* प्रतिभा अग्निहोत्री
सासू सुनेचे नाते हे फार नाजूक असते. काही वर्षांपूर्वीची सासू ही अतिशय कठोर, सुनेला नियंत्रणात ठेवणारी, सारे निर्णय स्वत: घेणारी आणि कडक आवाजाची असे. तेच आजच्या सासूचे रूप मात्र अतिशय मृदू आणि प्रेमळ आहे. अनेकदा तर सासू सुनेचे परस्पर संबंध इतके घट्ट असतात की जे आई आणि मुलीतही पाहायला मिळत नाहीत. अशा ३ सासू सुनांनी आपापसांतील संबंधांबाबत बातचीत केली आहे, ज्यांच्या सुंदर नात्याला तोडच नाही.
कांता तिवारी आणि गरिमा
कांता तिवारी २ मुलांच्या आई आहेत. साधारण ५ वर्षांपूर्वी त्यांनी आपल्या मोठया मुलाचे लग्न इंदूरच्या गरिमाशी केले. मुलगा आणि सुन दोघेही वर्किंग आहेत. सासू सुनेतील आपसांतील ताळमेळ आणि समजदारपणा पाहणाऱ्याला लगेच दिसून येतो. सुन नोकरी करत असल्याने कांता घरी मुलांना सांभाळते. तिचे पती इंदुरवरून येऊन जाऊन असतात. पतिला एकटे सोडून मुलांसोबत राहण्याविषयी ती म्हणते, ‘‘आज माझी नातू लहान आहे. माझ्या मुलांना आणि तिला माझी गरज आहे. आपल्या मुलांविषयी आपण विचार करायचा नाही तर कुणी करायचा? आजी आजोबा असताना माझी नात नोकराणीच्या निगराणीत वाढेल किंवा माझ्या सुनेला तिच्या शिक्षणाचा उपयोग करता येत नसेल हे आम्हाला मंजूरच नाही.’’
अशी गोष्ट जी तुम्हाला एकमेकींची आवडते?
कांताजी, ‘‘मला माझ्या सुनेची सर्वात जास्त ही गोष्ट आवडते की ती कधीही उलट उत्तर देत नाही. मी जे काही सांगेन ते ती लक्षपूर्वक ऐकते. नोकरी करत असूनही घरातील प्रत्येक सदस्याची काळजी घेते. खरं सांगायचं तर तिने माझ्या आयुष्यातील मुलीची कमतरता पूर्ण केली आहे.’’
गरिमा, ‘‘आईंची सर्वात चांगली गोष्ट मला ही वाटते की त्या परिवर्तनशील आणि अतिउत्साही आहेत. जेव्हा त्या गावी राहत तेव्हा डोक्यावर पदर आणि घुंघट यात राहत. पण इथे मुंबईत आल्यावर त्या सूट, लेगिंग्स, जीन्स इ. घालू लागल्या आहेत. जिम, किट्टीही त्यांनी जॉइन केले आहे. आमच्यासोबत राहून त्या फास्टफूडही खायला शिकल्या आहेत. जिथे जातील तिथल्यानुसार स्वत:ला त्या बदलतात. आणि प्रत्येक कामात त्यांचा उत्साह एवढा असतो की आम्हीच त्यांच्यापुढे फिके पडतो.’’
अशी गोष्ट जी सर्वात जास्त खटकते?
कांताजी, ‘‘तशी कोणतीच गोष्ट नाहीए जी तिची मला खटकते, पण ती सर्वांकडे लक्ष देता देता स्वत:विषयी बेफिकीर असते.’’
गरिमा, ‘‘आईंना नवनवीन डिशेस बनवण्याची खूप हौस आहे. मी कितीही खाल्ले तरी त्यांना असेच वाटते की मी कमी खाल्ले आहे. यामुळे मी थोडी त्रासते.’’
गरिमा, ‘‘कोणीही आले तरी आई सर्व स्वत:च सांभाळतात. मला कुठल्याही प्रकारचे टेंशन नसते.’’
जर तुम्हाला एकमेकींची कुठली गोष्ट नापसंत असेल तर तुम्ही तो पेच कसा सोडवता?
यावरही दोघी एकच उत्तर देतात की जेव्हा कुठल्या गोष्टीवर त्यांची मतभिन्नता असते तेव्हा त्या वाद घालण्यापेक्षा ती गोष्ट सरळ सोडून देतात. मग दुसऱ्या दिवशी किंवा काही दिवसांनंतर त्याच गोष्टीवर वेगळया पद्धतीने विचार करतात आणि काहीतरी मार्ग मिळतोच.
जेव्हा आईंना राग येतो तेव्हा तुम्ही काय करता?
गरिमा, ‘‘जेव्हा असे वाटते की राग येतो तेव्हा मी शांत राहण्याचा प्रयत्न करते. हळूहळू त्यांचा राग आपोआप शांत होतो.’’
संजीवनी घुले आणि निधी
दुसरी सासू सुनेची जोडी आहे संजीवनी घुले आणि त्यांची मोठी सुन निधी घुले. निधी एक हाऊसवाइफ आहे आणि दिल्लीत आपल्या पतिसोबत राहते आणि तिच्या सासूबाई संजीवनीजी बँकेतून रिटायर्ड आहेत आणि उज्जैनमध्ये राहतात. पण वर्षातून ७-८ महिने त्या सून मुलासोबतच राहतात.
तुम्हाला परस्परांची कोणती गोष्ट आवडते?
संजीवनीजी, ‘‘मला निधीच्या २ गोष्टी सर्वाधिक आवडतात. पहिली म्हणजे ती खूप सेवाभावी आणि सुसंस्कारी आहे. मग कोणीही येवो ती सगळयांकडे लक्ष देते. दुसरी म्हणजे ती नीटनेटकी आहे. रात्री कितीही उशीर झाला तरी ती किचन पूर्ण आवरूनच झोपते.’’
निधी, ‘‘माझ्या सासूबाई खूप समजूतदार, समंजस आणि शांत आहेत. कधीही त्या कुठल्या गोष्टीत रोकटोक करत नाहीत.’’
एकमेकांची न आवडणारी गोष्ट?
संजीवनीजी, ‘‘तिची एक गोष्ट मला मुळीच आवडत नाही ती म्हणजे, छोटया छोटया गोष्टीत ती चिंता करत बसते. कोणतेही काम ती अगदी व्यवस्थित पार पडते, पण ते करताना ती फार टेन्शन घेत असते.’’
निधी, ‘‘त्या कधीही आपली पसंत आणि इच्छा बोलून दाखवत नाहीत.’’
शॉपिंगसाठी एकमेकींसोबत जायला आवडते का?
संजीवनीजी, ‘‘मला तर माझ्या मुलापेक्षा सुनेबरोबरच शॉपिंगला जायला अधिक आवडते. ती विचारपूर्वक शॉपिंग करते. घरातल्या सर्वांसाठी शॉपिंग निधीच माझ्याकडून करून घेते.’’
निधी, ‘‘त्यांची पसंत छान आहे. त्यांच्यासोबत शॉपिंग करताना मी अगदी निश्चिंत असते की कोणतीही चुकीची गोष्ट घरी आणली जाणार नाही.’’
पाहुणे आल्यावर कशी स्पेस देता?
संजीवनीजी, ‘‘आमचे घर खूप मोठे असल्याने अशी समस्या कधी आलीच नाही. कधी जास्त लोक असल्यास मुले स्वत:च अॅडजस्ट करतात. मला विचार करावा लागत नाही.
निधी, ‘‘जास्त लोक आले तर सासू सासऱ्यांना आम्ही त्यांच्या खोलीतच पाठवतो, बाकी आम्ही घरात कुठेही अॅडजस्ट करतो.
सुनेची कोणती गोष्ट न आवडल्यास कसे समजावता?
संजीवनीजी, ‘‘असे कधीतरीच होते की मला तिची एखादी गोष्ट आवडली नाही. मी त्यावेळी शांत राहते नंतर योग्य वातावरण आणि वेळ पाहून मी तिला समजावते आणि ती समजूनही घेते.’’
जेव्हा कधी तुम्हाला सासूबाईंची कुठली गोष्ट आवडत नाही तुम्ही काय करता?
निधी, ‘‘आतापर्यंत १० वर्षांत तरी असे घडलेले नाही की मला त्यांची कुठली गोष्ट आवडली नाही. पण जर असे कधी झालेच तर मी समोरासमोर बसून त्यांच्याशी बोलेन आणि कारण जाणून घेण्याचा प्रयत्न करेन.’’
कमलेश चतुर्वेदी आणि तृप्ती
तिसरी सासू सुनेची जोडी कमलेश चतुर्वेदी आणि तृप्ती यांची आहे. कमलेशजी एक कुशल गृहिणी आहेत, आणि तृप्ती एमबीए आहे. २ वर्ष जॉब केल्यांनतर मुलाच्या जन्मानंतर तृप्तीने जॉब सोडला. गेल्या १० वर्षांत पतिसोबत चंदिगढ आणि दिल्ली येथे वास्तव्य करून यावर्षी जूनमध्ये ती उज्जैनमध्ये आपल्या सासूसासऱ्यांच्या देखभालीसाठी शिफ्ट झाली. तिचे पती दिल्लीतच सर्विस करतात. आजच्या काळात असा त्याग फार कमी पाहायला मिळतो.
तुमच्या सुनेचे तुमच्यापाशी शिफ्ट होणे तुम्हाला कसे वाटले, आणि तृप्ती तुला इथे येऊन कसे वाटत आहे?
कमलेशजी, ‘‘कुठल्याही सासूला अशी सून मिळाली तर ती स्वत:ला भाग्यवानच समजेल. खूप प्रेमळ आणि समजूतदार आहे माझी सून.’’
तृप्ती, ‘‘आम्ही यांच्यापासून फार दूर राहत होतो. आईबाबांची सतत चिंता सतावत असायची. आता यांच्यासोबत राहून आम्ही आमची जबाबदारी योग्य रीतीने पार पाडतोय असे वाटते.’’
अशी गोष्ट जी तुम्हाला एकमेकींची आवडते?
कमलेशजी, ‘‘सर्वात जास्त तिची ही गोष्ट मला आवडते की ती कधीही उलट उत्तर देत नाही. तिला एखादी गोष्ट पसंत नसेल तर ती गप्प राहते.’’
तृप्ती, ‘‘आईंची ही गोष्ट मला सर्वात जास्त आवडते ती म्हणजे कोणत्याही परिस्थितीत त्या पॉजिटीव्ह विचार करतात. निगेटिव्ह स्थितीला पॉजिटीव्हमध्ये कसे बदलायचे हे मी त्यांच्याकडूनच शिकले आहे.’’
एकमेकींसोबत शॉपिंगसाठी जायला आवडते का?
कमलेशजी, ‘‘हो नक्कीच. तिच्यासोबत गेल्यावर चांगला आणि आधुनिक सल्ला मिळतो.’’
तृप्ती, ‘‘त्या खूप स्मार्ट आणि अनुभवी खरेदीदार आहेत. त्यांच्यासोबत शॉपिंग करणे कधीही रिस्की नसते.’’
तुम्हाला जशी सून हवी होती तशीच मिळाली का आणि तुम्हाला सासू?
कमलेशजी, ‘‘हो नक्कीच. त्याहीपेक्षा खूप चांगली.’’
तृप्ती, ‘‘मी लग्नाचा होकारच मुळी माझ्या सासूबाईंकडे पाहून दिला होता. पहिल्या दिवसापासून मला त्या आपल्या वाटल्या. मी त्यांच्याविषयी जसा विचार केला होता त्याहूनही त्या खूपच चांगल्या आहेत.’’
तुमचा मुलगा १५ दिवसांनी येतो, अशात तुम्ही सुनेला कशी स्पेस देता? तृप्ती तुझे यावर काय मत आहे?
कमलेशजी, ‘‘मुलांना घेऊन मी फिरायला जाते किंवा सरळ झोपून जाते.’’
तृप्ती, ‘‘त्या इतक्या समजूतदार आहेत की न बोलताच सर्व समजून जातात. आज लग्नानंतर १० वर्षांनीदेखील त्या आम्हाला स्पेस देतात.’’
सुनेची एखादी गोष्ट नापसंत असेल तर तुम्ही कसे समजावता?
कमलेशजी, ‘‘मी त्यावेळी शांत राहून तिथून निघून जाते, नंतर प्रेमाने तिला समजावते.’’
आईंना जेव्हा राग येतो तेव्हा तू काय करतेस?
तृप्ती, ‘‘मी त्यावेळी शांत राहते, नंतर त्यांचा राग आपोआप शांत होतो.