* बिरेंद्र बरियार ज्योती
सीबीएसई बारावीच्या परीक्षेचा निकाल जाहीर होण्यापूर्वी विद्यार्थ्यांच्या तसेच पालकांच्या हृदयाचे ठोके वेगाने धावत होते, जणू निकाल विद्यार्थ्यांचा नसून पालकांचाच आहे. शेवटी निकाल जाहीर होण्याची वेळ आली. काही विद्यार्थी आणि पालकांच्या चेहऱ्यावर आनंदाची लाट उसळली, तर काही विद्यार्थिनींनी अपेक्षित निकाल न लागल्याने निराशेच्या गर्तेत बुडाले तर 2 विद्यार्थिनींनी वाईट निकालानंतर आपला जीवही सोडला.
खरे तर आजच्या स्पर्धेच्या वेगाने वाढणाऱ्या युगात पालकांनी आपल्या मुलांनी चांगले गुण मिळवणे हा आपल्या प्रतिष्ठेचा मुद्दा बनवला आहे, त्यामुळे अनेकवेळा मुले डिप्रेशनमध्ये जातात आणि आत्महत्येसारखे धोकादायक पाऊलही उचलतात.
प्रत्येक स्पर्धेत आपले मूल खरे उतरावे, अशी पालकांची इच्छा असते. त्यासाठी ते आपल्या मुलांवर अनेक प्रकारचे वैध-अवैध दबाव कायम ठेवतात. एवढा मुलगा एवढा अभ्यास करतो, प्रत्येक परीक्षेत ९० टक्क्यांपेक्षा जास्त गुण मिळवतो, असे पालक अनेकदा बोलताना ऐकायला मिळतात. कुठलीतरी आई तिच्या मुलाला म्हणते की बघ, शेजारच्या काकूचा मुलगा इतका छान गातो की तो एका टीव्ही रिअॅलिटी शोमध्ये भाग घेतोय, तू काही करू नकोस. काही बाप आपल्या मुलाला असे म्हणताना ऐकायला मिळतात की, कोणत्याही परिस्थितीत तू यंदा आयआयटीची परीक्षा पास कर, नाहीतर ऑफिसमधील मित्रांमध्ये माझे नाक कापले जाईल.
मगध युनिव्हर्सिटीचे प्रोफेसर अरुण कुमार प्रसाद म्हणतात की, आजच्या धावपळीच्या जीवनात पालकांकडे मुलांसाठी वेळ नाही. मूल कधी शाळेत जाते, कधी येते, तो शाळेत काय शिकतो, त्याचा अभ्यास कसा आहे, त्याला कशात रस आहे, त्याला काय व्हायचे आहे, त्याला कोणत्या विषयात शिकायला आवडते, जाणून घ्यायचे आहे. या सर्व गोष्टी समजून घ्या, पालकांना वेळ नाही. त्यांना फक्त मुलांच्या मार्कशीटवर चांगले मार्क्स पाहायचे आहेत. त्यासाठी मुलांवर सर्व प्रकारचे दडपण निर्माण करायला ते चुकत नाहीत. मात्र, याचा विपरीत आणि अत्यंत वाईट परिणाम मुलांवर होतो.
मुलांना चांगले शैक्षणिक वातावरण उपलब्ध करून देण्याची चिंता आणि विचार बहुतांश पालकांच्या मनात नाही. कोणताही पालक आपल्या मुलांना चांगला अभ्यास कसा करायचा किंवा त्यांचा छंद कसा जोपासायचा हे सांगत नाही. मुलाला योग्य मार्ग दाखविणे हे पालकांचे काम आहे. मूल हुशार असेल आणि त्याला योग्य मार्ग दाखवला तर त्याला यशस्वी होण्यापासून कोणीही रोखू शकत नाही. मुलांची स्वयंसेवी संस्था चालवणारे डॉ. दिवाकर तेजस्वी आजच्या स्पर्धेच्या युगात मुलांच्या मानसिक आणि शारीरिक क्षमतेचा विकास करून स्पर्धेची भावना निर्माण करून स्वत:ला सर्वोत्कृष्ट असल्याचे सिद्ध करता येऊ शकते, असे मत व्यक्त केले, परंतु त्यासाठी पालकांनी आश्रय घेऊ नये. हास्यास्पद आणि अव्यवहार्य पद्धतींसाठी.
पाटणा येथील डीएव्ही स्कूलमध्ये 12वीत शिकणारा मयंक म्हणतो की तो लहानपणापासूनच अभ्यासात चांगला होता आणि त्याच्या पालकांनी त्याच्यावर चांगले गुण मिळवण्यासाठी आणि त्याचा छंद जोपासण्यासाठी कधीही दबाव आणला नाही. त्या लोकांनी त्याला चांगल्या शाळेत प्रवेश मिळवून दिला आणि घरात अभ्यासाचे चांगले वातावरण उपलब्ध करून दिले, त्यामुळे त्याचा अभ्यास अधिक मजबूत झाला. न्यू इरा पब्लिक स्कूलच्या प्राचार्या नीना कुमार सांगतात की, स्पर्धेमुळे मुलांमध्ये प्रथम येण्याची भावना निर्माण होते. मुलांच्या शिक्षणाकडे लक्ष देण्याबरोबरच पालकांनीही मुलांच्या सभोवतालचे वातावरण आणि त्यांच्या आरोग्याकडे पूर्ण लक्ष दिले पाहिजे, असे ते म्हणाले. निरोगी बालकच अभ्यासाबरोबरच प्रत्येक क्षेत्रात प्रगती करू शकतो.
मुले हे देशाचे भविष्य आहेत, त्यांचा वर्तमान सुधारणे गरजेचे आहे. हे काम पालक आणि शिक्षकांच्या हातात आहे. दबावाऐवजी, प्रत्येक पालकांनी मुलांना प्रेम आणि सहकार्याचे वातावरण दिले, तर ते जीवनाच्या प्रत्येक क्षेत्रात नक्कीच यश मिळवतील आणि चांगले माणूस बनतील.