* गरिमा पंकज
अलीकडेच, मुंबईतील पॉश भागातील दादर येथील एका ४० वर्षीय महिलेने मुलगा होण्यासाठी तिच्या पतीने दबावाखाली आठ गर्भपात करण्यास भाग पाडले, अशी पोलिस तक्रार दाखल केली. यासोबतच त्यांना १,५०० हून अधिक हार्मोनल आणि स्टेरॉईड इंजेक्शन्स देण्यात आली.
भारतात गर्भपात बेकायदेशीर आहे, म्हणून तिने तिच्या संमतीशिवाय तिचा गर्भपात आणि उपचार परदेशात केले. मुलाच्या हव्यासापोटी होत असलेल्या या मनमानीविरुद्ध आवाज उठवल्यावर त्यांना मारहाण करण्यात आली.
पीडितेने आपली व्यथा मांडताना सांगितले की, लग्नानंतर पतीने वारस म्हणून मुलगा हवा असा हट्ट धरला आणि हे होऊ शकले नाही तेव्हा त्याने तिला मारहाण करण्यास सुरुवात केली. याच कारणामुळे तिने परदेशात 8 वेळा गर्भपात करून घेतला. महिलेचे वडील निवृत्त न्यायाधीश असून त्यांनी आपल्या मुलीचे लग्न उच्चशिक्षित आणि प्रतिष्ठित कुटुंबात केले होते. पीडितेचा पती आणि सासू हे दोघेही व्यवसायाने वकील असून मेहुणी डॉक्टर आहेत.
2009 मध्ये पीडितेने एका मुलीला जन्म दिला. 2011 मध्ये 2 वर्षानंतर ती पुन्हा गरोदर राहिल्यानंतर पुन्हा गर्भात मुलगी झाल्याची बातमी समजताच तिच्या पतीने तिला डॉक्टरांकडे नेले आणि गर्भपात करण्यास भाग पाडले.
आरोपी पती आपल्या पत्नीला भ्रूण रोपण करण्यासाठी घेऊन गेला आणि त्यापूर्वी तिला अनुवांशिक आजाराच्या निदानासाठी बँकॉकलाही घेऊन गेला. गर्भधारणेपूर्वी गर्भाच्या लिंगाची तपासणी करून त्यावर उपचार व शस्त्रक्रिया केल्या जात होत्या. यासाठी पीडितेला 1,500 हून अधिक हार्मोन्स आणि स्टेरॉईड्सचे इंजेक्शन देण्यात आले. महिलेच्या तक्रारीवरून पतीविरुद्ध छळ, मारहाण, धमकावणे आणि लिंग निवडीचा गुन्हा दाखल करण्यात आला आहे.
विचार करण्यासारखी गोष्ट आहे की जेव्हा श्रीमंत आणि सुशिक्षित लोक हे करतात तेव्हा हुंडा देण्याच्या बाबतीत असहाय किंवा अशिक्षित लोकांबद्दल काहीही बोलणे व्यर्थ आहे. आजच्या काळात उच्च पदावर पोहोचून मुली आपली भूमिका चोख बजावत असताना असा विचार करणाऱ्या श्रीमंत घराण्यांच्या या मानसिक संकुचिततेवर खेद व्यक्त करण्याशिवाय काय म्हणावे?
महिलांवरील क्रूरता
पण इथे फक्त मुलासाठी संकुचित विचार किंवा वेडेपणा नाही. अशी प्रकरणे खरे तर रानटीपणाची सीमा ओलांडतात. आई होण्याचा प्रवास स्त्रीसाठी सोपा नसतो. गर्भधारणेनंतर संपूर्ण 9 महिने तिला किती शारीरिक वेदना सहन कराव्या लागतात हे फक्त एक स्त्रीच समजू शकते. पण अनेकदा पुरुष महिलांना माणूस म्हणून नव्हे तर मूल निर्माण करणारे यंत्र समजतात.
