Raksha Bandhan Special : भाऊ आणि बहीण ही तुमची सर्वात मोठी संपत्ती आहे

* पारुल भटनागर

किशोरावस्था हा जीवनाचा एक टप्पा आहे, जिथे तुम्हाला स्वतःचे आणि स्वतःचे वाटू लागते. या वयात आपल्या डोळ्यांवर अशी पट्टी पडते की आपल्या भाऊ-बहिणींनाही आपले शत्रू वाटू लागतात. आम्हालाही आमच्या गोष्टी त्यांच्यासोबत शेअर करायला आवडत नाहीत. जेव्हा आपण संकटात असतो तेव्हासुद्धा आपण त्यांना सांगायला घाबरतो की आमच्या वडिलांना कळेल आणि त्यांना टोमणे मारतील, परिणामी आपण चुका करत राहतो आणि त्यांचा फटका आपल्याला एकट्यालाच सहन करावा लागतो आणि त्यामुळे आपल्यालाही अनेक वेळा सामोरे जावे लागते. यामुळे अनेक समस्या. म्हणूनच बंधू आणि बहिणी हे आपले शत्रू नसून आपली खरी संपत्ती आहेत हे समजून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. होय, कसे ते जाणून घेऊया.

  1. संकटात आपली सुटका करणे

नेहा जी खूप हुशार आणि पैसेवाली होती, त्यामुळे प्रत्येक मुलगा तिच्याशी मैत्री करायला उत्सुक होता. आणि त्यामुळे नेहानेही स्वत:समोर कोणाचाही विचार केला नाही. आणि तिच्या या मूर्खपणाचा फायदा तिच्या प्रियकर साहिलने घेतला. नेहाकडून पैसे उकळण्यासाठी त्याने तिला काही न्यूड फोटो क्लिक करण्यास सांगितले. प्रेमात सर्व काही न्याय्य असते असे म्हणतात. त्याने विचार न करता साहिलला फोटो पाठवले. आता या फोटोद्वारे तिला ब्लॅकमेल करून त्याने पैसे उकळण्यास सुरुवात केली. त्यामुळे तिला काळजी वाटू लागली. पण हे सर्व त्याच्या भावाकडून दिसले नाही आणि त्याने बहिणीला शपथ देऊन त्रासाचे कारण कळले. आणि मग भावाचं कर्तव्य पार पाडताना त्याने साहिलला आई-वडिलांना न सांगता असा धडा शिकवला की नेहासारख्या मुलींची फसवणूक करण्याचा विचारही करणार नाही. या घटनेनंतर नेहाला समजले की तिच्या भावापेक्षा प्रिय कोणी नाही. त्यामुळे हळूहळू दोघांचे नाते घट्ट होत गेले.

  1. गोष्टी शेअर करण्यास अजिबात संकोच करू नका

भाऊ-बहिणीचं नातं असं नसतं. कितीही भांडण झाले, पण एकमेकांच्या चेहऱ्यावर आनंद आणण्यासाठी दोघेही एकमेकांसाठी काहीही करायला तयार असतात. त्याची सर्वात सुंदर गोष्टदेखील शेअर करायला मागेपुढे पाहत नाही. शोभा जी अभ्यासाबरोबरच पार्ट टाईम जॉब करायची, कारण एक तर तिला स्वतःला काहीतरी करायचे होते आणि दुसरे म्हणजे वडील आजारी पडल्यानंतर तिच्या घरची परिस्थिती चांगली नव्हती. कष्ट करून पैसे कमवले. आणि मग घरच्या गरजा पूर्ण करून मग स्वतःसाठी लॅपटॉप घेतला. जे ती खूप दिवसांपासून खरेदी करण्याचे स्वप्न पाहत होती. तिलाही ते मिळाल्याने खूप आनंद झाला. पण त्याच दरम्यान त्याच्या भावाचे ऑनलाइन क्लासेसही सुरू झाले आणि त्यालाही लॅपटॉपची गरज होती. त्यामुळे कोणताही विचार न करता शोभाने तिची सर्वात प्रिय वस्तू भावाला दिली. जेणेकरून त्याला कोणत्याही प्रकारची अडचण येऊ नये. जे पुढे सूचित करते की एखादी वस्तू कितीही मौल्यवान आणि महत्त्वाची असली तरी ती या नात्यापेक्षा मोठी आणि मौल्यवान असू शकत नाही.

