पुरुष स्तनाच्या कर्करोगाचे बळी का होतात?

* राजेंद्र कुमार राय

ब्रेस्ट कॅन्सर हा फक्त महिलांना होणारा आजार आहे असा अनेकांचा समज आहे. हे गृहीतक चुकीचे आहे. ब्रेस्ट कॅन्सर हा एक असा आजार आहे जो महिला आणि पुरुष दोघांनाही त्याचा बळी बनवतो. जरी ते स्त्रियांमध्ये जास्त आढळते. केवळ यूकेमध्ये दरवर्षी सुमारे 250 पुरुष या आजाराला बळी पडतात.

वास्तविक, पुरुषांच्या स्तनाग्रांच्या मागे काही स्तन पेशी असतात. जेव्हा या पेशींमध्ये कर्करोगाच्या पेशी विकसित होतात तेव्हा पुरुषदेखील स्तनाच्या कर्करोगाचे बळी होतात.

ज्येष्ठ ऑन्कोलॉजिस्ट डॉ. समीर कौल यांच्या मते, याचे मूळ कारण कोणालाच समजले नसले तरी काही पुरुषांना हा आजार होण्याची शक्यता असते. हा कर्करोग अनेकदा 60 वर्षे ओलांडलेल्या पुरुषांमध्ये जास्त दिसून येतो. ज्या कुटुंबात एकतर पुरुष किंवा स्त्रीला कर्करोग झाला आहे, किंवा दोन्ही स्तनांमध्ये कर्करोग झाल्याचे निदान झालेल्या किंवा स्तनाचा कर्करोग झाल्याचे निदान झालेल्या एखाद्याच्या जवळचे नातेवाईक असलेल्या पुरुषांमध्ये हे अधिक सामान्य आहे. 40 वर्षापूर्वी कर्करोग झालेला नातेवाईक. ज्या कुटुंबात अनेक लोक अंडाशयाचा किंवा आतड्याच्या कर्करोगाने ग्रस्त आहेत, त्या कुटुंबातील पुरुषांनाही स्तनाचा कर्करोग होण्याचा धोका असतो. आता अशा लोकांसाठी विशेष उपचार केंद्रे आहेत ज्यांना असे वाटते की त्यांना स्तनाचा कर्करोग होण्याचा धोका जास्त आहे. अशा वैद्यकीय केंद्रांना अनुवांशिक वैद्यकीय केंद्रे म्हणतात. ज्या पुरुषांमध्ये इस्ट्रोजेनचे प्रमाण जास्त असते किंवा ज्यांना लहान वयात रेडिएशनचा सामना करावा लागतो त्यांनाही हा आजार होण्याचा धोका असतो. स्त्री गुणसूत्र फार कमी पुरुषांमध्ये असतात, अशा पुरुषांमध्येही धोका जास्त असतो; पुरुषांमध्येही स्तनाचा कर्करोग अनेक प्रकारचा असू शकतो. पुरुषांमध्ये आढळणारा सर्वात सामान्य स्तनाचा कर्करोग याला इनवेसिव्ह डक्टल कार्सिनोमा म्हणतात. हे महिलांमध्येदेखील आढळते. याशिवाय, इतर काही कर्करोग आहेत- इन्फ्लॅमेटरी ब्रेस्ट कॅन्सर, पेजेट डिसीज ऑफ ब्रेस्ट कॅन्सर, डक्टल कार्सिनोमा इन सिटू इ. डॉ. समीर कौल यांच्या मते, स्तनांमध्ये गुठळ्या होणे, स्तनांचा आकार आणि आकार बदलणे, त्वचेवर व्रण येणे, स्तनाग्रातून स्त्राव होणे, स्तनाग्र मागे वळणे, स्तनाग्र किंवा आजूबाजूच्या त्वचेवर पुरळ उठणे इत्यादी लक्षणे व लक्षणे आहेत.

तपासणी आणि निदान

डॉक्टर बाहेरून तपासणी करून स्तनाचा कर्करोग आहे की नाही हे शोधून काढतात. याशिवाय स्तनाच्या कर्करोगाचा प्रसार जाणून घेण्यासाठी अनेक चाचण्या केल्या जातात, जसे की मॅमोग्राम ब्रेस्ट एक्स-रे. स्तनातील बदल तपासण्यासाठी मेमोग्रामचा वापर केला जातो. परंतु अल्ट्रासाऊंड पुरुषांमध्ये स्तनाच्या कर्करोगाचे चांगले चित्र देते. ढेकूळ पाण्याने भरला आहे की कठीण आहे हे शोधण्यासाठी अल्ट्रासाऊंड स्कॅन केले जाते. वास्तविक, अल्ट्रासाऊंड दरम्यान एक जेल स्तनावर लावले जाते. मग त्या ठिकाणी एक छोटेसे इन्स्ट्रुमेंट फिरवले जाते आणि मग समोरच्या मॉनिटरवर डॉक्टरांना सर्व काही स्पष्टपणे दिसते. स्तनामध्ये एक छोटी सुई घालून गाठीच्या काही पेशी बाहेर काढल्या जातात. हे केवळ अल्ट्रासाऊंड दरम्यान केले जाते जेणेकरून प्रभावित क्षेत्रातील पेशी काढून टाकल्या जातात. त्यानंतर पेशी कर्करोगग्रस्त आहेत की नाही हे तपासले जाते. सुई बायोप्सी अंतर्गत, स्तनातून एक लहान नमुना घेतला जातो आणि पेशी कर्करोगाच्या आहेत की नाही हे पाहण्यासाठी प्रयोगशाळेत चाचणी केली जाते. बायोप्सी करण्यापूर्वी रुग्णाला सुन्न केले जाते.

स्तनाच्या कर्करोगाचे टप्पे

डॉ. समीर कौल यांच्या मते, स्तनाच्या कर्करोगाचा आकार आणि स्टेजवरूनच कळते की कर्करोग किती पसरला आहे. हे जाणून घेतल्यानंतरच उपचारांचा मार्ग ठरवला जातो. बर्‍याच लोकांमध्ये, कर्करोग शरीराच्या इतर भागांमध्ये रक्ताद्वारे किंवा लिम्फॅटिक प्रणालीद्वारे (शरीरातील रोग आणि संक्रमणांशी लढण्याची प्रक्रिया) पसरतो. खरं तर, डॉक्टर कर्करोगाला 4 टप्प्यात विभागतात. पहिल्या स्टेजपासून चौथ्या स्टेजपर्यंत कर्करोगाचे अनेक प्रकार आहेत. पहिल्या टप्प्यात, गुठळ्याचा आकार 2 सेमीपेक्षा कमी असतो. या अवस्थेत शरीराचा इतर कोणताही भाग कर्करोगाच्या विळख्यात आलेला नाही. दुस-या टप्प्यात, ढेकूळचा आकार 2-5 सेंटीमीटरपर्यंत पोहोचतो. लगतच्या लिम्फ ग्रंथी काही प्रमाणात प्रभावित होतात. परंतु कर्करोग इतर भागांमध्ये पसरल्याचे कोणतेही पुरावे नाहीत. तिसर्‍या टप्प्यात, गुठळ्याचा आकार 5 सेमीपेक्षा मोठा होतो आणि आसपासच्या स्नायू आणि त्वचेपर्यंत पोहोचतो. लसिका ग्रंथी प्रभावित होतात परंतु कर्करोग शरीराच्या इतर भागांमध्ये पोहोचत नाही आणि चौथ्या टप्प्यात गाठीचा आकार काहीही असू शकतो. शेजारील लिम्फ ग्रंथी प्रभावित होतात आणि कर्करोग हाडे आणि फुफ्फुसांमध्ये पसरतो.

