* पारुल भटनागर
पावसाळ्यातील आल्हाददायक वातावरण, पावसात लाँग ड्राईव्हवर जाऊन गरमागरम पकोडे खाण्याची जी मजा आहे, ती इतर कोणत्याही ऋतूत नाही. हा ऋतू हृदयाला स्पर्शून जातो, कारण चिकट आणि उकाड्यापासून मिळणारा दिलासा.
पण तुम्हाला माहिती आहे का की या ऋतूत जेवढे ताजेतवाने आणि रिलॅक्स वाटते तेवढीच या ऋतूत त्वचेची ऍलर्जी होण्याची भीतीही असते. अशा परिस्थितीत त्वचेची योग्य काळजी घेतली नाही तर ते आपले सौंदर्य बिघडवण्याचे काम करू शकते.
चला तर मग जाणून घेऊया डॉ. अमित बंगा, ‘एशियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेस’, फरीदाबादचे त्वचारोगतज्ञ :
तुम्हाला कोणत्या त्वचेच्या एलर्जीची भीती वाटते?
पावसाळ्यात त्वचेची ऍलर्जी ही मोठी समस्या असते. जाणून घ्या या ऋतूत त्वचेच्या कोणत्या अॅलर्जीची भीती असू शकते आणि त्या कशा टाळाव्यात
एक्जिमा
हा एक असा आजार आहे ज्यामध्ये त्वचेला जास्त घाम येणे, तापमान वाढणे, त्वचेच्या संरक्षणात्मक थराला इजा होणे आणि ओलावा कमी होणे, त्वचा लाल होणे, जळजळ होणे, सूज येणे, खाज सुटणे आणि त्वचेवर चकचकीत होणे, रक्तदेखील सुरू होते.
अशा परिस्थितीत, घरगुती उपचार आणि सलूनमध्ये जाण्याऐवजी, त्वचारोग तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा जेणेकरून स्थिती बिघडू नये, कारण या असह्य वेदना आणि खाजत आपल्या त्वचेचे सौंदर्य बिघडवण्याचे काम करते. डिशिड्रोटिक एक्जिमा सहसा या ऋतूमध्ये होतो, ज्यामध्ये त्वचेच्या आत लहान फोड दिसतात.
कोणत्या चाचण्या : एक्जिमाचे निदान करण्यासाठी पॅच टेस्ट, अॅलर्जी टेस्ट आणि फूडमधून काही गोष्टी काढून टाकल्या जातात जेणेकरून अॅलर्जीचं नेमकं कारण शोधता येईल.
उपचार काय आहे : त्वचेला नेहमी मॉइश्चरायझेशन ठेवा. नेहमी सौम्य साबण आणि क्रीम निवडा. त्यांच्यामध्ये कोरडे आणि परफ्यूम नसतात हे लक्षात ठेवा. त्वचाविज्ञानी चाचणी केलेली क्रीम लावा. प्रकृती बिघडली की डॉक्टर अँटिबायोटिक्सही देतात.
काय टाळावे : या काळात, खूप गरम पाण्याने आंघोळ करणे टाळा, तसेच खूप कडक साबण, क्रीम आणि मॉइश्चरायझर्स वापरू नका, कारण ते त्वचेची आर्द्रता चोरून घेतात आणि त्वचा अधिक कोरडी करतात. म्हणून, आपली त्वचा स्वच्छ आणि मॉइश्चरायझ्ड ठेवा जेणेकरून त्यावर घाम साचणार नाही. नायलॉनचे कपडे घालण्याऐवजी सैल सुती कपडे घाला आणि संसर्गाच्या ठिकाणी कधीही स्क्रॅच करू नका.
दाद
बदलत्या ऋतूमध्ये त्वचेवर, विशेषत: संवेदनशील त्वचेवर दाद येणे सामान्य आहे, कारण पावसानंतर हवामानात वाढणारी आर्द्रता आणि चिकटपणा बुरशीच्या वाढीसाठी अनुकूल मानला जातो.
यामध्ये त्वचेवर सुरुवातीला लहान आणि लाल रंगाचे डाग पडू लागतात, ज्याचा संसर्ग वारंवार कापडाने स्पर्श केल्याने वाढतो.
उपचार काय आहे : सैल सुती कपडे घाला. बाहेरून आल्यावर आंघोळ करा म्हणजे त्वचेवरील घाण आणि घाम शरीराला चिकटणार नाही. त्वचेला मॉइश्चरायझेशन ठेवा.
अंडरआर्म्सवर अँटीफंगल पावडर लावा. लक्षात ठेवा की हे औषध स्व-उपचार आणि केमिस्टद्वारे घेऊ नका, कारण त्यात स्टिरॉइड्स आहेत, ज्यामुळे स्थिती आणखी बिघडू शकते.
काय टाळावे : जंतुसंसर्ग झालेल्या ठिकाणी चिडचिड होत असली तरी ती घासणे किंवा स्पर्श करू नका, कारण त्यामुळे संसर्ग आणखी वाढण्याची शक्यता असते. तसेच, जेव्हा तुम्हाला घाम येतो तेव्हा शरीर स्वच्छ करत राहा, अन्यथा हा संसर्ग अधिक वाढण्यासाठी वातावरण मिळणे तुमच्यासाठी समस्या वाढवू शकते.
हायपरपिग्मेंटेशन
पावसाळ्यात जास्त आर्द्रतेमुळे हायपरपिग्मेंटेशनची समस्यादेखील सामान्य आहे. यामध्ये चेहऱ्याची त्वचा निस्तेज होऊन त्यावर काळे ठिपके दिसतात. जेव्हा सूर्यप्रकाशाच्या थेट संपर्कामुळे मेलेनोसाइट्स अतिक्रियाशील होतात तेव्हा ही समस्या उद्भवते.
पावसाळ्यात, कधी कधी सूर्यप्रकाश फारसा तीव्र नसतानाही, मेलॅनिनचे जास्त उत्पादन होते, ज्यामुळे त्वचेवर हायपरपिग्मेंटेशनची समस्या उद्भवते. ज्या लोकांना मुरुमांचा त्रास होतो आणि त्वचा संवेदनशील असते, त्यांना या ऋतूमध्ये ही समस्या अधिक सतावते.
काय आहे उपचार : वृद्धत्व रोखण्यासाठी तुम्ही आत्तापर्यंत व्हिटॅमिन ए चा वापर केला असेल. पण आम्ही तुम्हाला सांगतो की हे आठवड्यातून 3 दिवस चेहऱ्यावर लावल्याने हायपरपिग्मेंटेशनच्या समस्येचे मुळापासून निदान करण्याचे कामही होते. ‘जर्नल ऑफ क्यूटेनिअस अँड अस्थेनिक सर्जरी’ मध्ये प्रकाशित झालेल्या संशोधनानुसार हायड्रोक्विनोन हा हायपरपिग्मेंटेशनसाठी सर्वोत्तम उपचार आहे.
त्याच वेळी, व्हिटॅमिन सी समृद्ध क्रीममधील अँटिऑक्सिडेंट गुणधर्मांमुळे, ते कोलेजनचे उत्पादन वाढवून, डाग दूर करून पिगमेंटेशन दूर करण्यास मदत करते. या हंगामात कमी वजनाचे, जेल आणि पाण्यावर आधारित, तेलकट नसलेले आणि कॉमेडोजेनिक नसलेले सनस्क्रीन खरेदी करा, कारण ते छिद्रांना ब्लॉक करत नाही.
काय टाळावे : थेट सूर्यप्रकाशात जाणे टाळा आणि आवश्यकतेनुसार घराबाहेर पडावे लागल्यास सनस्क्रीन लावा आणि स्वतःला झाकून घ्या. त्वचेला पुन्हा पुन्हा स्पर्श करण्याची सवय टाळा.
खरुज
हा एक संसर्गजन्य रोग आहे. या आजाराचा बळी कोणीही होऊ शकतो, परंतु बहुतेक मुले या आजाराला बळी पडतात. हा आजार एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे सहज पसरतो. हे एका लहान किडीमुळे होते, ज्यामुळे त्वचेवर जळजळ, खाज सुटणे, लाल खुणा इ.
सोफा, फर्निचर इत्यादींवरही ते ४-५ दिवस टिकून राहते आणि कोणी स्पर्श केला की त्यालाही संसर्ग होतो. यामध्ये सामान्यतः रात्री जास्त खाज सुटते आणि जेव्हा आपण खाजवतो तेव्हा तेथे जखमा निर्माण होऊन स्थिती बिघडते. त्यामुळे याची लक्षणे दिसल्यास ताबडतोब डॉक्टरांना दाखवा.
उपचार काय आहे : त्वचाविज्ञानी तुम्हाला परमेथ्रिन क्रीम लावण्याची शिफारस करतात, जी कीटक आणि त्याची अंडी नष्ट करण्याचे काम करते. त्याच वेळी, 1% GBHP क्रीम लावणे देखील म्हटले जाते.
पण ते स्वतः करून पाहू नका, तर ते कसे आणि केव्हा लावायचे याचे मार्गदर्शन डॉक्टर करतात. योग्य उपचार 15-20 दिवसांत बरे होतात. परंतु जर तुम्ही स्वतः उपचार केले तर हा आजार अनेक महिने किंवा वर्षानुवर्षे राहतो.
काय टाळावे : ज्या ठिकाणी संसर्ग झाला आहे त्या ठिकाणी स्क्रॅच किंवा स्पर्श करू नका. तुम्ही स्पर्श केला तरी लगेच हात धुवा, कारण या ठिकाणाहून संसर्ग होण्याची शक्यता नाही. तुम्ही कोणताही साबण, क्रीम आणि तेल वापरत असाल तर त्यात कडुलिंबाचा अर्क ठेवा. कीटक मारण्यासाठी हे खूप प्रभावी आहे.
तसेच, तुम्ही प्रभावित भागात लवंग तेल किंवा लॅव्हेंडर तेलसारखे आवश्यक तेल लावा. कीटक मारण्यासोबतच ते त्वचेला थंड ठेवण्याचे काम करते. दुसरीकडे, एलोवेरा जेल त्वचेची जळजळ आणि खाज दूर करण्यास मदत करते.
उष्णता पुरळ
आर्द्रता, घाम येणे आणि स्वच्छतेची काळजी न घेतल्याने त्वचेची छिद्रे अडकतात, त्यामुळे शरीरात छोटे-छोटे फोड येतात, ज्यामुळे जळजळ आणि खाज सुटते. खरं तर, आर्द्रतेमुळे येणारा घाम त्वचेच्या संपर्कात बराच काळ राहतो, तेव्हा त्वचेवर त्याची प्रतिक्रिया रॅशेसच्या स्वरूपात येते, ज्यावर वेळीच योग्य उपचार करणे आवश्यक आहे.
काय आहे उपचार : घरी येताच कपडे बदला आणि शरीराचे तापमान नॉर्मल झाल्यावर थंड पाण्याने अंघोळ करा. त्यानंतर सेलामाइन लोशनमध्ये थोडेसे कोरफड व्हेरा जेल टाकून त्वचेवर लावा. त्वचेची जळजळ दूर करून रॅशेसच्या समस्येपासून आराम मिळवण्याचे काम करते. तसेच सुती कपडे घाला.
काय टाळावे : खूप गरम असताना बाहेर जाणे टाळा. असे व्यायाम करणे टाळा, ज्यामुळे शरीर खूप गरम होते. सैल आणि आरामदायी कपडे घालण्यासोबतच शरीर थंड आणि हायड्रेट ठेवा.
टिनिया कॅपिटिस
हा एक रोग आहे जो टाळू, हात आणि पापण्यांवर बुरशीजन्य संसर्गामुळे होतो, ज्यामध्ये केसांच्या शाफ्ट आणि कूपांवर हल्ला करण्याची क्षमता असते. हा रोग ओलाव्याच्या जागी वाढतो, म्हणून ज्यांना जास्त घाम येतो, ते सहजपणे त्यांचा बळी बनतात.
यामुळे केस तुटण्याची समस्या उद्भवते, ज्यामुळे ते भाग टक्कल दिसू लागते. इतर समस्यांमध्ये पू भरलेले फोड, सूज, त्वचेची लालसरपणा, जळजळ, त्वचा खराब होणे इ.
जर वेळेवर उपचार केले नाहीत तर कायमचे डाग पडण्याबरोबरच टक्कल पडण्याची समस्या होऊ शकते. म्हणूनच त्वरित डॉक्टरांना भेटण्याची आवश्यकता आहे.
उपचार काय : हलके वजनाचे तेल, मॉइश्चरायझर असलेले शाम्पू आणि कंडिशनर लावणे चांगले. स्वच्छतेची विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे, कारण हा आजार एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे पसरतो. जर कोणी केसांचा ब्रश, बाधित व्यक्तीचे वैयक्तिक सामान वापरत असेल तर त्यालाही हा आजार होण्याची भीती असते.