  1. प्रवृत्त करूया

कधी कधी आयुष्यात असे टप्पे येतात की आपण धीर सोडू लागतो. आयुष्य जगण्याची इच्छाच मावळू लागते. आपण काही करू शकत नाही असे वाटू लागते, समोर फक्त पराभव दिसतो. अशा परिस्थितीत भाऊ किंवा बहिणी एकमेकांना प्रोत्साहन देतात आणि पुढे जाण्यासाठी प्रेरित करतात. असेच काहीसे राहुलच्या बाबतीत घडले. त्याला नववीत खूप कमी मार्क्स मिळाले, त्यामुळे आपलं करिअर उद्ध्वस्त झालंय असं त्याच्या मनात पक्कं झालं, यामुळे त्याला ना प्रेम, ना आदर, ना शाळेत. सगळे त्याची चेष्टा करतील. त्यामुळे त्यांच्या चेहऱ्यावरील हसूही गायब होऊ लागले. अशा परिस्थितीत त्याच्या बहिणीने त्याला समजावून सांगितले की, जो आयुष्यात एकदाच हरतो किंवा अपयशी ठरतो, त्याला पुन्हा पुन्हा पराभवाला सामोरे जावेच लागेल असे नाही. अल्बर्ट आइनस्टाईनचे उदाहरण आपल्यासमोर आहे. ज्याला जगात जीनियस म्हणून ओळखले जाते. वयाच्या चौथ्या वर्षापर्यंत त्यांना बोलता येत नव्हते आणि वयाच्या सातव्या वर्षापर्यंत वाचता येत नव्हते. त्यामुळे त्याचे शिक्षक आणि पालक त्याच्याकडे कंटाळवाणा विद्यार्थी म्हणून बघायचे. त्यामुळे त्याला शाळेतून काढून टाकण्यात आले. एवढे सगळे करूनही ते भौतिकशास्त्रातील जगातील सर्वात मोठे नाव असल्याचे सिद्ध झाले. तुम्हीही यातून धडा घ्यावा आणि आजच्या परिस्थितीपुढे हार मानून बसून न राहता पुढे काहीतरी करून दाखवण्यासाठी मेहनत घेतली पाहिजे. आणि यात मी तुला माझ्याकडून जमेल तेवढी साथ देईन, पण मी तुला अशी हार मानू देणार नाही. हेच आहे भाऊ-बहिणीच्या नात्याचे खरे सत्य.

  1. भावनिकदृष्ट्या मजबूत व्हा

कधीकधी आपण ज्यांच्यावर सर्वात जास्त प्रेम करतो त्यांच्यामुळे आपण वाहून जातो. जसे अचानक कुटुंबातील एखादा प्रिय व्यक्ती गरीब होणे, किंवा अभ्यासामुळे किंवा नोकरीमुळे प्रियजनांपासून दूर जाणे किंवा जिवलग मित्रापासून दूर जाणे, ज्यामुळे आपल्याला आतून त्रास होतो. अशा परिस्थितीत भाऊ आणि बहिणी हे एकमेव साधन आहे, जे आपल्याला या परिस्थितीशी लढायला आणि पुढे जायला शिकवतात. प्रेमाने समजावून सांगूया की आज जरी ही वेळ थांबली आहे, पण आपण स्वतःला आतून इतके कमकुवत बनवण्याची गरज नाही की आपणदेखील या वेळेसह थांबू शकू. त्यापेक्षा खंबीर होऊन पुढे जायला शिकले पाहिजे. कुटुंबासोबत खांद्याला खांदा लावून चालायचे आहे, एकमेकांना समजून घ्यायचे आहे. जर तुम्ही स्वतःला भावनिकदृष्ट्या मजबूत केले तर ही वेळदेखील निघून जाईल. अशा वेळी भावंडं आपसूकच मोडली तरी तोंडावर दाखवत नाहीत आणि भावंडांना पूर्ण पाठिंबा देऊन या परिस्थितीशी लढून पुढे जाण्यास शिकवतात.

