* नसीम अन्सारी कोचर
आउटडोअर अ‍ॅक्टिव्हिटीजमध्ये गुंतल्यामुळे पुरुषांना त्यांचा मूड बदलण्याचा फायदा मिळतो पण भारतातील बहुतेक स्त्रिया त्यांच्या घरात बंदिस्त जीवन जगतात, बहुतेक समस्या त्या कोणाशीही शेअर करू शकत नाहीत, त्यामुळे त्यांना राग येतो आणि तणावही येतो. जन्मलेले दिसते. स्त्रीचा स्वभाव संतप्त झाल्यावर अशा परिस्थितीला कसे सामोरे जावे. लग्न करून नेहा जेव्हा नितीनच्या घरी आली तेव्हापासून तिला तिच्या सासू-सासऱ्या बहुतेक अस्वस्थ मनस्थितीत दिसल्या.
तिची सासू कामिनी सगळ्यांच्या कामात ढवळाढवळ करायची आणि प्रत्येक गोष्टीत दोष शोधायची. 25 वर्षांची नेहा, तिचा 28 वर्षांचा नवरा नितीन, तिची वहिनी, सासरे, भावजय हे सगळे कामिनीच्या वागण्याने त्रस्त झाले होते. छोट्या छोट्या गोष्टींवर ती ओरडायची, जोरजोरात भांडायची. त्याचे वागणे पाहून नेहाला त्याची भीती वाटू लागली. तिला तिच्या सासू-सासऱ्यांना काहीतरी विचारण्यासाठी खूप धीर द्यावा लागला, माहित नाही की ती कशावरून गोंधळ करू शकते.
कामिनीच्या उग्र स्वभावाला घरातील लोकच नाही तर शेजारीही घाबरत होते आणि तिला आपल्या घरी बोलावण्याची कोणाचीच इच्छा नव्हती. नेहा उच्चशिक्षित सुसंस्कृत कुटुंबातून आली होती. त्याच्या कुटुंबात, त्याने कोणत्याही स्त्रीचा इतका उग्र चेहरा कधीही पाहिला नव्हता, कोणत्याही पुरुषाला सोडा. सगळे खूप सेटल लोक होते. कोणीही कोणाशी मोठ्याने बोलत नाही आणि प्रत्येकाला एकमेकांबद्दल प्रेम आणि आदर होता. पण सासरच्या घरातील वातावरण पूर्णपणे विरुद्ध होते. एका महिलेमुळे अख्खं घर रणांगण व्हायचं. मृदू आणि गोड आवाजात बोलणाऱ्या नेहाला लवकरच तिच्या सासरची घरे जंगलाची अड्डा वाटू लागली. सासूच्या मनात कसं तरी स्वतःबद्दल प्रेम निर्माण करायचा तिने खूप प्रयत्न केला. ऑफिसमधून परतताना ती अनेकदा छोटीशी भेटवस्तू किंवा तिच्या आवडीचे खाद्यपदार्थ घेऊन यायची.
ती बाजारात गेल्यावर ती तयार करायची आणि सोबत घेऊन जायची आणि तिच्या आवडीच्या वस्तू विकत घ्यायच्या जेणेकरून तिला आनंद होईल. मोकळ्या वेळेत ती त्याच्याशी बोलायची किंवा कोणत्याही रेसिपीबद्दल त्याची स्तुती करायची आणि तिला शिकवायला सांगायची. पण नेहाच्या या सर्व प्रयत्नांचा परिणाम अल्पकाळासाठीच होता. एक-दोन दिवसांनी कामिनीच्या वागण्याने पुन्हा राग यायचा. वर्षभर सासूचे कठोर शब्द सहन केल्यानंतर नेहा वैतागली आणि तिने आपला मोठा भाऊ अंकुरला फोनवर सर्व हकीकत सांगितली. अंकुर डॉक्टर होता, निघताच तो म्हणाला, “आंटी चा ब्लडप्रेशर चेक करा.” हे उच्च रक्तदाबाचे प्रकरण असल्याचे दिसते.
ही स्थिती त्याच्या हृदय आणि मेंदूसाठी चांगली नाही. जेवणात तूप, मीठ आणि मसाले यांचे प्रमाण कमी करा.” नेहा तिचा नवरा नितीनशी बोलली. माझा भाऊ अंकुरही तिच्या नवऱ्याबद्दल बोलला. अंकुर म्हणाला, “खूप उशीर होण्याआधी आईला तपासा. नितीन अडचणीत आला, पण आता सगळ्यात मोठी अडचण होती की आईला डॉक्टरकडे घेऊन जायला काय म्हणावे? जर त्याने आईला बीपी तपासायला सांगितले असते तर तिने त्याला नकारच दिला नसता तर त्याला खडसावले असते आणि म्हणाली असते – तुम्ही लोक मला वेडा समजले आहेत? मी तुम्हाला आजारी दिसत आहे? अशा परिस्थितीत नेहाने यातून मार्ग काढला.
नेहाने चेकअपचे निमित्त केले आणि दुसऱ्या दिवशी ती सासूला घेऊन डॉक्टरकडे गेली. नितीनने आधीच डॉक्टरांना सगळी परिस्थिती आणि आईची वागणूक सांगितली होती. डॉक्टरांनी आधी नेहाचे बीपी तपासले आणि मग म्हणाले, “ये आई, तू पण चेक करून घे.” डॉक्टरांनी नेहाच्या हातातील बँड काढून सासूच्या हातावर बांधला. कामिनीचे बीपी 200/120 असल्याचे आढळून आले. डॉक्टर आश्चर्याने म्हणाले, “हे खूप आहे.
तुमचा बीपी नेहमी इतका जास्त असतो का?” कामिनी देवी म्हणाली, “माहित नाही, कधी तपासलं नाही.” डॉक्टरांनी विचारलं, “डोकं दुखतंय का? तुम्हाला अस्वस्थ वाटते का? चिडचिड आहे? तुला राग येतो का?” नेहाच्या सासूबाईंनी प्रत्येक प्रश्नाला ‘हो’ असे उत्तर दिल्यावर डॉक्टरांनी तिला समजावले, “तुला रक्तदाबाची खूप गंभीर तक्रार आहे. जर तुम्ही यावर नियंत्रण ठेवले नाही तर पुढे जाऊन तुम्हाला हृदयविकाराचा झटका किंवा ब्रेन स्ट्रोक येऊ शकतो. मी काही औषधे देत आहे. हे नियमितपणे खा. जेवणात मीठ खूप कमी आणि काही दिवस तळलेले पदार्थ खाणे पूर्णपणे बंद करा. शक्य असेल तर उकडलेले अन्न खा. डॉक्टरांचे म्हणणे ऐकून नेहाच्या सासूबाई घाबरल्या. त्या दिवसानंतर त्याने आपला आहार बदलला.
नियमित औषधे, साधे जेवण आणि डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन मॉर्निंग वॉक सुरू केला. या सगळ्यात नेहाने त्याला मदत केली. महिनाभरात कामिनीच्या वागण्यात खूप बदल झाला. आता ती सगळ्यांबद्दल तक्रार करत नव्हती. शिव्या देणे, भांडणे? राग खूप कमी झाला आहे, खरं तर आता ती सगळ्यांसोबत बसून टीव्ही बघायची आणि हसायची आणि हसायची. ज्या कुटुंबाला वर्षानुवर्षे या रागावलेल्या बाईशी बोलणे व्यर्थ वाटत होते, ती आपली सवय बदलू शकत नाही, कोणाच्याही भावना समजू शकत नाही, ती प्रत्येक गोष्टीवर चावायला धावत होती, ते कुटुंब आता कामिनी होती असे बोलले जात होते. तिला आतून खाऊन टाकणाऱ्या रोगाच्या गर्तेत. राग येणे हा मानवी स्वभावाचा भाग आहे.
आपल्यापैकी प्रत्येकाला कधी ना कधी राग येतो, पण तो तात्पुरता असतो. पण जेव्हा राग हा तुमचा स्वभाव बनतो, तेव्हा तुम्ही सावध व्हायला हवे.
अशी व्यक्ती एखाद्या गंभीर आजाराच्या बळावर असू शकते. काही लोकांचे आचार चांगले नसतात किंवा ते लहानपणी आई-वडिलांना भांडताना पाहून मोठे होतात, मग त्यांच्या स्वभावातही रागाचे स्थान निर्माण होते. अनेकवेळा आपण जीवनात जी ध्येये साध्य करू शकत नाही तेंव्हा आपल्याला स्वतःवरच राग येतो आणि जेव्हा निराशा वाढते तेव्हा आपण आपला राग इतरांवर काढू लागतो. अशा रागामुळे नातेसंबंधात दुरावा निर्माण होतो. पती-पत्नीमध्ये आंबटपणा निर्माण होतो. मुलांपासून अंतर वाढते. मित्रांशी संपर्क तोडतो. 2022 मध्ये, बीबीसीने जगभरातील रागाच्या वाढत्या प्रवृत्तीवर एक विश्लेषण केले, ज्यामध्ये असे आढळले की 2012 पासून, पुरुषांपेक्षा अधिक स्त्रिया दु: खी आणि चिंताग्रस्त आहेत, जरी ही चिंता दोघांमध्ये वाढत आहे.
2012 मध्ये, पुरुष आणि स्त्रियांमध्ये राग आणि तणावाची समान पातळी होती, परंतु 9 वर्षांनंतर महिला अधिक संतप्त झाल्या आहेत, आता फरक 6 टक्के आहे. या सर्वेक्षणात दरवर्षी 150 हून अधिक देशांतील 1,20,000 हून अधिक लोकांचे निरीक्षण करण्यात आले. रागाचा सामना करणे हे एक आव्हान असते, विशेषतः जेव्हा यामुळे वैवाहिक जीवनात दुरावा निर्माण होतो. आपल्या समाजात पती सहसा जास्त काळ घराबाहेर राहतात. ऑफिसच्या कामात आणि लोकांना भेटून ते स्वतःला हलकेच रिलॅक्स ठेवतात, पण बायका अनेकदा घराच्या चार भिंतीत बंदिस्त राहतात. त्यांचे म्हणणे सांगायला त्यांच्याकडे कोणी नाही. घरातील कामे करताना आणि इतरांची सेवा करताना ते अस्वस्थ आणि तणावग्रस्त होतात. त्यामुळे त्यांचा स्वभाव उग्र होतो आणि मग ते घरातील सदस्यांवर राग काढू लागतात आणि याचा पहिला बळी नवरा ठरतो.
बायको रागावली तरी तिला सहन करावे लागते. यासाठी काही खास गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे, जेणेकरून त्याच्याशी व्यवहार करणे सोपे जाईल आणि तुमच्या नात्यात कटुता येणार नाही. जाणून घ्या राग का येतो, पती-पत्नीने एकमेकांचा स्वभाव जाणून घेणे खूप गरजेचे आहे. बायकोला प्रत्येक गोष्टीवर राग येत नाही. साहजिकच विनाकारण कोणी भडकत नाही. तुमच्या पत्नीला राग आणणाऱ्या गोष्टी आणि परिस्थितींचे निरीक्षण करा आणि त्यांचे मूल्यांकन करा. ते समजून घेतले आणि अशी परिस्थिती टाळता आली तर पत्नीच्या रागाचा सामना करणे टाळता येते. वर्तन तपासत राहा, कदाचित तुमच्या अशा काही सवयी आणि वर्तन असेल ज्या त्याला आवडत नसतील. त्या सवयी आणि वागणूक बदलणे तुम्हाला शक्य होणार नाही, परंतु अशा गोष्टी करू नका किंवा तुमच्या पत्नीसमोर बोलू नका, ज्यामुळे तिच्या मनात राग निर्माण होईल. चूक मान्य करा, प्रत्येकजण चुका करतो.
तुमच्या बाबतीतही झाले. पण जर तुम्ही सहमत नसाल तर हे त्याच्या रागाचे कारण असू शकते. बायकोला तुम्ही तुमची चूक मान्य करावी असे वाटते, मग त्यात गैर काय? अशा प्रकारे त्यालाही बरे वाटेल आणि तुमचा रागही लवकर दूर होईल. जेव्हा कधी चूक होईल तेव्हा तुमचा अहंकार बाजूला ठेवा. गोष्टी लगेच निवळतील. तिचे म्हणणे ऐका अनेक वेळा स्त्रिया रागावतात कारण कोणीही ऐकायला तयार नसते. या जगात अनेक स्त्रिया नैराश्यात राहतात कारण त्यांचे ऐकणारे कोणी नाही. जेव्हा तो रागावतो तेव्हा त्याचे ऐका. त्याची स्थिती आणि मानसिक स्थिती समजून घेऊनच त्याच्याशी व्यवहार करा. आठवड्यातून काही तास फक्त त्याला द्या. त्याला घरच्या कामातून थोडी विश्रांती द्या. मला कुठेतरी फिरायला घेऊन जा. केवळ सेक्ससाठी त्याच्याकडे येऊ नका, परंतु कधीकधी फक्त एकत्र बसून हलक्या प्रेमाबद्दल बोला. त्याचे जास्त ऐका, तुमचे कमी सांगा. शांत होण्यासाठी वेळ द्या जेव्हा तुम्हाला असे वाटते की तुमची पत्नी रागावली आहे, तेव्हा प्रतिक्रिया देण्याऐवजी किंवा तिला शांत करण्याचा प्रयत्न करण्याऐवजी तिला शांत होण्यासाठी वेळ द्या.
मध्येच बोलणे किंवा त्याला वाईट म्हणणे हे प्रकरण आणखी वाढेल. कदाचित तुम्ही त्याचे ऐकत नसाल, म्हणूनच तो अधिक चिडतो. तिला जे काही सांगायचे आहे, तिला बोलण्याची संधी दिली, तिचे लक्षपूर्वक ऐकले, तिच्या मताला महत्त्व दिले, तर कदाचित तिला रागाचा अवलंब करावा लागणार नाही. त्याला जागा द्या म्हणजे त्याला त्याच्या चुका कळतील आणि कदाचित तो येऊन तुम्हाला सॉरी म्हणेल. संयम राखा तुमच्या रागावलेल्या पत्नीला सामोरे जाण्यासाठी तुम्हाला संयम राखावा लागेल. अनेकवेळा तुम्हालाही आश्चर्य वाटेल की पत्नीला एवढ्या छोट्या गोष्टीवर राग का आला किंवा ती अशी प्रतिक्रिया का देत आहे? पण अशा स्थितीत त्याला थांबवणे किंवा अडवणे म्हणजे त्याचा राग आणखी वाढवणे होय. आपला संयम न गमावणे चांगले. शक्य असल्यास, त्याच्यापासून दूर जा, दुसर्या खोलीत जा. निदान तुमची सहिष्णुता तरी तुमची साथ सोडणार नाही. जर तो खूप रागावला असेल तर आपण घराबाहेर जाणे चांगले.
तू परत येईपर्यंत ती शांत झालेली असेल. तिच्यासोबत फिरायला जा. नोकरी करणाऱ्या महिला कधी-कधी ऑफिसमधील सततच्या तणावपूर्ण परिस्थितीमुळे त्यांच्या मनावर रागाचे वर्चस्व होते आणि त्या राग घरी काढू लागतात. जर तुमची नोकरी करणारी बायको ऑफिसमध्ये एखाद्यावर रागावत असेल तर तुम्ही दोघी फिरायला जा. त्याच्याकडून संपूर्ण गोष्ट, समस्या ऐकून घ्या आणि त्या संकटातून बाहेर पडण्यासाठी त्याला योग्य तो सल्ला द्या. सहसा पत्नीला हेच आवडते की तिचा नवरा तिला पाठिंबा देत आहे. तुमची पत्नी काही मुद्द्यावर चुकीची असली तरीही, रागाच्या वेळी डोळे उघडण्याचा किंवा वाद घालण्याचा प्रयत्न करू नका, उलट योग्य वेळेची वाट पहा. जर तिला वाटत असेल की तिचा नवरा तिला साथ देत आहे, तर ती खूप समाधानी होईल आणि तिचे हार्मोन्सदेखील संतुलित होतील, ज्यामुळे तिला तिच्या रागावर नियंत्रण ठेवण्यास मदत होईल. त्यालाही आपली चूक कळून ऑफिसमध्ये मवाळ होण्याची शक्यता आहे. भावनिकदृष्ट्या मजबूत व्हा, यासाठी तुम्ही भावनिकदृष्ट्या मजबूत असणे आवश्यक आहे. जर तुम्ही हे करू शकत असाल, तर तुम्ही त्याला जाणीव करून देऊ शकता की त्याचा राग म्हणजे उर्जेचा अपव्यय आहे. पण जर ती तुम्हाला रागवायला लावत असेल तर याचा अर्थ असा होतो की तुमच्या भावनांवर तिचे नियंत्रण आहे.
