* शैलेंद्र सिंग
लखनौच्या कौटुंबिक न्यायालयात वकील आणि याचिकाकर्त्यांची गर्दी होती. न्यायाधीशांच्या कोर्टाबाहेर एका कोपऱ्यात मुलगा त्याच्या आई-वडिलांसोबत वाट पाहत होता आणि मुलगी तिच्या पालकांसोबत तिच्या वळणाची वाट पाहत होती. काही वेळातच शिपायाने दोघांची नावे पुकारली. मुलगा आणि मुलगी आत गेले. न्यायाधीशांनी आधी फाईल पलटवली आणि नंतर मुलीला विचारले, “तुम्हाला त्यांच्यासोबत का राहायचे नाही?” मुलगी म्हणाली, “साहेब, मी पण काम करते. मी ऑफिसला जातो. तिथून परत येऊन सर्व कामे करावी लागतात.
जेव्हा मला मोलकरीण ठेवायची असते तेव्हा माझे सासरे मोलकरणीने तयार केलेले अन्न खाण्यास नकार देतात. मी गोष्टी चालू ठेवण्याचा खूप प्रयत्न केला. आमच्यामुळे त्याने त्याच्या आई-वडिलांना सोडावे असे मला वाटत नाही. अशा परिस्थितीत वेगळे होणे हाच पर्याय उरतो.” न्यायाधीशांनी मुलाच्या पालकांना बोलावले. त्यांची सून आणि सून यांना काही दिवस वेगळे राहण्याची परवानगी देण्याचे त्यांनी मन वळवले. दरम्यान, तुमची सेवा करण्यासाठी एक नोकर ठेवा. कल्पना करा की तुमच्या सुनेची दुसऱ्या शहरात बदली झाली आहे. हळूहळू सर्व काही ठीक होईल. न्यायाधीशांचे म्हणणे ऐकून पालकांनी होकार दिला. हळूहळू सगळं नॉर्मल झालं. अशाप्रकारे एक घर पडण्यापासून वाचले. असे अनेक प्रकरणे आहेत. कौटुंबिक न्यायालयातील वकील मोनिका सिंग म्हणतात, “घटस्फोटाची सर्वाधिक प्रकरणे अशी आहेत ज्यात मुलीला तिच्या सासरच्यांसोबत राहायचे नाही.”
गोपनीयता महत्वाची आहे
मुला-मुलींच्या लग्नाचे कायदेशीर वय 21 आणि 18 वर्षे असले तरी लग्नाचे सरासरी वय 25-30 वर्षे झाले आहे. बहुतांश मुला-मुलींची लग्ने नोकरी किंवा व्यवसाय केल्यानंतरच होतात. अशा परिस्थितीत त्यांना कुटुंबासोबत राहण्यात अडचणी येऊ लागतात. अनेक प्रकरणांमध्ये पतीचे कुटुंबासोबत राहणे हे वादाचे कारण बनते, त्यामुळे मुलाच्या पालकांनाही त्रास सहन करावा लागतो. कौटुंबिक हिंसाचाराच्या अनेक घटनांमध्ये मुलाचे पालक जबरदस्तीने ओढले जातात. अशा स्थितीत वृद्धापकाळात त्यांना कोर्ट, पोलिस स्टेशनच्याही फेऱ्या माराव्या लागतात. दुसरं म्हणजे आई-वडिलांसोबत राहून मुलांना मोकळेपणाने आयुष्य जगता येत नाही.
एकमेकांची गरज आहे
या समस्यांना तोंड देण्यासाठी तरुण जोडप्यांनी स्वतःच्या जबाबदाऱ्या स्वीकारणे गरजेचे आहे. लग्नानंतर त्यांनी पालकांसोबत राहण्याऐवजी वेगळे राहावे. जेव्हा त्यांना त्यांच्या पालकांची आणि त्यांच्या पालकांची गरज असते तेव्हा त्यांनी एकमेकांच्या मदतीसाठी यावे. यामुळे दोघांमध्ये दुरावा निर्माण होणार नाही आणि ते एकमेकांच्या गरजेपोटी उभे राहतील.