  1. लोकांशी आमच्यासाठी लढा

जगाची प्रथा आहे की तुम्ही लोकांसाठी कितीही चांगले केले तरी त्याने तुमची स्तुती केलीच पाहिजे असे नाही. कोणीतरी एखाद्या गोष्टीवर तुमची प्रशंसा करू शकते आणि कोणीतरी तुमच्यावर टीकादेखील करू शकते. पण आम्ही कोणाचे तोंड रोखू शकत नाही. तन्वीच्या बाबतीतही असंच काहीसं झालं. एकदा त्याने आपल्या मित्रासोबत असाइनमेंट शेअर केले नाही की त्याच्या मित्रांनी त्याच्याशी बोलणे बंद केले. आणि सर्वांनी एकजूट करून त्याची खिल्ली उडवली. त्यामुळे तन्वीने कॉलेजला जाणे बंद केले. अशा परिस्थितीत त्याच्या भावाने त्याला लोकांशी स्पर्धा करायला शिकवले आणि त्यासाठी त्याच्या मित्रांशी भांडणही केले. तो अजिबात पाहू शकला नाही की दुसऱ्या कोणामुळे त्याच्या बहिणीच्या डोळ्यात पाणी आले. हे असे नाते आहे ज्यात भाऊ-बहिण कितीही भांडत असले तरी दुसऱ्याने स्वतःला त्रास दिला तरी ते स्वीकारत नाहीत.

  1. जीवन संस्मरणीय बनवणे

कधी तुम्ही तुमच्या बहिणीचे कपडे लपवा, कधी तुमच्या भावाचा फोन लपवा, जेवताना असे काम करा की तुमच्या भावाला किंवा बहिणीला गुदगुल्या करून हसतील. लहानपणी तू कसा पेहराव केलास, कसा दिसत होतास, केसात तेल आणि दोन वेण्या घालून शाळेत जायचे, त्यामुळे तुझे मित्र तुला ‘चिपकुचिचिकू’ म्हणायचे. भाऊ तुम्हीही काही कमी नव्हते. मला श्रुतीची गोष्ट आठवते, ज्याच्या मागे तू तुझ्या आईवडिलांशी खोटं बोललीस. तू तिच्या मागे किती होतास आणि तुला पाळीव प्राणी म्हणत तिने तुला घासही दिला नाही. या सर्व गोष्टी भावा-बहिणीचे नाते संस्मरणीय बनवतात आणि आयुष्यभर हसण्याची संधी देतात.

  1. क्षणात दुःख दूर करा

तू माझ्यासाठी किती मौल्यवान आहेस हे शब्दात वर्णन करणे कठीण आहे. मी एवढंच सांगेन की तुला दु:खी पाहून मलाही वाईट वाटतं. अशा स्थितीत भाऊ-बहिणी कधी एकमेकांचे दुःख दूर करण्यासाठी आपल्या आवडीची डिश बनवतात, तर कधी फिरवण्याच्या बहाण्याने मनसोक्त मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करतात. त्याच्या चेहऱ्यावरील दुःख दूर करण्यासाठी, त्याच्यासाठी गुंजन करा, कारण मनाला जो आनंद मिळतो तो संगीतातून. त्यांच्यासोबत खेळा, एकत्र वेळ घालवा, त्यांच्या समस्या सोडवण्याचा प्रयत्न करा. त्यांना कोणीही काही सांगत नाही आणि त्यासाठी ते अंगरक्षक म्हणून मागे-पुढे करत राहतात. असाच प्रयत्न करत राहा की भावाच्या किंवा बहिणीच्या चेहऱ्यावरचे दुःख दूर होऊन तो पुन्हा हसायला लागतो. अशाप्रकारे भाऊ-बहिणीचे नाते खूप मौल्यवान असते, ज्याचा नेहमी आदर केला पाहिजे.

