– चारुलता सूर्यवंशी
मुलांचं संगोपन आईवडील दोघांनाही करावं लागतं. पण काही कारणामुळे मुलांना जर वडिलांना मुकावं लागलं, तर मुलांचं संगोपन केवळ आईलाच करावं लागतं.
हेच एकलपालकत्व (सिंगल पॅरेंटिंग) होय
पालक व बालक या दोघांसाठीही हे जीवनातील एक आव्हान ठरतं. यात बाईला आई व बाबा या दोन्ही भूमिका पार पाडणं भाग पडतं. साहजिकच यामुळे अनेक विपरीत घटनांना तिला सामोरं जावं लागतं व यामुळे संताप, भय, एकटेपणा व असहाय्यता या भावना तिला सतत जाणवू लागतात. पण यातून मार्गही अखेर तिलाच काढायचा असतो. यासाठी तिने काही खास बाबी ध्यानात ठेवल्या तर या अडचणींवर तिला सहजतेने मात करता येऊ शकेल.
मनातील संताप आवरा
मुलाला आईहून अधिक वडिलांची गरज असते असं मानलं जातं. आईवडील दोघांचंही प्रेम मिळणारी मुलं जीवनात अधिक सफल होतात. पण काही कारणामुळे जर ही जबाबदारी केवळ एकट्या आपल्यावरच येऊन पडली तर घाबरू नका. उलट या जबाबदारीला एक आव्हान समजून सामोरं जा.
जीवनातील आव्हानं पेलताना आपला विकास होत असतो. आपण ती चांगली पेलू शकलात तर आज टीका करणारे लोक उद्या तुमचं कौतुकही करू लागतील.
अनेकदा एकल पालकत्व निभावणाऱ्या आयांना आपल्या मुलांना वडिलांची माया मिळू शकत नाही यासाठी अकारण हळहळ वाटते. पण असे विचार मनात आणणंही चुकीचं आहे; कारण अशाने तुमचं जगणंही कठीण होईल.
अशा तणावातून बाहेर यायचं तर आधी आपण कणखर बना, मुलांनाही तसं बनवा. आपणासारख्या इतरही अनेक महिला या जगात अशा घटनांचा सामना करत असतील याचा विचार केलात की मग आपण एकाकी नाही या सुखद जाणिवेने आपणास मोठा दिलासा मिळेल.
योग्य मार्गदर्शन
योग्य मार्गदर्शन, प्रेम, सहकार्य व वेळ या गोष्टी असतील तर एकटी आईदेखील मुलांचं पालनपोषण सहजतेने करू शकेल.
याबाबत पत्रकार मानसी काणे सांगते, ‘‘लग्नानंतर दीड वर्षांतच एका अपघातात माझे पती वारले. पण आधी आम्हाला एक मुलगा झालेला होता. आज या घटनेला १० वर्षं उलटून गेली आहेत. मुलासोबत गेली १० वर्षं मी एकटीच राहातेय. त्याला घडलेलं सारं ठाऊक आहे. पण तो अगदी सहजतेने समाजात वावरतोय. अशा जीवनातील अडचणी त्याला ठाऊक आहेत व त्यावरील उपायही तो जाणतो.
‘‘पतीच्या निधनानंतर मी नोकरीला लागले. पत्रकारितेतील नोकरीची माझी दिनचर्या त्यालाही आता माहिती झालेली आहे व यामुळे आम्ही मजेत जगतोय.’’
उचित निर्णय
मानसी पुढे सांगते, ‘‘एखादी बाई पतीला गमावल्याने एकटी पडते तेव्हा तिला अनेकदा दुसरा विवाह कर असा सल्ला दिला जातो आणि बहुतेकदा ती याला नकार देते. याचं कारण आजची स्त्री जीवनातील संकटांचा सामना करायला सक्षम बनलेली आहे. तिच्यात कमालीचा आत्मविश्वास आलेला आहे. मलाही खूप जणांनी दुसरं लग्न कर असा सल्ला दिला होता.
पण ते करायचं नाही असं मी ठरवलेलं होतं. आज १० वर्षांनंतरदेखील मला व माढ्या मुलालाही या निर्णयाचा अभिमान वाटतोय.’’
गरज भावनिक आधाराची
एकल पालकांच्या मुलांनादेखील काही सामाजिक संकटांना सामोरं जावं लागतं. अशा परिस्थितीचा आत्मविश्वासाने सामना कसा करावा याची शिकवण आईच मुलांना देऊ शकते.
एकल वडील व एकल आई यांच्या भूमिकांत अनेकदा आपल्याला फरक जाणवेल. मुलांचं संगोपन, घर, कुटुंब, नोकरी ही सर्वच कामं आईला करावी लागतात. या सर्व कामात ताळमेळ साधणं खूप अवघड असतं.
आधाराने जखमा भरतात
याबाबत स्वाती कटारे सांगतात, ‘‘मी ८ वर्षांची असताना माझे वडील पोलिसांचं कर्तव्य निभावताना मारले गेले. यामुळे आमच्या कुटुंबाचा आधारच हरपला. पण माझी आई डगमगली नाही. तिने अनेक सामाजिक संकटांचा धाडसाने सामना केला व आम्हालाही भावनिक तणावातून बाहेर काढलं.
‘‘आज मागे वळून पाहताना मला माझ्या आईचा अभिमान वाटतो. कारण कुटुंबाच्या वाईट काळात व विपरीत परिस्थितीत ती एक शक्ती बनून आमच्यामागे उभी राहिली होती.’’
अभिमानाची बाब
आज अनेक महिला विवाहित नसूनही मुलांना सांभाळत आहेत. एकल आई बनणं ही त्यांच्यासाठी अभिमानाची बाब ठरलीए. मिस यूनिवर्स सुष्मिता सेनने याबाबतीत एक आदर्श घालून दिलाय. आपलं धकाधकीचं जीवनमान सांभाळून तिने एक यशस्वी पालक असा लौकिक मिळवलाय.
सुष्मिता सेन सांगते, ‘‘मला मुलांची भारी आवड असल्याने मी आधी एका मुलीला दत्तक घेतलं. काही वर्षांनी तिला कोणीतरी जोडीदार हवी म्हणून आणखी एक मुलगी मी दत्तक घेतली. माझ्या दोन्ही मुली आता एखादा सामाजिक कार्यक्रम असो वा फॅशन पार्टी हरेक समारंभात सतत माझ्यासोबत असतात.’’
धाडसी पाऊल
टीव्हीवरील कलाकार उर्वशी ढोलकिया उर्फ कोमोलिका व नीना गुप्ता यादेखील एकल माताच आहेत. उर्वशीने एका रिअॅलिटी शोमध्ये या करुण कथेचा खुलासाही केला होता. नीना गुप्तानेदेखील आपली मुलगी मसाबाला धाडसाने स्वीकारून तिला समाजात मानाचं स्थान मिळवून दिलं.
एकल आई वा एकल वडील होणं आजकाल खूपच कठीण आहे, पण अखंड सावधानता व धाडस बाळगल्याने जीवनाला एक नवी दिशा मिळू शकते. पण आशा व विश्वास सोडला तर तुमच्याबरोबरच मुलाची प्रगतीही खुंटेल. यासाठी निर्भयतेने एकल पालकाची भूमिका चोख पार पाडून इतरांसाठी एक आदर्श बना!