कर्करोगापासून मुक्त व्हा

पुरुष केवळ शस्त्रक्रियेला प्राधान्य देतात. पुरुष इतर पर्यायाने ढेकूळ काढू शकत नाहीत कारण त्यांचे स्तन आणि पेशी खूप लहान असतात. पुरुषांमध्ये, ढेकूळ बहुतेक वेळा स्तनाग्रभोवती किंवा स्तनाग्राखाली असते. म्हणूनच त्यांना फक्त निप्पल आणि संपूर्ण स्तन काढावे लागतात. तसे, आपल्या समाजाचे सत्य हे आहे की अनेकवेळा अथक प्रयत्न करूनही कॅन्सरसारख्या आजारांना रोखणे अशक्य होते. अशा रोगांनी ग्रस्त रुग्ण सर्व प्रकारचे कर्करोग असाध्य मानून डॉक्टरकडे जात नाहीत, जोपर्यंत रोग बराच वाढत नाही. कुठेतरी त्यांच्या मनात कॅन्सरची भीती असते पण त्याचवेळी त्यांना आजवर उपलब्ध असलेल्या कॅन्सरशी लढा देणारे सर्व उपचार माहीत नाहीत.

जाणून घ्या ब्रेस्ट कॅन्सर म्हणजे काय आणि त्यावरचे उपचार

* प्रतिनिधी

जेव्हा पेशी वाढतात आणि दोन कन्या पेशी तयार होतात तेव्हा स्तनाचा कर्करोग स्तनामध्ये सुरू होतो. भारतातील महिलांमध्ये हा एक प्रमुख कर्करोग आहे, गर्भाशयाच्या मुखाच्या कर्करोगानंतर दुसऱ्या क्रमांकावर आहे, परंतु खात्रीशीरपणे, प्रारंभिक टप्प्यावर (स्टेज I-II) आढळल्यास, तो सर्व प्रकारच्या कर्करोगांपैकी एक आहे. तो सर्वात उपचार करण्यायोग्यदेखील आहे. रजोनिवृत्तीनंतरच्या स्त्रिया (55 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या) अधिक असुरक्षित असतात. तथापि, तरुण महिलांमध्येही त्याचे प्रमाण वाढत आहे. दर 2 वर्षांनी प्रतिबंधात्मक तपासणी अनिवार्य आहे, विशेषत: जवळच्या कुटुंबातील महिला नातेवाईक (आजी, आई, काकू किंवा बहीण) यांना कधीही कर्करोग झाला असेल. डॉ मीनू बेरी, एमडी (पथ) एचओडी हेमेटोलॉजी, सायटोपॅथॉलॉजी आणि लाइफलाइनचे क्लिनिकल (पथ) प्रयोगशाळा हे दुर्मिळ असले तरी, पुरुषांना देखील स्तनाचा कर्करोग होऊ शकतो – डक्टल कार्सिनोमा आणि लोब्युलर कार्सिनोमा हे बहुधा प्रकार आहेत. पुरुष आणि स्त्रिया दोघांमध्येही लक्षणे कमी-अधिक प्रमाणात सारखीच असतात.

लक्षणे

लक्षणे अव्यक्त किंवा स्पष्ट दोन्ही असू शकतात, कारण वेगवेगळ्या स्त्रियांमध्ये वेगवेगळी लक्षणे असू शकतात. कर्करोग विकसित झाल्यानंतर ते दिसू शकतात. तथापि, बहुतेक प्रकरणांमध्ये खालील लक्षणे सामान्य आहेत :

 

* स्तन, बगल आणि कॉलर बोनवर किंवा आजूबाजूला कोणतीही ढेकूळ आणि सुजलेल्या किंवा सुजलेल्या लिम्फ नोड्सची डॉक्टरांनी विलंब न करता तपासणी केली पाहिजे. प्रत्येक ढेकूळ हा कर्करोग असतोच असे नाही – परंतु ते गळू, गळू किंवा फायब्रो-एडेनोमा (स्पृश्य केल्यावर हलणारे चरबीचा एक गुळगुळीत, रबरी आणि सौम्य ढेकूळ) असू शकतो.