Raksha Bandhan Special : राखी हे एक अतूट बंधन आहे

* विनय सिंग

स्त्री आणि पुरुष यांच्यात जसं पवित्र नातं असतं तसंच प्रत्येक नात्याला एक नाव असतं. ते नातं सगळ्यात पवित्र आणि अनोखं असतं, ज्याला आपण भाऊ-बहिणीचं नातं म्हणतो. हे नातं प्रत्येक नात्यापेक्षा गोड असतं आणि खरं आहे, हे नातं फक्त धाग्याने बांधलेल्या धाग्यावर अवलंबून नसतं, त्या धाग्यात दडलेला असतो एक अतूट विश्वास आणि आपुलकी. हे नातं कच्च्या धाग्याने बांधलं जातं, पण त्यातला गोडवा दोघांच्याही मनातील दृढ विश्वासाने बांधलेला असतो. जे प्रत्येक नात्यापेक्षा मजबूत असते. हे प्रेम रक्षाबंधनाच्या दिवशी भावाला बहिणीकडे घेऊन येते. राखीच्या अतूट बंधनावर प्रकाश टाकणे.

सर्व सणांमध्ये रक्षाबंधन हा एक अनोखा सण आहे. हा केवळ सणच नाही तर आपल्या परंपरेचे प्रतीक आहे, जो आजही आपल्याला आपल्या देशाशी, कुटुंबाशी आणि संस्कृतीशी जोडलेला आहे. भाऊ परदेशात असो की बहीण, पण या राखीच्या सणात ते एकमेकांची आठवण नक्कीच करतात. बहीणही राखी पाठवायला विसरत नाही. हे सर्व सण आजही आपल्याला आपल्या देशाच्या मातीशी जोडत आहेत.

रक्षाबंधन हा बहिणीच्या वचनबद्धतेचा दिवस आहे, ज्या दिवशी भाऊ आपल्या बहिणीला सर्व संकटांपासून वाचवण्याचे वचन देतो. तिला पाठिंबा देण्याचे आणि तिची काळजी घेण्याचे वचन देतो. वर्षभर बहीण आपल्या भावाला भेटण्यासाठी हा दिवस पाळत असते, कारण जेव्हा बहिणीचे लग्न होते किंवा भाऊ दूर राहतो तेव्हा हा दिवस त्यांच्या भेटीचा असतो. या दिवशी सर्व कामे सोडून एकमेकांना भेटतात आणि बहिण भावाच्या मनगटावर राखी बांधून त्यांचे नाते अधिक घट्ट करते आणि भाऊ तिला सदैव साथ देण्याचे वचन देतो.

राखीचा सण कधी आणि कसा साजरा केला जातो?

हा सण श्रावण महिन्यातील पौर्णिमेला (जुलै-ऑगस्ट) साजरा केला जातो. या दिवशी बहीण आपल्या भावाच्या मनगटावर राखी बांधते आणि त्याच्या कपाळावर रोळीचे तिलक लावून त्याला मिठाई खाऊ घालते आणि नेहमी त्याच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करते आणि विजयी होवो. भाऊ आपल्या लाडक्या बहिणीला काही भेटवस्तू किंवा पैसा देतो, पण खरी भेटवस्तू हे त्याचे वचन असते की तो तिचे सर्व प्रकारच्या हानीपासून रक्षण करेल आणि आपल्या बहिणीची नेहमीच काळजी घेईल आणि प्रत्येक सुख-दु:खात तिला साथ देईल.

