जेव्हा मूल असते मधुमेहाने ग्रस्त

* प्रतिनिधी

मधुमेह हा एक जुनाट आजार आहे, जो सर्व वयोगटातील लोकांना प्रभावित करतो. टाइप एकचा मधुमेह लहान मुले आणि किशोरवयीन मुलांमध्ये अधिक सामान्य आहे, तर टाइप २ मधुमेह मुख्यत: तरुण आणि प्रौढांमध्ये आढळतो. मधुमेह असलेल्या मुलांची काळजी घेणे अवघड असू  शकते, विशेषत: तेव्हा जेव्हा तुम्हाला माहिती असते की, तुमच्या मुलाला आयुष्यभर मधुमेहासोबतच जगावे लागेल.

आईवडिलांप्रमाणेच मुलांच्या मनावरही मधुमेहामुळे परिणाम होतो. त्यांना नेहमी इतर मुलांपेक्षा वेगळे वाटते, कारण त्यांना अनेक गोष्टींसाठी थांबवले जाते. अशा परिस्थितीत या मुलांचा आत्मविश्वासही कमी होऊ शकतो.

या संदर्भात डॉ. मुदित सबरवाल (कन्सल्टंट डायबेटोलॉजिस्ट आणि वैद्यकीय व्यवहार प्रमुख, बीटो) यांच्या काही सूचना :

मधुमेहाने ग्रस्त मुलाचे जीवन

टाइप १ मधुमेह हा एक जुनाट आजार आहे. या स्थितीत स्वादुपिंडात इन्सुलिन तयार होत नाही किंवा कमी प्रमाणात तयार होते. त्यामुळे शरीराला बाहेरून इन्सुलिन द्यावे लागते.

टाइप १ मधुमेहाने ग्रस्त असलेल्या मुलाला तणाव आणि थकवा जाणवतो. त्याला त्याच्या भविष्याची काळजी वाटू शकते. ‘डायबिटिस बर्नआऊट’ ही अशी स्थिती आहे ज्यामध्ये एखादी व्यक्ती आपला मधुमेह नियंत्रित करताना थकून जाते. अशा परिस्थितीत, मुले त्यांच्या रक्तातील ग्लुकोजच्या पातळीचे निरीक्षण करू इच्छित नाहीत, ते त्याची नोंद ठेवू इच्छित नाहीत किंवा इन्सुलिन घेऊ इच्छित नाहीत.

मधुमेहग्रस्त मुलांची काळजी

मधुमेह व्यवस्थापनातील सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे रक्तातील साखरेची पातळी योग्य प्रमाणात ठेवणे. यासाठी, तुमच्या मुलाला इन्सुलिन घ्यावे लागेल, प्रत्येक जेवणात कार्बोहायड्रेट्सचे प्रमाण मर्यादित ठेवावे लागेल आणि सक्रिय राहावे लागेल.

डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार दररोज रक्तातील साखरेचे प्रमाण निर्धारित वेळेत मोजा. यासाठी तुम्ही बीटोचा स्मार्टफोन कनेक्टेड ग्लुकोमीटर वापरू शकता. यामुळे रक्तातील साखरेचे निरीक्षण करणे खूप सोपे होते. तुम्हाला वाटेल तेव्हा, अगदी कुठेही तुम्ही रक्तातील ग्लुकोज मोजू शकता.

आईवडिलांसाठी सल्ला

जास्त प्रमाणात रोखू नका : तुम्हाला तुमच्या मुलाला रोगाचा अतिरेक होण्यापासून सुरक्षित ठेवावे लागेल, पण असे करताना त्याला थोडी मोकळीकही द्या. तुमच्या मदतीने मुलाला स्वत:ची जबाबदारी समजेल आणि तो स्वत:हुन मधुमेह नियंत्रित ठेवण्यासाठीचे व्यवस्थापन करण्यास सक्षम होईल. यामुळे मुलामध्ये आत्मविश्वासही निर्माण होईल.

कोणी चिडवल्यास काय करावे हे त्याला शिकवा : अनेकदा मधुमेह झालेल्या मुलाला वर्गातील इतर मुले चिडवतात. त्यामुळे मुलाच्या मानसिक आरोग्यावर परिणाम होऊ शकतो. या गोष्टींचा मुलावर वाईट परिणाम होणार नाही, याकडे लक्ष द्या. यामुळे त्याने शाळेत रक्तातील ग्लुकोजचे निरीक्षण करणे थांबवले तर नाही ना, हे नीट पाहा. तुमच्या मुलाच्या बाबतीत असे घडत असेल तर अशा परिस्थितीत काय करावे हे त्याला शिकवा. इतर मुलांना समजावून सांगा की, त्यांनी असे वागू नये. यासाठी तुम्ही त्या मुलांचे आईवडील, पालक किंवा मुलांच्या इतर मित्रांची मदत घेऊ शकता.

त्याला शिकवा की त्याने पौष्टिक अन्नच खायला हवे : मुलांना चॉकलेट, फास्ट फूड खूप आवडते, मात्र मधुमेहाने त्रस्त असलेल्या मुलांनी खाताना थोडे सावध राहायला हवे. मुलाला रागावण्याऐवजी प्रेमाने समजवा की, पौष्टिक आणि सर्कस आहारामुळेच त्याला फायदा होईल. त्याला कडधान्य, ताजी फळे आणि भाज्या, पातळ प्रथिने आणि आरोग्यदायी फॅट्स खायला सांगा.

मधुमेहाच्या एखाद्या गटाशी जोडले जा : मधुमेह असलेल्या मुलाची काळजी घेणे कठीण होऊ शकते. यासाठी तुम्ही कोणत्याही मधुमेही गटात सहभागी होऊ शकता जिथे तुम्ही तुमच्या समस्यांवर चर्चा करू शकता. गरज असेल तेव्हा मुद्दे नोंदवून ठेवा. एकमेकांच्या सूचना घ्या. याशिवाय जोडीदाराची मदत घ्या. अशा मुलासाठी कौटुंबिक पाठिंबा खूप महत्वाचे आहे.

लक्षात ठेवा : मुलामध्ये उदासीनता, चीडचिड, थकवा, भुकेच्या वेळेत बदल, झोपण्याच्या सवयींमध्ये बदल यासारखी नैराश्याची लक्षणे आढळल्यास डॉक्टरांशी संपर्क साधा. नियमित स्मरणपत्रे आणि सूचनांसह तुम्ही मधुमेह अधिक चांगल्या प्रकारे नियंत्रित करू शकता. बीटो अॅप मधुमेह व्यवस्थापनासाठी प्रत्येक आवश्यक उपाय उपलब्ध करून देते.

चॉकलेट खा, खुश व्हा

* दीपा पांडेय द्य

चॉकलेट खायला सगळयांनाच आवडते. अनेकदा कुणालातरी चॉकलेट खाताना पाहून आपल्यालाही ते खाण्याचा मोह होतो, पण दात किडण्यापासून वाचवण्यासाठी आणि वाढत्या वजनावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आपण स्वत:ला आवरले पाहिजे. तरीही डार्क चॉकलेट खाण्याचे अनेक फायदे आहेत. कोको या पदार्थापासून बनवलेल्या चॉकलेटमध्ये अनेक पौष्टिक घटक असतात जे आरोग्यासाठी अत्यंत आवश्यक असतात.

कोकोची वैशिष्टये

अँटिऑक्सिडंट्स, मॅग्नेशियम, लोह, पोटॅशियम, झिंक याशिवाय कोकोच्या झाडात इतर अनेक पोषक घटक असतात ज्यापासून डार्क म्हणजेच गडद चॉकलेट बनवले जाते. याशिवाय यामध्ये कॅफिनचे प्रमाणही कमी असते. म्हणूनच जरी आपण हे चॉकलेट कमी प्रमाणात खाल्ले तरी ते आपल्याला भरपूर ऊर्जा देते.

शरीरातील ऊर्जा टिकवून ठेवण्यासाठी आपल्याला अँटिऑक्सिडंट्सचा डोस हवा असतो. संशोधनात असे सिद्ध झाले आहे की, कोकोमध्ये ब्ल्यूबेरीपेक्षा चांगले अँटिऑक्सिडंट असतात.

डार्क आणि साखर नसलेले चॉकलेट मधुमेहाच्या रुग्णांसाठीही फायदेशीर असते. ते पित्त आणि इन्सुलिनच्या स्त्रावावर परिणामकारक ठरते, ज्यामुळे मधुमेहाचे प्रमाण कमी करण्यास मदत होते.

ते नैराश्य आणि तणाव कमी करण्यासाठीही खूप फायदेशीर असते. आपण सर्वच आपल्या स्वभावातील चढ-उतारांमुळे त्रस्त असतो. कधी मन खूपच उदास किंवा चिडचिडे होते. अशा स्थितीत डार्क चॉकलेट खूपच लाभदायक ठरते. त्यात असलेल्या कोको पॉलिफेनॉल्सच्या सेवनामुळे चांगल्या प्रकारच्या कोलेस्ट्रॉलमध्ये वाढ होते.

लीन बार

हरियानाचे टॉपर असलेल्या देवांश जैन यांनी २०१८ मध्ये प्रदीर्घ संशोधनानंतर एक असे चॉकलेट बनवले जे वजन कमी करण्यासाठी उपयोगी ठरते. त्यांनी चोको, सिपिरुलिना, बदाम, मनुका आणि मुसलीचा (ओट्स आणि इतर तृणधान्ये, सुकामेवा आणि काजू यांचे मिश्रण) वापर करून हे चॉकलेट तयार केले. त्याला नंतर स्टार्टअपचे स्वरूप दिले. आज ऑनलाइन ‘द हेल्थी’च्या माध्यमातून ५० हजारांहून अधिक ग्राहकांनी या चॉकलेटची खरेदी केली आहे.

चॉकलेटचे तोटे

डार्क चॉकलेटमध्ये कॅफिनचे प्रमाण अधिक असते. म्हणूनच ते मर्यादित प्रमाणातच खायला हवे. ते जास्त प्रमाणात खाल्ल्यामुळे झोप न येणे, डिहायड्रेशन, डोकं गरगरणे, उलटी, वजन वाढणे असे आजार उद्भवतात.

कुठल्याही गोष्टीचा अतिरेक वाईट असतो. हेच चॉकलेटसाठीही लागू होते. दररोज डार्क चॉकलेटचे १ किंवा २ तुकडेच खायला हवेत. ते किती खावे यासाठी तुम्ही डॉक्टरचा सल्लाही घेऊ शकता.

सर्वसामान्यपणे चॉकलेटमध्ये साखरेचे प्रमाण जास्तच असते, जे दात आणि शरीरासाठी नुकसानकारक ठरते. विचारपूर्वक मर्यादित प्रमाणात डार्क चॉकलेट खाल्ल्यास त्याच्यातील गुणांचा फायदा करून घेता येतो.

या 15 टिपांनी Diabetes नियंत्रण ठेवा

* प्रतिनिधी

जरी मधुमेह जगभरात पसरला आहे, परंतु आज भारत त्याचा सर्वात मोठा गड आहे. याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे 21 व्या शतकातील जीवनशैली. पण जर वेळीच त्याकडे लक्ष दिले गेले आणि आहारात सुधारणा झाली तर ते बऱ्याच अंशी नियंत्रणात राहू शकते.

हा उपाय करा

  1. व्यायाम अभ्यास दर्शवतो की व्यायाम केल्याने शरीरातील रक्तप्रवाह योग्य राहतो आणि रक्तातील साखरेचे प्रमाणही नियंत्रणात राहते. परिणामी, उच्च चयापचय आणि मधुमेहाचा धोका कमी असतो.
  2. साखर घेऊ नका तुम्ही कमी साखर, गूळ, मध, कोल्ड्रिंक्स इत्यादी खावे, जेणेकरून रक्तातील साखरेची पातळी पूर्णपणे नियंत्रणात राहील. जास्त साखरयुक्त पदार्थ आणि शर्करायुक्त पेये वापरल्याने इन्सुलिनची पातळी वाढू शकते.
  3. फायबर – रक्तातील साखर शोषण्यात फायबर महत्वाची भूमिका बजावते. म्हणून, आपण गहू, तपकिरी तांदूळ किंवा गव्हाची भाकरी इत्यादी खावी, ज्यामुळे शरीरातील रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित होईल, ज्यामुळे मधुमेहाचा धोका कमी होईल.
  4. ताजी फळे आणि भाज्या – फळांमध्ये नैसर्गिक साखरेचे मिश्रण असते आणि शरीराला सर्व प्रकारचे पोषण प्रदान करते. ताज्या फळांमध्ये जीवनसत्त्वे अ आणि क असतात, जे रक्त आणि हाडांचे आरोग्य राखतात. याशिवाय झिंक, पोटॅशियम, लोह यांचे चांगले मिश्रणही आढळते. पालक, खोभी, कडू, अरबी, खवय्या इत्यादी मधुमेहामध्ये आरोग्य वाढवणारे आहेत. त्यात कॅलरीज कमी आणि व्हिटॅमिन सी, बीटा कॅरोटीन आणि मॅग्नेशियम जास्त आहे, जे मधुमेह बरे करते.
  5. ग्रीन टी – दररोज साखरेशिवाय ग्रीन टी प्या कारण त्यात अँटी -ऑक्सिडंट्स असतात जे शरीरातील फ्री रॅडिकल्सशी लढतात आणि रक्तातील साखरेची पातळी राखतात.
  6. कॉफी जास्त प्रमाणात कॅफीनचे सेवन केल्याने हृदयरोग होऊ शकतो, परंतु जर ते कमी प्रमाणात घेतले तर ते रक्तातील साखरेची पातळी मोठ्या प्रमाणात राखू शकते.
  7. अन्नाची विशेष काळजी घेणे – थोडा वेळ अन्न न घेतल्याने, हायपोग्लाइसीमिया होण्याची शक्यता खूप वाढते, ज्यामध्ये साखर 70 च्या खाली येते. सुमारे अडीच तासांनी अन्न घेत रहा. दिवसातून तीन वेळा खाण्याऐवजी थोडेसे सहा-सात वेळा खा.
  8. दालचिनी – संशोधन असे सूचित करते की दालचिनी शरीरातील दाह कमी करते आणि इन्सुलिनची पातळी नियंत्रित करते. अन्न, चहा किंवा गरम पाण्यात चिमूटभर दालचिनी पावडर मिसळून हे प्या.
  9. तणाव कमी करा – ऑक्सिटोसिन आणि सेरोटोनिन दोन्ही तंत्रिकाच्या कार्यावर परिणाम करतात. जेव्हा तणावाच्या काळात एड्रेनालाईन सोडले जाते तेव्हा ते विस्कळीत होते, ज्यामुळे मधुमेहाचा उच्च धोका निर्माण होतो.
  10. उच्च प्रथिनेयुक्त आहार जे लोक मांसाहारी खातात त्यांनी त्यांच्या आहारात लिल मांसाचा समावेश करावा. उच्च प्रथिनेयुक्त आहार खाल्ल्याने शरीर मजबूत राहते कारण मधुमेहाच्या रुग्णांना कर्बोदके आणि जास्त चरबीपासून दूर राहण्यास सांगितले आहे.
  11. फास्ट फूडला नाही म्हणा – शरीराची वाईट स्थिती फक्त जंक फूड खाण्यामुळे होते. त्यात केवळ मीठच नाही तर तेलाच्या स्वरूपात साखर आणि कर्बोदके देखील असतात. हे सर्व तुमच्या रक्तातील साखरेची पातळी वाढवतात.
  12. मीठावर बंदी – मीठाची योग्य मर्यादा मधुमेहावर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करेल. जास्त प्रमाणात मीठ खाल्ल्याने शरीरातील हार्मोनल विसंगतींचा धोका वाढतो. या व्यतिरिक्त, हे टाइप 2 मधुमेह देखील वाढवू शकते.
  13. भरपूर पाणी प्या – पाणी रक्तातील वाढलेली साखर गोळा करते, ज्यामुळे तुम्ही दररोज 2.5 लिटर पाणी प्यावे. हे तुम्हाला हृदयरोग किंवा मधुमेह देणार नाही.
  14. व्हिनेगर व्हिनेगर रक्तातील सांद्रित साखर स्वतःच विरघळवून हलका करतो. अभ्यासात असे सांगण्यात आले आहे की जेवणापूर्वी दोन चमचे व्हिनेगर घेतल्याने ग्लुकोजचा प्रवाह कमी होतो.
  15. सोया सोया मधुमेह कमी करण्यासाठी जादुई प्रभाव दाखवते. त्यात असलेले आयसोफ्लेव्होन्स साखरेची पातळी कमी करून शरीराला पोषण देतात.
अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें