोघं एकमेकांचे आहोत आणि एकमेकांसाठीच आहोत. आपण कधीच एकमेकांना अंतर देणार नाही,’’ रवीनं म्हटलं.
निमानंही आम्हाला मिठी मारली. खरंच आम्ही एकमेकांचे अन् एकमेकांसाठीच होतो.