* डॉ. श्वेता गोस्वामी, गायनोकॉलॉजिस्ट, जे. पी. हॉस्पिटल
प्रश्न. माझं वय २६ वर्षे आहे. प्रत्येक मासिक पाळी जवळपास ४ दिवस आधीच येते आणि त्यादरम्यान संपूर्ण शरीरात खूप वेदना होतात. सांगा, काय करू?
उत्तर. अनियमित मासिक पाळीची अनेक कारणे असू शकतात. उदा. अचानक वजन वाढणे किंवा कमी होणे, अति व्यायाम करणे, नशापान करणे, कुपोषण, अति तणाव, अधिक औषधांचे सेवन किंवा मग हार्मोनल असंतुलन. तपासणी केल्यानंतरच असे का होतेय, याचे योग्य निदान करता येईल. मासिक पाळीच्या काळात ब्लडप्रेशर चेक करा.
डॉक्टरांना आपल्या प्रत्येक समस्येबाबत सांगा. संकोच करू नका. त्यांच्याकडून आहाराबाबत माहिती घ्या. तेलकट व डबाबंद पदार्थ, चिप्स, केक, बिस्किटे, गोड पेय इ.चं अधिक सेवन करू नका. योग्य मासिकपाळीसाठी आरोग्यपूर्ण आहार गरजेचा आहे. धान्ये, मोसमी फळे, भाज्या, बदाम-पिस्ते, कमी फॅट्स असलेल्या दुधाने बनलेले पदार्थही आपल्या रोजच्या आहारात समाविष्ट करा. दिवसाची सुरुवात १-२ ग्लास पाण्याने करा. संपूर्ण दिवसभरात ८-१० ग्लास पाणी जरूर प्या. स्त्रीरोग तज्ज्ञांकडून आपली हार्मोनल तपासणी जरूर करवून घ्या.
प्रश्न. माझं वय २७ वर्षे आहे. पाळी येण्यापूर्वी पोटाच्या डाव्या बाजूला खूप वेदना होतात. याचे काय कारण असेल?
उत्तर. बदलती जीवनशैली, प्रदूषण आणि खाण्या-पिण्यातील बदलामुळे नेहमीच महिलांना पाळीच्या काळात खूप वेदना होण्याची समस्या खूप सामान्य गोष्ट आहे. मासिकपाळी अनियमित असण्यानेही महिन्याचे ते दिवस खूप वेदनादायी असतात.
आपल्याला पोटाच्या विशिष्ट भागात वेदना होत असतील, तर याची तपासणी करणे आवश्यक आहे. अंडाशयातील गाठही वेदनेचे कारण बनते. अल्ट्रासाउंड करणेही आवश्यक आहे. संपूर्ण तपासणी केल्यानंतरच काही सांगता येईल
प्रश्न. माझं वय २४ वर्षे आहे. माझे माझ्या प्रियकराशी शारीरिक संबंध आले आहेत. अर्थात, आम्ही संबंधाच्या काळात सुरक्षेची काळजी घेत होतो. तरीही मला भीती वाटते की कुठे समस्या निर्माण होऊ नये. सांगा काय करू?
उत्तर. आपण गायनोकोलॉजिस्टकडून आपली तपासणी करून घ्या. आपल्या गर्भावस्थेची तपासणीही केली जाऊ शकते. त्याचबरोबर, आपल्याला हा सल्लाही देतो की भविष्यात स्वत:ला कधी अशा कृत्यात सामील करू नका.
प्रश्न. माझं वय २९ वर्षे आहे. माझी मासिकपाळी अनियमित आहे. त्याचबरोबर त्या दिवसांत खूप वेदनाही होतात. मी पीसीओएसने पीडित आहे का आणि मी आई बनू शकते का?
उत्तर. जर आपली पाळी अनियमित आहे व खूप जास्त गरमी लागण्याची आणि घाम येण्याची समस्या आहे, तर लवकरात लवकर एखाद्या फर्टिलिटी सेंटरमध्ये जाऊन आपली तपासणी करून घ्या. रक्ततपासणीत आपला फॉल्यिक्यूल स्टिम्यूलेटिंग हार्मोन २५ टक्क्यांपेक्षा जास्त असेल, तर तुम्हाला पीओएफचा धोका असू शकतो.
अर्थात, ही समस्या आनुवंशिक आहे. परंतु पर्यावरण आणि जीवनशैली उदा. धूम्रपान, दारूचं सेवन, दीर्घ आजारपण उदा. थायरॉइड, रेडियो थेरपी किंवा किमोथेरपी इ.ही याची प्रमुख कारणे आहेत. त्यामुळे संपूर्ण तपासणी खूप आवश्यक आहे.
प्रश्न. माझं वय ३१ वर्षे आहे. माझ्या लग्नाला ३ वर्षे झाली आहेत, पण आम्हाला अजूनही संतानप्राप्ती झाली नाही. आम्ही तपासणी करण्याची गरज आहे का?
उत्तर. गर्भधारणा न होण्याची अनेक कारणे असू शकतात. आपण व आपल्या जोडीदाराने संपूर्ण तपासणी करून घेतली पाहिजे. जर इन्फर्टिलिटीचे कारण पतिमध्ये आढळले, तर याचा अर्थ असा आहे की ही समस्या आवश्यकतेपेक्षा कमी शुक्राणूंच्या निर्मितीशी संबंधित आहे. दुसरं कारण हेही असू शकते की पतिमध्ये शुक्राणूंची पुरेशी निर्मिती तर होते, पण ते आपल्या अंडाणूंपर्यंत पोहोचत नाहीत. महिलांमध्ये स्त्रीबीज जनन चक्रात समस्याही इन्फर्टिलिटीचे खूप मोठे कारण असते.
या समस्येमुळे महिलेमध्ये आवश्यक असलेल्या बीजांड निर्मिती होत नाही किंवा मग बीजांड निर्मिती प्रक्रियेमध्ये गडबड होऊ शकते. ज्या महिला थायरॉइडच्या समस्येतून जात आहेत, त्यांच्यामध्ये स्त्रीबीज जनन प्रक्रिया बाधित होते आणि त्यांच्यात गर्भधारणा होणे थोडे कठीण होते. परंतु कोणत्याही निर्णयापर्यंत पोहोचण्यापूर्वी संपूर्ण तपासणी खूप आवश्यक आहे.
प्रश्न. माझ्या पत्नीच्या ओव्हरीमध्ये ७ सेंटीमीटरचे सिस्ट आहे. प्रेग्नंसीला ११ आठवडे झाले आहेत. आता होमियोपॅथिक औषधे चालू आहेत. कृपया सांगा कोणते औषध घेतले पाहिजे?
उत्तर. सिस्ट या अशा गाठी असतात, ज्या महिलांच्या गर्भाशयात किंवा त्याच्या आजूबाजूला निर्माण होतात. तसेही १६ ते ५० वर्षांपर्यंतच्या महिला कधीही या आजाराच्या विळख्यात सापडू शकतात. या गाठी वेगवेगळ्या आकाराच्या असतात. यांचा आकार तेव्हाच वाढतो, जेव्हा अॅस्ट्रोजनची पातळी वाढू लागते. उदा. गर्भावस्थेच्या काळात. यांचा आकार तेव्हा घटू लागतो, जेव्हा अॅस्ट्रोजनची पातळी घटू लागते. उदा. मोनोपॉजनंतर. एखाद्या स्त्रीरोग तज्ज्ञाकडून संपूर्ण चेकअप करून घ्या.
