* शैलेंद्र सिंग
आपल्या देशात सोशल मीडियावर रिल्स पाहण्याचा छंद झपाट्याने वाढत आहे. देशाचा मोठा भाग यामध्ये आपला वेळ घालवत आहे. रील पाहण्याच्या छंदामुळे अभ्यास, करिअर आणि व्यवसायावर परिणाम झाला आहे. वर्तमानपत्रे, पुस्तके आणि मासिके वाचणे बंद करणे.
लायब्ररी रिकामी आहे. सर्व बंद करण्यात आले आहेत. परिस्थिती अशी झाली आहे की, अनेक तरुणांनी आपले करिअर केवळ रिळ बनवण्यातच दिसू लागले आहे.
रील बनवून पैसे कमावता येतात, असे तरुणांना वाटते. मजबुरी अशी आहे की नुसती रील बनवून चालत नाही. रील व्हायरल होणे महत्वाचे आहे. रील व्हायरल झाल्यावर त्यांचे फॉलोअर्स वाढतील. तो एक प्रभावशाली म्हणून ओळखला जाईल. प्रभावशाली बनल्यानंतरच कमाईचे मार्ग खुले होतील. आता आपला रील व्हायरल कसा करायचा, याची चिंता तरुणांना लागली आहे. व्हायरल होण्याचे हे गणित जीव धोक्यात घालत आहे.
स्टंटिंगचा धोका
अलीकडच्या काळात, अनेक प्रभावकांना बिग बॉस किंवा इतर चॅनेलवर येण्याची संधी मिळाली. येथून त्याला चित्रपट आणि सोशल मीडियामध्ये ओळख मिळू लागली. अशा स्थितीत त्यांना पाहून इतर तरुणांनीही हा प्रयत्न सुरू केला. जे लोक सोशल मीडियावर रील्स पाहतात ते एकतर सेक्सी कंटेंट पाहतात किंवा क्रूड जोक्स पसंत करतात. यामध्ये मुलींना लवकर यश मिळते. जोपर्यंत मुलांचा संबंध आहे, कमी लोक त्यांचे रील पाहतात. रील स्टंटबाजी मुलांमध्ये सर्वाधिक दिसते.
आता मुलांना हे समजले आहे. त्याने अधिकाधिक स्टंट करायला सुरुवात केली आहे. रेल्वे लाईन, नदी, धबधबा अशा धोकादायक ठिकाणी व्हिडिओ शूट करा. अनेकवेळा ट्रेन आणि चालत्या वाहनांवरही व्हिडिओ बनवले जातात. ॲक्शन चित्रपटातील दृश्ये पाहिल्यानंतर हे लोक तसे करण्याचा प्रयत्न करतात. चित्रपटांमधील अशी दृश्ये सुरक्षिततेच्या दृष्टीने वेगळ्या पद्धतीने चित्रित केली जातात, हे त्यांना समजत नाही. संरक्षणाशिवाय हे करणे धोकादायक आहे. रील व्हायरल होण्याची इच्छा जीवाची शत्रू बनत आहे.
क्राफ्टिंग इमेजच्या संस्थापक संचालिका आणि आंतरराष्ट्रीय प्रतिमा सल्लागार निधी शर्मा म्हणतात, “रस्त्यावर करत असलेल्या स्टंट्समुळे तरुण स्वत:च्या आणि इतरांच्या जीवाशी खेळत आहेत. रस्त्यावरून चालण्याचे नियमही ते मोडत आहेत. ही गोष्ट एका-दोन शहरांची नाही, संपूर्ण देशात हा ट्रेंड वाढत आहे. तरुणाईला रील पाहण्याचे आणि बनवण्याचे व्यसन लागले आहे. त्यामुळे व्हिडिओ पाहत राहा किंवा व्हिडिओ बनवत राहा. सोशल मीडियावर कंटेंटद्वारे पैसे कमविण्याचा पर्याय उपलब्ध झाल्यापासून लोकांमध्ये ट्रेंडिंग रील्स तयार करण्याचा ट्रेंड वाढला आहे. लोक अशी सामग्री तयार करण्याचा प्रयत्न करतात ज्याला जास्तीत जास्त दृश्ये मिळतील. “या प्रकरणात लोक आपला जीव धोक्यात घालतात.”
काही घटनांवर नजर टाकली तर परिस्थिती स्पष्ट होते. व्हायरल कंटेंट तयार करण्याच्या नादात लोक आपला जीव गमावताना दिसतात. रील बनवत असताना अचानक ट्रेन आल्याने एका जोडप्याने पुलाखाली उडी मारली. टेकडीवरून एका प्रभावकाचा पाय घसरला आणि ती खड्ड्यात पडली. अशातच मुरादाबादमधील एका तरुणाचा व्हिडिओ सोशल मीडियावर शेअर करण्यात आला आहे. भरधाव वेगात येणाऱ्या मालगाडीच्या बाजूला हा तरुण नाचताना दिसला. यावेळी त्याचा मित्र व्हिडिओ बनवत होता. मात्र रील बनवताना असा अपघात झाला की तरुणाला आपला जीव गमवावा लागला.
व्हायरल होत असलेल्या या व्हिडिओमध्ये एक तरुण रेल्वे ब्रिजच्या काठावर डान्स करताना दिसत आहे. हा तरुण चष्मा लावून पुलाच्या काठावर उभा असताना नाचत होता. त्या तरुणाच्या शेजारी एक मालगाडी भरधाव वेगाने जात होती. त्या व्यक्तीचा मित्र समोर उभा राहून व्हिडिओ बनवत होता. नाचत असताना तरुणाचा हात अचानक ट्रेनला लागला. यामुळे तरुणाचा तोल गेला आणि तो थेट खाली असलेल्या पुलातील खड्ड्यात पडला.
मध्य प्रदेशातील उज्जैनमध्ये इंस्टाग्रामवर रील्स बनवताना दोन महिन्यांत झालेल्या तीन अपघातात 7 तरुणांना जीव गमवावा लागला. अनेक जण जखमीही झाले. कारने संवरियाजींच्या दर्शनासाठी गेलेल्या चार तरुणांची इंस्टाग्रामवर रील काढत असताना समोरून येणाऱ्या ट्रॉलीवर धडकली, त्यात तिघांचा मृत्यू झाला. 19 एप्रिल रोजी दुपारी 1.30 वाजता देवास रोडवरील पॉलिटेक्निक कॉलेजसमोर भरधाव वेगाने जाणारी कार दुभाजकावर आदळली. अपघातात अदनान वय 20 वर्ष, अफसान काझी वय 17 वर्ष आणि नागझरी येथे राहणारा कैफ मन्सूरी वय 20 वर्षांचा जागीच मृत्यू झाला.
16 मे रोजी मंदसौरजवळील मुलतानपुरा रोडवर ऋतिक उर्फ रजनीश (27 वर्षे), संजय राणा (22 वर्षे), विजय उर्फ नॉडी (24 वर्षे) आणि उज्जैन येथील रहिवासी लकी धाकड यांची कार समोरून चालणाऱ्या ट्रॉलीला धडकली. लकी वगळता तिघांचा मृत्यू झाला. दोन दिवसांनी त्यांचा शेवटचा व्हिडीओही आला होता ज्यात ते चौघेही गाडी चालवताना, दारू पिऊन रील काढत होते आणि अपघाताचे बळी ठरले.
उत्तर प्रदेशातील गोंडा जिल्ह्यात 4 तरुण एकाच दुचाकीवरून जात होते. भरधाव वेगाने दुचाकी चालवून तो रील बनवत होता. रीळ बनवत असताना हा तरुण भरधाव वेगाने दुचाकी चालवत सीटवर बसला होता. दरम्यान, दुचाकीवरील नियंत्रण सुटले आणि दुचाकीवरील 4 पैकी 3 जण जागीच ठार झाले. इटियाठोक कोतवाली परिसरातील बेंदुली वळणावर हा अपघात झाला. कोणीही हेल्मेट घातलेले नव्हते. हा तरुण त्याच दुचाकीवरून खरगुपूर बाजारपेठेतून इटियाठोक बाजारपेठेतील नौशेहरा परिसरातील आपल्या घरी जात होता.
झारखंडमधील साहिबगंज जिल्ह्यात एका तरुणाने रील बनवताना 100 फूट उंचीवरून उडी मारली. खोल पाण्यात बुडून त्याचा मृत्यू झाला. या घटनेचा व्हिडिओ सोशल मीडियावर व्हायरल झाला. व्हिडिओमध्ये तरुण वेगाने धावताना आणि उडी मारताना दिसत आहे. साहिबगंज जिल्ह्यातील करम हिलजवळ एक दगडाची खदानी आहे. येथे पाण्याचा तलाव आहे. तौसिफ नावाचा तरुण आपल्या काही मित्रांसह येथे अंघोळीसाठी आला होता. यादरम्यान त्याने सुमारे 100 फूट उंचीवरून खोल पाण्यात उडी मारली आणि त्याचा बुडून मृत्यू झाला. यावेळी तलावात आंघोळ करणाऱ्या त्याच्या मित्रांनी त्याला वाचवण्याचा प्रयत्न केला मात्र तो अयशस्वी ठरला. व्हिडिओमध्ये वर उभा असलेला एक व्यक्ती ही संपूर्ण घटना रेकॉर्ड करत होता.
उत्तर प्रदेशची राजधानी लखनौमध्ये, ईशान्य रेल्वे लखनौ विभागात रुळ ओलांडताना ट्रेनसोबत सेल्फी काढताना, इअर फोन लावून आणि रिल्स बनवताना गेल्या 7 महिन्यांत 277 जणांना आपला जीव गमवावा लागला आहे. यापैकी 83 जणांना सेल्फी घेताना जीव गमवावा लागला. असे अनेक मौल्यवान जीव वाचवण्यासाठी आता आरपीएफने ऑपरेशन जीवन रक्षक सुरू केले आहे.
दोषी दर्शक
निधी शर्मा म्हणतात, “जर आपण संपूर्ण प्रकरण समजून घेण्याचा प्रयत्न केला तर धोकादायक रील्स बनवणाऱ्या लोकांपेक्षा रील्स पाहणारे लोक जास्त दोषी आहेत. दर्शक ज्या प्रकारे सामग्री पाहतात, निर्माते त्याच प्रकारची सामग्री तयार करण्यासाठी कार्य करतात. दर्शकांनी धोकादायक स्टंट असलेली रील पाहणे थांबवावे. तरच लोक ते बनवणे बंद करतील. अन्यथा, जोपर्यंत ते व्हायरल होत राहील, लोक स्वस्त लोकप्रियतेच्या शोधात ते बनवत राहतील. “आम्ही आमचे आणि वाटेत इतरांचे जीव धोक्यात घालत राहू.”