पालकांना या बाबतीत मोठा निर्णय घ्यावा लागेल आणि मुलांना हे समजून घ्यावे लागेल की ते वेगळे राहत नाहीत, दुसऱ्या शहरात काम करताना वेगळे राहतात तसे दूर राहतात. समाजानेही याकडे बघण्याचा दृष्टीकोन बदलावा लागेल. वेगळे राहणारा मुलगा आणि सून यांच्याकडे चुकीच्या नजरेने बघू नये. आई-वडिलांपासून विभक्त राहणाऱ्या सुनेवर आपला समाज सर्वात मोठा टीकाकार आहे. अशा प्रकारची टीका टाळली पाहिजे. लग्नानंतर प्रत्येक सुनेला तिची प्रायव्हसी हवी असते. पालकांनी हे लक्षात ठेवून त्यांना स्वातंत्र्य द्यावे. त्यामुळे त्यांचे परस्पर संबंध चांगले राहतील.
दूरवर राहणारे मुलगे आणि सुना वाईट नसतात
आपल्या समाजात प्रामुख्याने दोन प्रकारची कुटुंबे आहेत, ती म्हणजे विभक्त कुटुंब आणि संयुक्त कुटुंब. विभक्त कुटुंब म्हणजे ज्या कुटुंबात सदस्यसंख्या संयुक्त कुटुंबापेक्षा कमी आहे. न्यूक्लियर फॅमिली हे कौटुंबिक रचनेचे सर्वात लहान स्वरूप मानले जाते. यामध्ये फक्त पती-पत्नी आणि त्यांची मुले यांचा सहभाग आहे. आपल्या समाजात विभक्त कुटुंब चांगले मानले जात नाही, तर हे कुटुंब ही काळाची गरज आहे. एकल कुटुंबाचे फायदे आणि तोटे दोन्ही आहेत. जर आपण गोपनीयतेकडे पाहिले तर एकल कुटुंब सर्वोत्तम आहे. याचे अनेक फायदे आहेत :
आजच्या महागाईच्या युगात वैयक्तिक गरजा भागवणे अवघड झाले आहे. अशा परिस्थितीत एकल कुटुंब हा उत्तम पर्याय आहे. एकाच कुटुंबात वैयक्तिक गरजा पूर्ण करणे थोडे सोपे होते. कुटुंब चालवण्यासाठी आई-वडील दोघेही काम करतात. कुटुंबात मर्यादित सदस्य असल्याने कामाचा फारसा भार नसतो. कुटुंबातील मर्यादित गरजा सहज पूर्ण होतात, त्यामुळे जीवनात आनंद टिकून राहतो. विभक्त कुटुंबांमध्ये, पालक आपल्या मुलांना चांगले शिक्षण देण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करतात.
नवीन आणि आशावादी जीवनशैली
न्यूक्लियर फॅमिलीमध्ये कोणत्याही महत्त्वाच्या मुद्द्यावर चर्चा करून लवकर निर्णय घेतला जातो. ठराविक सदस्यांमध्ये चर्चा केल्यानंतर, एक निष्कर्ष सहज काढता येतो. सर्वांशी चर्चा केल्यावर एकमेकांमधील कौटुंबिक कलहाची शक्यताही कमी होते आणि सदस्यांमधील मतभेदही कमी होतात. संयुक्त कुटुंबातील वडीलधाऱ्यांची आणि इतर लोकांची विचारधारा खूप पुराणमतवादी आहे.
संयुक्त कुटुंबातील सदस्य कोणतीही नवीन विचारधारा स्वीकारण्यास तयार नाहीत. परंतु विभक्त कुटुंबातील प्रत्येकजण नवीन आणि आशावादी जीवनशैली स्वीकारण्यास कधीही मागे हटत नाही. विभक्त कुटुंबातील सदस्यांना त्यांच्या पद्धतीने काम करण्याचे आणि विचार करण्याचे पूर्ण स्वातंत्र्य असते. विभक्त कुटुंब सर्व पुराणमतवादी विचारसरणी मागे टाकून आपले जीवन समाजात नव्या पद्धतीने जगते. तिच्या आयुष्यात नवीन आणि सकारात्मक बदल घडवून आणण्यासाठी ती नवीन गोष्टी शिकते. आजच्या काळात लोक इतके व्यस्त झाले आहेत की त्यांच्याकडे त्यांच्या कामाशिवाय दुसरे काही करायला वेळ नाही.
कौटुंबिक कलह
अशा परिस्थितीत विभक्त कुटुंबातील सदस्य आपल्या कुटुंबातील सदस्यांनाही वेळ देऊ शकत नाहीत. व्यस्त जीवनशैलीमुळे, जेव्हा प्रत्येक सदस्य स्वतःच्या कामात व्यस्त असेल, तेव्हा त्याला/तिला कोणत्याही विषयावर वादविवाद करण्यास वेळ मिळणार नाही.
या कारणास्तव, विभक्त कुटुंबात मतभेद आणि कौटुंबिक कलहाची शक्यता बर्‍याच प्रमाणात कमी केली जाते. संयुक्त कुटुंबात कुटुंबातील सर्व सदस्यांचा भार फक्त 1 किंवा 2 लोकांवरच पडतो, अशा परिस्थितीत कुटुंबाच्या डोक्यावर कामाचा ताण तर वाढतोच, पण कुटुंबातील इतर सदस्यही डोक्यावर अवलंबून राहतात. कुटुंबातील.. विभक्त कुटुंबात, प्रत्येक सदस्य घर चालवण्यासाठी हातभार लावतो. पालक जेव्हा आपल्या मुलांना कष्ट करताना पाहतात तेव्हा मोठी झाल्यावर आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी होण्याची भावना त्यांच्या मनात निर्माण होते.
दूर राहणार्‍या मुलगे आणि सुनांनी जवळ रहावे
आता पूर्वीसारखी परिस्थिती राहिलेली नाही. बदलत्या जीवनशैलीमुळे म्हातारपण कमी झाले आहे. लोक 70 वर्षे निरोगी आयुष्य जगतात. अशा परिस्थितीत त्यांनी स्वतःची काळजी घेतल्यास ते निरोगी राहू शकतात. अशा प्रकारे त्यांना त्यांच्या कुटुंबाची फारशी गरज नसते. सून दूर राहिली तरी फार मोठी अडचण नाही. दूर राहिल्याने, मुलगा आणि सून यांचे संबंध चांगले राहण्याची शक्यता जास्त असते.
नातेसंबंध अशा प्रकारे जपले पाहिजेत की जेव्हा एखाद्याला कोणत्याही प्रकारे कुटुंबाची गरज भासते तेव्हा सर्वजण एकत्र उभे राहतात. मग कुटुंबाची उणीव भासणार नाही. बाजारवादाच्या या युगात पैशातून अनेक गोष्टी उपलब्ध होतात. कोणत्याही प्रकारच्या खरेदीसाठी कोणालाही सोबत घेण्याची किंवा बाजारात जाण्याची गरज नाही. शहराबाहेर राहणाऱ्या अनेक सुना आहेत. अनेकजण परदेशात राहूनही व्हिडीओ आणि इतर माध्यमातून एकमेकांशी इतके जोडले गेले आहेत की जवळपास राहणारे त्यांचे जावई सुद्धा जोडू शकत नाहीत. आवश्यक वस्तू ऑनलाइन पाठवा. कोणत्याही प्रकारची मदत हवी असली तरी आम्ही ती व्यवस्थापित करतो.
कधी आपण स्वतः भेटायला येतो तर कधी आई-वडिलांना बोलावतो. दूर किंवा जवळ राहणे ही काही मोठी गोष्ट नाही. मुलं तुमच्याशी मनापासून जोडलेली राहणं महत्त्वाचं आहे. काळानुरूप बदल होणे अत्यंत गरजेचे आहे. एकाच कुटुंबात राहणारा किंवा वेगळा राहणारा मुलगा किंवा सून असा गैरसमज करून घेणे योग्य नाही. उत्सवात पालकांसोबत रहा. त्यांच्यासोबत मजा करा. उत्सवात एकटे राहणे चांगले नाही. कुटुंबासोबत आनंद साजरा कराल. वेगळे राहूनही एकटेपणा जाणवणार नाही याची काळजी घ्या.
कठीण प्रसंगात तुमच्या पालकांच्या पाठीशी उभे राहा. आर्थिक आणि भावनिक आधार देण्यात मागे हटू नका. तुम्हाला कोणताही मोठा निर्णय घ्यायचा असेल तर तुमच्या पालकांचे मत अवश्य घ्या. त्यांची मते कोणत्याही स्वार्थाशिवाय असतात. वेगळे राहत असतानाही योग्य नसलेले कोणतेही काम करू नका. आई-वडील आपल्या मुलांचे पालनपोषण करतात जेणेकरून ते मोठे झाल्यावर त्यांना म्हातारपणात आधार द्यावा. जरी तुम्हाला त्यांच्यापासून दूर राहावे लागले तरी, त्यांना एकटे सोडू नका, विशेषत: पालकांपैकी एक असल्यास. मग खूप काळजी घ्या. मग वेगळे राहण्याचा प्रश्नच उद्भवणार नाही.