* ‘संत्र्याची साल’ किंवा अस्पष्ट स्तन दिसण्यासारखे काहीतरी.

* स्तनाची त्वचा जाड होणे, चकचकीत होणे, स्केलिंग होणे, विकृत होणे किंवा जखम होणे

* पुरळ किंवा चिडचिड.

* स्तनाग्रातून पाणचट किंवा रक्तरंजित स्त्राव.

* स्तनाच्या आकारात बदल.

* खेचलेले स्तनाग्र, ओढलेले किंवा उलटे स्तनाग्र.

* स्तनाच्या परिसरात किंवा आसपास वेदना आणि कोमलता.

* डाव्या स्तनामध्ये गुठळ्या अधिक प्रमाणात विकसित होतात.

जोखीम घटक

* कर्करोगाचा कौटुंबिक इतिहास, आणि जर प्रथम-पदवीच्या महिला नातेवाईकाला (आजी, आई, काकू किंवा बहीण) स्तनाचा कर्करोग झाला असेल.

* 55 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या महिलांना रजोनिवृत्तीनंतर जास्त धोका असतो.

* लवकर-सुरुवात रजोनिवृत्ती (11-12 वर्षापूर्वी मासिक पाळीची सुरुवात) उशीरा-सुरुवात रजोनिवृत्ती (55 वर्षांनंतर मासिक पाळीची समाप्ती).

* स्तनपानाचा कोणताही पूर्वीचा इतिहास नाही.

* धूम्रपान आणि मद्यपान.

* जास्त वजन किंवा लठ्ठ असण्याने देखील धोका वाढू शकतो.

मेटास्टॅटिक ब्रेस्ट कॅन्सरची लक्षणे (शरीराच्या इतर भागांमध्ये पसरलेला कर्करोग), ज्याची कदाचित एखाद्याला जाणीव नसेल, त्यात सामान्य अशक्तपणा, डोकेदुखी आणि मळमळ कोणत्याही वाजवी कारणाशिवाय, श्वास घेण्यास त्रास, कावीळ, त्वचा फिकटपणा, सूज यांचा समावेश असू शकतो. पोट, वजन कमी होणे इ.

प्रतिबंधात्मक काळजी

* लक्षात ठेवण्यासारखी सर्वात महत्त्वाची वस्तुस्थिती अशी आहे की वरीलपैकी एक किंवा अधिक लक्षणे आणि जोखीम घटकांच्या उपस्थितीत प्रतिबंधात्मक तपासणी अत्यंत महत्त्वाची आहे. कौटुंबिक इतिहासासारखे काही अपरिवर्तनीय जोखीम घटक आहेत, परंतु काही जोखीम घटक निरोगी जीवनशैलीचा अवलंब करून नियंत्रित केले जाऊ शकतात.

* संपूर्ण धान्य (मल्टीग्रेन फ्लोअर्स आणि कॉम्प्लेक्स कार्बोहायड्रेट्स जसे की ब्रेड, ओटचे जाडे भरडे पीठ, ओट्स, म्यूस्ली), पालक, मोहरीची पाने, मेथीची पाने, कोशिंबिरीसाठी वापरण्यात येणारा एक पाला व त्याचे झाड, कोबी, ब्रोकोली, काळे आणि हिरव्या पालेभाज्या असा संतुलित आहार घ्या. केळी, सफरचंद, नाशपाती, पपई, स्ट्रॉबेरी इत्यादी फळे. बदाम, अंजीर आणि अक्रोड यांसारख्या नटांचा आहारात समावेश करा.

* भरपूर शारीरिक हालचाली तुम्हाला तंदुरुस्त ठेवतील आणि स्नायू आणि हाडे सैल होण्यास प्रतिबंध करतील. तंदुरुस्त आणि सक्रिय राहण्यासाठी, दररोज 45-मिनिटांचा वेगवान चालणे करा आणि हलके वजन प्रशिक्षण घ्या.

* धूम्रपान सोडा आणि जास्त प्रमाणात मद्यपान टाळा.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें