* मिनी सिंग
प्रेमानंतर, प्रेमळ जोडपे अगदी सहज लग्न करतात, परंतु जेव्हा ते पूर्ण होते तेव्हा तेच नाते ओझे वाटू लागते. आजकाल अशा विवाहित जोडप्यांची संख्या झपाट्याने वाढत आहे, ज्यांच्यामधील प्रेम कालांतराने कमी होऊ लागले आहे आणि परिणामी वर्षानुवर्षे रिलेशनशिपमध्ये राहिल्यानंतर ते एके दिवशी घटस्फोट घेण्याचा निर्णय घेतात.
लग्नाचे बंधन हे एक अतिशय गुंतागुंतीचे मानवी नाते आहे आणि बहुतेक लोक फार कमी तयारीने या बंधनात अडकतात, कारण त्यांना वाटते की ते एकमेकांसाठी बनलेले आहेत. डॉ डीन एस. ड्रायव्हिंग लायसन्स मिळवण्यासाठी आम्हाला काही प्रमाणात आमची क्षमता दाखवावी लागते, पण लग्नाचे प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी फक्त सही पुरेशी असते, असे एडेल सांगतात.
जरी अनेक पती-पत्नी शेवटपर्यंत आनंदी जीवन जगतात, परंतु अनेक पती-पत्नीमध्ये तणाव असतो आणि त्याचे कारण म्हणजे एकमेकांकडून खूप अपेक्षा ठेवणे. लग्नाआधी पती-पत्नी एकमेकांकडून खूप अपेक्षा ठेवतात, पण आयुष्यभर एकत्र राहण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये त्यांच्याकडे नसतात. सुरुवातीला जेव्हा मुलं-मुली एकमेकांच्या जवळ येतात, तेव्हा त्यांना वाटतं की दोघेही एकमेकांसाठी बनलेले आहेत आणि आपल्या जोडीदारासारखा जगात दुसरा कोणी नाही. त्यांना वाटतं, एकमेकांचा स्वभावही खूप सारखाच आहे, पण लग्नानंतर काही वर्षांनी त्यांच्या एकमेकांबद्दलच्या भावना कमी होऊ लागतात आणि असं झालं की मग वैवाहिक आयुष्य उद्ध्वस्त होऊ शकतं.
काही लग्ने ठरलेल्या ठिकाणी पोहोचतात, पण काहींचा मृत्यू मध्येच होतो, का? चला जाणून घेऊया :
जास्त अपेक्षा : स्नेहा म्हणते की जेव्हा ती राहुलच्या प्रेमात पडली तेव्हा तिला वाटले की तो तिच्या स्वप्नांचा राजकुमार आहे. त्याच्यासारखा जगात दुसरा कोणी नाही आणि आता त्याच्या आयुष्यात फक्त रोमान्स असेल. दोघेही एकमेकांच्या मिठीत हात घालून हसत आयुष्य घालवतील. पण लग्नानंतर काही वर्षांनी स्नेहाला तिच्या स्वप्नातील राजकुमारात एक भूत दिसू लागला, कारण तो तिच्या कोणत्याही अपेक्षा पूर्ण करत नव्हता.
प्रेमकथेचे चित्रपट, रोमँटिक गाणी प्रेमाची अशी चित्रे मांडतात की प्रत्यक्षातही आपल्याला तेच दिसू लागते. पण ते सत्यापासून दूर आहे हे आपण विसरतो. लैलामजानु, हिरांजाचे प्रेम अजरामर झाले कारण त्यांना गाठ बांधता आली नाही, त्यांनी केले असते तर त्यांनी असेच काही सांगितले असते. लग्नाआधीच्या भेटीगाठींमध्ये मुला-मुलींना आपली सगळी स्वप्नं पूर्ण होतील असं वाटतं, पण लग्नानंतर आपण खरंच स्वप्नांच्या दुनियेत हरवून गेलो होतो, असा निष्कर्ष त्या दोघांना येतो. अर्थात, पती-पत्नीने आयुष्यात एकमेकांकडून अपेक्षा ठेवणे चुकीचे नाही, पण इच्छा इतक्या ठेवू नका की समोरची व्यक्ती त्या पूर्ण करू शकत नाही.
परस्पर समन्वयाचा अभाव: विवाहित स्त्री म्हणते की प्रत्येक बाबतीत तिची आणि तिच्या पतीची मते पूर्णपणे भिन्न आहेत. एक पूर्व आणि दुसरा पश्चिम असा त्यांचा विचार कधीच आला नाही. एकही दिवस असा जात नाही की जेव्हा तिला तिच्या पतीशी लग्न करण्याच्या निर्णयाचा पश्चाताप होत नसेल.
लग्नानंतर काही दिवसांतच त्याला वाटू लागले की आपल्या जोडीदाराला त्याने जे वाटले होते ते अजिबात नाही. या प्रकरणी डॉ. नीना एस. फील्ड्स सांगतात की अनेकदा एखाद्या व्यक्तीचे गुण लग्नानंतर स्पष्टपणे दिसून येतात, ज्याकडे लग्नापूर्वी दुर्लक्ष केले जाते. याचा परिणाम असा होतो की लग्नानंतर काही वर्षांनी पती-पत्नी या निष्कर्षावर येऊ शकतात की ते एकमेकांशी जुळवून घेऊ शकत नाहीत. एकमेकांची मते न मिळाल्याने किती जोडपी लग्नाच्या बंधनात बांधली जातात कारण समाज आणि लोक काय म्हणतील आणि काहींना हे नाते टिकवायचे की तोडायचे हेच समजत नाही.
मारामारी : पती-पत्नीमध्ये भांडण होऊ नये, असे होऊ शकत नाही. पण जेव्हा संघर्ष मर्यादेपलीकडे वाढतो तेव्हा काय करावे? यावर डॉ. गोलमन लिहितात की, लग्नाचे बंधन घट्ट असेल तर पती-पत्नी एकमेकांची तक्रार करू शकतात असे वाटते, परंतु अनेकदा रागाच्या भरात तक्रार अशा प्रकारे केली जाते की त्यामुळे नुकसान होते. आणि यातूनच जोडीदाराच्या चारित्र्यावर चिखलफेक केली जाते, जी दुसऱ्याला अजिबात सहन होत नाही आणि भांडण वाढत जाते.
जेव्हा पती-पत्नी रागाच्या भरात बाहेर निघून जातात, तेव्हा त्यांचे घर रणांगण बनते आणि त्यांची मुले चिरडली जातात. वाद मिटवण्याऐवजी ते आपल्या आग्रहावर ठाम असतात. त्यांचे शब्द कधी शस्त्राचे रूप घेतात हे कळत नाही.
या संदर्भात तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, पती-पत्नी एकमेकांना अशा गोष्टी बोलतात की ज्यामुळे त्यांचे वैवाहिक जीवन धोक्यात येते, तेव्हा नियंत्रणाबाहेर जाणाऱ्या वादांमध्ये सर्वात जास्त नुकसान होते. त्यांनी असे बोलू नये.
यातून सुटका : लग्नाच्या काही वर्षानंतर, आपल्या वैवाहिक जीवनाला कंटाळलेल्या पत्नीने सांगितले की, ती आता त्याच्यासोबत राहणार नाही, कारण ती तिचे वैवाहिक जीवन वाचवताना कंटाळली आहे. काही उपयोग नसताना तिलाच माहीत, मग ती नाती जपण्याचा प्रयत्न का करतेय? आता तिला फक्त तिच्या मुलाची काळजी आहे.
असे म्हणतात की जेव्हा पती-पत्नी एकमेकांवर प्रेम करतात तेव्हा ते अपार प्रेम करतात. पण उदासीनता वाढली की ती वाढतच जाते. एकमेकांशी वैर ठेवा. पण काही पती-पत्नी नातं पुढे चालवतात कारण दुसरा पर्याय काय?
यावर नवरा म्हणतो की, विनाकारण लग्नाच्या बंधनात बांधले जाणे म्हणजे एखाद्या कामासारखे आहे जे करावेसे वाटत नाही, पण तरीही करावे लागेल. तुम्ही तुमच्याकडून खूप चांगले करण्याचा प्रयत्न करता, पण समोरच्या व्यक्तीला त्याची पर्वा नसते. त्याच वेळी, एका पत्नीने सांगितले की ती आता तिच्या वैवाहिक जीवनापासून निराश आहे. त्याने संबंध सुधारण्यासाठी खूप प्रयत्न केले, परंतु सर्व व्यर्थ.
निराशा, समन्वयाचा अभाव, मारामारी आणि उदासीनता ही काही कारणे आहेत ज्यामुळे पती-पत्नीमध्ये प्रेमाचा अभाव असू शकतो. पण हे एकमेव कारण आहे की आणखी काही आहे?
लग्न मोडण्याची आणखी काही कारणे : पैसा हा पती-पत्नीमधील संवेदनशील मुद्दा आहे. दोघेही कमावत असताना पगार कसा खर्च करायचा आणि कुठे गुंतवणूक करायची, यावरून वाद होऊन भांडण सुरू होते. त्यामुळे हे टाळण्यासाठी पती-पत्नीने एकत्र बसून प्रत्येक महिन्याचे बजेट तयार केले पाहिजे आणि पैसा कुठे गुंतवायचा आहे, याचे भान एकमेकांना ठेवले पाहिजे.
जबाबदाऱ्या : असे दिसून आले आहे की 67% पती-पत्नी पहिले मूल येताच प्रेमात पडतात आणि पूर्वीच्या तुलनेत 8 पटीने भांडणे सुरू होतात. काही प्रमाणात याचे कारण म्हणजे दोघेही कामात इतके थकले आहेत की त्यांना स्वतःसाठीही वेळ मिळत नाही.
फसवणूक, झोका : यशस्वी वैवाहिक जीवनासाठी एकमेकांवरचा विश्वास खूप महत्त्वाचा आहे. एकमेकांवरील विश्वास कमी झाल्यामुळे पती-पत्नीचे नाते बिघडू शकते.
लैंगिक संबंध : दोघांमध्ये कितीही वितुष्ट आले तरी, जर लैंगिक संबंध योग्य असतील तर भांडण, विरोधही फार काळ टिकत नाही. पण जेव्हा तेच नातं त्यांच्यात टिकत नाही, तेव्हा नौबत घटस्फोटापर्यंत पोहोचायला वेळ लागत नाही.
हस्तक्षेप : पती-पत्नीच्या नात्यात ढवळाढवळ करणे, पती-पत्नीच्या नात्यात दुसर्‍याचा हस्तक्षेप किंवा लैंगिक संबंधात असमाधान, दुसर्‍याला आवडणे इत्यादी कारणांमुळे.
मुलांवर काय परिणाम होतो : तुमचे वैवाहिक जीवन कसे आहे, याचा मुलांवर स्पष्ट परिणाम होतो. डॉ. गोलमन यांनी जवळपास 20 वर्षे विवाहित जोडप्यांवर संशोधन केले. दोन 10 वर्षांच्या अभ्यासात, त्यांनी असे निरिक्षण केले की दुखी पालकांच्या मुलांचे हृदय धडधडत असताना ते जलद गतीने होते आणि त्यांना शांत होण्यास जास्त वेळ लागतो. पालकांमुळे मुले अभ्यासात चांगले गुण मिळवू शकत नाहीत, तर मुले अभ्यासात हुशार असतात. दुसरीकडे, ज्या पती-पत्नीमध्ये योग्य समन्वय असतो, त्यांची मुले अभ्यासाबरोबरच सामाजिक कार्यातही चांगली असतात.
पती-पत्नीच्या नात्यात दुरावा येऊ नये, नाते तुटू नये, वैवाहिक जीवन आनंदी असावे, वैवाहिक जीवनात कोणतीही अडचण येऊ नये, यासाठी पती-पत्नीने आपापसातील समस्या स्वतः सोडवणे आवश्यक आहे. कोणत्याही तिसऱ्या व्यक्तीला तुमच्या आयुष्यात ढवळाढवळ करू देऊ नका.