त्यांना हेही समजत नाही की आई पोटात आल्यावरच मुलाशी जोडते. मूल हा त्याच्या शरीराचा एक भाग आहे. अशा स्थितीत केवळ मुलगी असल्याच्या कारणावरून तिचा गर्भपात करणे म्हणजे न जन्मलेल्या मुलाची तसेच आईच्या प्रेमाची हत्या करणे होय. असुरक्षित गर्भपात हे गर्भवती महिलांच्या मृत्यूचे तिसरे प्रमुख कारण आहे.
एवढेच नाही तर गर्भपात आणि उपचाराच्या नावाखाली त्याच्या शरीरात हार्मोनल आणि स्टेरॉईड इंजेक्शन देणे किंवा शस्त्रक्रिया करणे कोणत्याही प्रकारे परवानगी नाही. पती असण्याचा अर्थ असा नाही की पुरुषाने स्त्रीच्या शरीराचा स्वामी बनला आहे आणि तिच्याशी काहीही करण्याचा अधिकार प्राप्त केला आहे. असे लोक बलात्काऱ्यांपेक्षा जास्त धाडसी असतात. बलात्कारी अज्ञात महिलेसोबत जबरदस्तीने काहीतरी करतात, पण 7 वचने पाळण्याचे आश्वासन देऊनही पती महिलेला जीवघेणा वेदना देतो.
स्त्रिया केवळ मुले जन्माला घालण्यासाठीच नाहीत
अलीकडे, गटाच्या प्रवक्त्याने अफगाणिस्तानातील नवीन तालिबान सरकारमध्ये महिलांचा समावेश होण्याची शक्यता नाकारली, असे म्हटले आहे की स्त्रियांना फक्त मुलेच असावीत. मंत्रिमंडळात महिला असणे आवश्यक नाही. यानंतर अफगाणिस्तानातील शेकडो महिला जीव धोक्यात घालून याविरोधात रस्त्यावर उतरल्या.
तालिबानने महिला आंदोलकांवर निदर्शने करण्यासाठी चाबकाचा आणि लाठ्यांचा वापर केला. एवढेच नाही तर तालिबानने अफगाणिस्तानमध्ये महिलांच्या खेळावरही बंदी घातली आहे.
अशी विचारसरणी ही पुरुषांच्या छोट्या विचारसरणीचा परिणाम आहे. आज जीवनाच्या सर्व क्षेत्रात पुरुषांच्या खांद्याला खांदा लावून स्त्रिया आपली ताकद सिद्ध करत आहेत. तरीही महिलांना दुसरा दर्जा दिला जातो. तालिबान असो वा भारत, महिलांवर कुठेही हिंसाचार घडू शकतो आणि याला कारणीभूत आहे समाजाचा महिलांबाबतचा संकुचित दृष्टिकोन. समाजाची ही वृत्ती कुठेतरी धार्मिक अंधश्रद्धा आणि धर्मगुरूंमुळे आहे.
मी बाळ बनवणारी मशीन नाही
स्त्री नायिका असो किंवा सामान्य घरातील मुलगी, भारतीय समाजात लग्नानंतर बहुतेक मुलींनी हा प्रश्न नक्कीच विचारला.
ती आनंदाची बातमी कधी सांगणार, म्हणजेच ती आई कधी होणार हे माहीत आहे. जणू काही स्त्रीचं पहिलं आणि महत्त्वाचं काम म्हणजे मूल होणं.
किंबहुना सासरच्या घरात प्रवेश केल्यापासून मुलींना चांगली बायको आणि सून देण्याची तसेच घराचा वारस देण्याची जबाबदारीही त्यांच्यावर टाकली जाते. एका मुलाची आई होण्यात ती धन्यता मानते. आई व्हायला उशीर झाला तर टोमणे दिले जाऊ लागतात. कुटुंबातीलच नव्हे तर नातेवाईक आणि शेजाऱ्यांचीही ही वृत्ती आहे.
अनेकदा घरातील मोठ्या मुलींना समजते की, लग्नानंतर करिअर विसरून आधी घराकडे बघा आणि घराची जबाबदारी सांभाळा. मुलीला तिच्या आयुष्याशी संबंधित महत्त्वाचे निर्णय घेण्याचा अधिकारही मिळत नाही. अनेकवेळा सासू सुनेकडे नातू द्या, अशी मागणी करत असते.
अशा रीतीने कधी नातवाच्या हव्यासापोटी सासू सुनेवर वर्चस्व गाजवते, तर कधी लग्नानंतर लगेचच अपत्य जन्माला घालण्याबद्दल त्या अधीर होतात. जणू सून हे मूल घडवण्याचे यंत्र आहे. ज्यावेळी नातवाची इच्छा असेल आणि पोटात मूल असेल तर त्याला मारून टाका, जणू मुलीला स्वतःची भावनाच नाही. त्याचे अस्तित्वच नाही, परंपरावादी विचारसरणीमुळे मुलीला अशी वागणूक दिली जाते.
मुलीचे आयुष्य बदलते
लग्न जरी 2 लोकांमध्ये होत असले तरी अपेक्षा मात्र सुनेकडूनच केल्या जातात. त्याचप्रमाणे नवीन वातावरणाशी जुळवून घेणं आणि घराची काळजी घेणं हे त्यांच्या आयुष्याचं आव्हान आहे. त्याच्या आयुष्यात असे अनेक बदल आहेत, ज्याचा सामना फक्त आणि फक्त मुलीला करावा लागतो. इतकंच नाही तर नवनवीन चालीरीतींपासून प्रत्येकाच्या मनाची काळजी घेण्याचं ओझंही घरच्या नव्या सुनेवर टाकलं जातं.
ज्या मुलींसाठी आयुष्यात करिअर खूप महत्त्वाचे असते, त्यांनाही लग्नानंतर आपले प्राधान्यक्रम बदलावे लागतात. चांगली सून, बायको बनण्याच्या नादात करिअर खूप मागे राहते. आई झाल्यानंतर ती घरात राहूनच मुलाचा सांभाळ करण्याची जबाबदारी पार पाडते.
समाजात दाखवा
समाजात दाखवण्याची प्रथा फार जुनी आहे. सून आल्यानंतर सासरच्या मंडळींना लग्नात मिळणाऱ्या वस्तूंपासून ते तिच्या सौंदर्य आणि स्वयंपाकाच्या कौशल्याची नातेवाईकांसमोर तारीफ करताना कंटाळा येत नाही. असे करून ते समाजात आपला दर्जा वाढवत आहेत. समाजात चांगल्या-वाईट सुनेचे काही मापदंड असतात, ज्याच्या आधारे सून ठरवली जाते. सून घरची कामे किती करते, नातवाचा चेहरा किती लवकर दाखवते किंवा ती किती मोठ्या घरातून आली आहे, या गोष्टीच तिचं चांगलं-वाईट ठरतात.
स्वावलंबी मुलगी समाजाला आवडत नाही
आजही समाजात स्वावलंबी सून पचवणं कठीण आहे. तिचा पेहराव, करिअर, मैत्रिणींना भेटणे अशा गोष्टी सून स्वत: ठरवत असतील, तर तिला सासरच्या घरात टिकून राहणे कठीण होऊन बसते. तिच्या नवऱ्याला आणि सासरच्यांना ही गोष्ट अजिबात आवडत नाही. सून कामावरून उशिरा घरी परतली तर तिला न्याय दिला जातो. जेव्हा मुले मित्र असतात तेव्हा त्यांच्या चारित्र्यावरही प्रश्नचिन्ह निर्माण होते आणि लग्नानंतर लगेचच आई न होण्याच्या निर्णयामुळे तिच्यात अनेक कमतरता दिसून येतात.
महिलांनी स्वतःच त्यांचे महत्त्व समजून घेणे आणि कोणत्याही प्रकारच्या दबावाला त्यांच्या जीवनावर वर्चस्व गाजवू न देणे महत्त्वाचे आहे. पुरुषांनीही या विचारसरणीच्या वरती उठून मुलगा असो की मुलगी, कोणताही पक्षपात न करता मुलाला पूर्ण प्रेम देणे आवश्यक आहे.