गुरुदेव रवींद्रनाथ टागोर यांनी 1905 मध्ये शांतिनिकेतन रक्षाबंधनाची सुरुवात केली. आणि ही परंपरा शांतीनिकेतनमध्ये आजही सुरू आहे, पण तिथे हा सण भाऊ-बहिणीत नाही तर मित्रांमध्ये साजरा केला जातो. जेणेकरून त्यांच्यात सौहार्दपूर्ण संबंध निर्माण होऊ शकतील.

बदलणारा ट्रेंड

यंदा हा सण ऑगस्टला साजरा होणार आहे. दरवर्षी राखीच्या नवीन डिझाईन्स दुकानांवर येतात, जे सर्व बहिणींना खूप आकर्षित करतात. प्रत्येक बहिणीची इच्छा असते की तिने आपल्या भावाला अशी राखी बांधावी जी सर्वात सुंदर आणि मजबूत असेल, जी तिच्या भावाच्या मनगटावर वर्षभर शोभेल. रेशमी धाग्यापासून सोन्या-चांदीच्या राख्या बाजारात उपलब्ध आहेत आणि आता हिऱ्यांच्या राख्याही बाजारात उपलब्ध आहेत. तसे, खरी राखी कळावेंची आहे. पण आज नवनवीन गोष्टींचे युग आहे, मग नवयुगाचा चंद्र घेऊनच सण का साजरा करू नये. पूर्वी बहीण मिठाईचा डबा द्यायची, पण आता तिनेही भावाला चॉकलेट, अप्पी, फ्रूटी, बिस्कीटची पाकिटे द्यायला सुरुवात केली आहे कारण आजच्या लोकांना फराळासारख्या गोष्टी जास्त आवडतात, त्यामुळे त्यांनाही हवे ते हवे असते. भावाला ते आवडते आणि हे आहे. एक नवीन ट्रेंड होत आहे.

बहीण किंवा भाऊ बनवण्याची फॅशनच भाऊ-बहिणीच्या पवित्र नात्याला संशयास्पद बनवते. नात्यातील नाजूकपणा बहीण-भावांनी दोघांनीही लक्षात ठेवावा, अनादर आणि विश्वासाने भावनांना मारणे अशोभनीय आहे, यापासून नवी पिढी आजही वंचित आहे.

इतिहासाच्या पानात

रक्षाबंधनाचा उल्लेख इतिहासाच्या कथांमध्येही आढळतो. महाभारतात द्रौपदीने आपल्या साडीची काठ फाडून श्रीकृष्णाच्या हातात बांधली होती. जेव्हा श्रीकृष्णाने स्वतःला जखमी केले होते आणि त्यांच्या हातातून रक्तस्त्राव सुरू झाला होता. त्याचप्रमाणे त्यांच्यात भाऊ-बहिणीचे नाते निर्माण झाले. श्रीकृष्णाने त्यांचे रक्षण करण्याचे वचन दिले होते. हा सण आजही श्रद्धेच्या धाग्याने बांधलेला आहे. संरक्षण म्हणजे संरक्षण करणे.

हुमायूनच्या काळात चित्तोडची राणी कर्मावती हिने दिल्लीच्या मुघल सम्राट हुमायूनला राखी पाठवून भाऊ बनवले. त्यावेळी गुजरातच्या राजाने चित्तोडवर हल्ला केला होता. तेव्हा कर्मवतीने हुमायूनकडे राखी पाठवली आणि मदतीची विनंती केली. या राखीमुळे भावूक झालेला हुमायून तात्काळ राणीच्या मदतीसाठी पोहोचला आणि राखीच्या मान-सन्मानासाठी गुजरातच्या राजाशी झुंज दिली.

पुरू हा ग्रीक राणीचा भाऊ झाला

300 ईसापूर्व, अलेक्झांडरच्या पत्नीने, भारतातील राखीचे महत्त्व जाणून पुरूला आपला भाऊ बनवले. जो पश्चिम भारताचा महान योद्धा होता. त्याला राखी बांधून अलेक्झांडरवर हल्ला न करण्याची विनंती केली. पुरूनेही ग्रीक राणीला आपली बहीण मानून रक्षण केले आणि राखीचा सन्मान केला.

राजपूतांचा इतिहास

असे म्हणतात की जेव्हा राजपूत युद्धासाठी निघायचे तेव्हा पूर्वीच्या स्त्रिया कपाळावर टिळक आणि हाताच्या मनगटावर संरक्षणाचा धागा बांधत. हा धागा विजयाचे शुभ चिन्ह मानले जात असे. अनेक वेळा राजपूत आणि मराठी राण्यांनी मुस्लिम राजांना आपले भाऊ बनवले, जेणेकरून ते आपल्या पतींविरुद्ध लढणे थांबवतील. ती तो धागा पाठवत असे आणि राजांना भाऊ बनण्याची ऑफर देत असे आणि त्यांनी त्यांच्या रक्षणाची याचना केली.

भाऊ-बहिणीचा स्नेह आणि आपुलकी आयुष्यभर अबाधित राहते, कारण बहीण कधी मुलाला शिकवते, कधी आई मार्गदर्शक बनते तर कधी भावाला शिकवते. नेहमी त्याच्या संकटात, प्रत्येक संकटाला तोंड द्यायला शिकवते, आयुष्यात पुढे जायला शिकवते. या उत्सवाचा मुख्य उद्देश कुटुंबांना एकत्र आणणे आणि नेहमीच नाते टिकवणे हा आहे.

Raksha Bandhan Special : माहेर बनवते भावा बहिणीचे नाते

* प्राची भारद्वाज

 राजीव यांना कर्करोग झाल्याचे निष्पन्न झाले. मग बघता बघता 8 महिन्यातच त्याचा मृत्यू झाला. अचानक घरावर पडलेला डोंगर शर्मिला कसा उचलू शकेल? त्याच्या दोन्ही भावांनी त्याला सांभाळण्यात कोणतीही कसर सोडली नाही. अगदी भावाच्या मित्रानेही शर्मिलाच्या चिमुरडीचा आपल्या आयुष्यात समावेश केला.

 शर्मिलाची आई तिची फडफडणारी नैय्या सांभाळण्याचे श्रेय भावांना देताना थकत नाही, “मी एकटी असते तर मला रडायला भाग पाडले असते आणि माझे आणि शर्मिलाचे आयुष्य घालवले असते, पण तिच्या भावांनी तिचा जीव वाचवला.”

 विचार करा, शर्मिलाला भाऊ-बहिणी नसतील, फक्त आई-वडील नसतील, घरात सर्व सुखसोयी असतील, पण ती आपले उर्वरित आयुष्य आनंदाने जगू शकेल का? नाही. एक दु:ख होत राहील, एक उणीव चुकत राहील. जीवन केवळ भौतिक सुविधांनी पूर्ण होत नाही, नातेसंबंध ते पूर्ण करतात.

 एकाकी माहेरच्या घरची व्यथा : सावित्री जैन रोजच्या प्रमाणे संध्याकाळी उद्यानात बसल्या होत्या की रामही फिरायला आला. तिच्या व्हॉट्सअ‍ॅपवर एक विनोद सगळ्यांना सांगताना ती ‘तू तुझ्या आईच्या घरी कधी जाणार आहेस?’ अशी गंमत करू लागली.

 सगळे हसू लागले, पण सावित्री उदास स्वरात म्हणाली, “काका कुठे आहेत? आई-वडील होते तोपर्यंत मामाही होते. भाऊबीज असती तर आजही मोलकरीण घर असती.

 खरे तर आई-वडील या जगात असेपर्यंतच एकुलत्या एक मुलाची मावशी असते. त्यांच्यानंतर मोलकरणीच्या नावावर दुसरे घर नाही.

 भावजयांशी भांडण : “सावित्रीजी, तुम्हाला भावोजी नसल्याबद्दल खेद वाटतो आणि माझ्याकडे बघा, अनावश्‍यक गोष्टीत अडकून मी माझ्या मेव्हण्याशी भांडण केले. मामा असूनही मी स्वत:साठी त्याचे दरवाजे बंद केले,” श्रेयानेही तिचे दुःख सांगताना सांगितले.

 ते ठीक आहे. भांडण झालं तर नात्याचं ओझं होऊन जातं आणि आपण नुसतं वाहून घेतो. त्यांचा गोडवा नाहीसा झाला. जिथे दोन भांडी असतात तिथे त्यांची टक्कर होणं साहजिक आहे, पण या गोष्टींचा संबंधांवर किती परिणाम होऊ द्यायचा, हे तुम्हीच ठरवावं.

भावंड एकत्र : भाऊ आणि बहिणीचे नाते अमूल्य आहे. दोघेही एकमेकांना भावनिक आधार देतात, जगासमोर एकमेकांना आधार देतात. एकमेकांच्या उणिवा काढून चिडवत राहतात, पण मधेच कुणीतरी बोलताच ते पक्षपातीपणावर उतरतात. एकमेकांना मध्येच सोडू नका. भावंडांची भांडणे ही देखील प्रेमाची भांडणे असतात, ज्यात हक्काची भावना असते. ज्या कुटुंबात भाऊ-बहिण असतात, तिथे सण साजरे होतात, मग ती होळी असो, रक्षाबंधन असो किंवा ईद.

 आईनंतर वहिनी : लग्नाच्या 25 वर्षांनंतरही जेव्हा मंजू तिच्या माहेरून परतते तेव्हा एका नव्या उर्जेने. ती म्हणते, “माझ्या दोन्ही मेव्हण्या मला पापण्यांवर बसवतात. त्यांना बघून मी माझ्या मुलाला तोच संस्कार देतो की माझ्या बहिणीला आयुष्यभर असेच वागवायचे. शेवटी, मुलींचे मामा हे भावजयीकडून येतात, व्यवहारातून, भेटवस्तूंमधून नव्हे. कोणाकडे पैशांची कमतरता आहे, पण प्रेम सर्वांनाच हवे असते.

 दुसरीकडे, मंजूची मोठी वहिनी कुसुम म्हणते, “लग्नानंतर मी निघून गेल्यावर माझ्या आईने मला खूप चांगला धडा शिकवला की लग्न झालेल्या मेहुण्या आपल्या मामाच्या बालपणीच्या आठवणी काढायला येतात. ती ज्या घरात वाढली, तिथून काही घ्यायला येत नाही, तर तिच्या बालपणीची पुनरावृत्ती करायला येते. भाऊ-बहिणी एकत्र बसून बालपणीच्या आठवणींवर हसतात तेव्हा किती छान वाटतं.

 आई-वडिलांच्या एकटेपणाची चिंता : नोकरी करणारी सीमा यांची मुलगी विद्यापीठाच्या अभ्यासासाठी दुसऱ्या शहरात गेली. अनेक दिवसांपासून एकटेपणामुळे सीमा डिप्रेशनमध्ये गुरफटली होती. ती म्हणते, “माझ्याकडे आणखी एक मूल असती तर मी अचानक एकटी राहिली नसती. आधी एक मूल जायचे, मग मी हळूहळू परिस्थितीनुसार स्वतःला साचेबद्ध करत असे. दुसरं कुणी गेल्यावर मला तितकं दु:ख होत नाही. माझे घर एकत्र रिकामे होत नाही.

 एकुलत्या एक मुलीला लग्नानंतर आई-वडिलांची काळजी वाटणे स्वाभाविक आहे. जिथे भाऊ आई-वडिलांसोबत राहतो, तिथे या चिंतेचा थांगपत्ताही बहिणीला शिवू शकत नाही. तसे, आजच्या युगात नोकरीमुळे काही मुलं आई-वडिलांसोबत राहू शकतात. पण भाऊ दूर राहिला तरी तो गरजेपर्यंत नक्कीच पोहोचेल. बहीणही पोहोचेल पण मानसिक पातळीवर थोडी मोकळी होईल आणि तिच्या कुटुंबाला भेटायला येऊ शकेल.

 पती किंवा सासऱ्यांमध्ये वाद : सोनमच्या लग्नाच्या काही महिन्यांनंतर पती-पत्नीमध्ये सासू-सासऱ्यांबाबत भांडणे सुरू झाली. सोनम नोकरीला असल्याने तिला घराची संपूर्ण जबाबदारी सांभाळणे कठीण जात होते. पण सासरच्या घरचे वातावरण असे होते की गिरीशने तिला थोडी मदत केली असती तर ती आई-वडिलांचे टोमणे ऐकून घेत असे. या भीतीमुळे तो सोनमला मदत करत नाही.

 घरी येताच सोनमच्या हसण्यामागे दडलेला त्रास भावाच्या लक्षात आला. खूप विचार करून गिरीशशी बोलायचं ठरवलं. दोघांची घराबाहेर भेट झाली, मनापासून बोलले आणि सार्थ निर्णयावर पोहोचले. थोडे धाडस दाखवत गिरीशने आई-वडिलांना समजावून सांगितले की, नोकरी करणाऱ्या सुनेकडून जुन्या काळातल्या अपेक्षा ठेवणे हा अन्याय आहे. त्याला मदत केल्याने घरातील कामेही सहज होत राहतील आणि वातावरणही सकारात्मक राहील.

 पुणे विद्यापीठातील एका महाविद्यालयाच्या संचालिका डॉ. सारिका शर्मा म्हणतात, “मला विश्वास आहे की जीवनात कोणत्याही संभ्रमाचा सामना केला तर माझा भाऊ हा पहिला व्यक्ती असेल ज्याला मी माझ्या समस्या सांगेन. माहेरच्या घरात आई-वडील असले तरी त्यांच्या वयात त्यांना त्रास देणे योग्य नाही. मग त्यांची पिढी आजच्या समस्या समजून घेऊ शकत नाही. भाऊ किंवा वहिनी माझा मुद्दा सहज समजतात.

 भावासोबत कसे जपावे : भाऊ-बहिणीचे नाते अनमोल असते. ती पूर्ण करण्यासाठी आयुष्यभर प्रयत्न केले पाहिजेत. वहिनी आल्यानंतर परिस्थिती थोडी बदलते. पण दोघांची इच्छा असेल तर या नात्यात कधीच खळबळ येऊ नये.

 सारिका किती छान शिकवते, “भाई-भाभी, लहान असोत, त्यांना प्रेम आणि आदर देऊनच नातं घट्ट राहिलं, पूर्वीच्या वहिनींसारखं टोमणे दाखवून नाही. माझ्या वहिनीच्या आवडीच्या छोट्या छोट्या गोष्टी मी वर्षभर गोळा करते आणि मिळाल्यावर प्रेमाने देते. मातृगृहात तणावमुक्त वातावरण राखण्याची जबाबदारीही मुलीची असते. पाहुण्यांच्या येण्याने वहिनींना त्रास होत नाही आणि माहेरच्या घरी गेल्यावर एकत्र घरची कामे केल्याने प्रेम टिकून राहते.

 या साध्या गोष्टी हे नाते मजबूत ठेवतील :

भावजयांमध्ये किंवा आई आणि वहिनी यांच्यात बोलू नका. पती-पत्नी आणि सासू-सासरे यांचे नाते घरगुती असते आणि लग्नानंतर बहीण दुसऱ्या घरची होते. त्यांना एकमेकांशी सुसंवाद साधू द्या. कदाचित जे तुम्हाला त्रास देत आहे ते त्यांना इतके त्रास देत नाही.

 * घरात किरकोळ भांडण किंवा दुरावा झाला असेल, मध्यस्थी करण्यास सांगितले नसले तरी मध्येच बोलू नका. तुमच्या नात्याची जागा आहे, ती तुम्ही जपली पाहिजे.

 * मधेच बोलायचे असेल तर गोड बोला. जेव्हा तुमचे मत मागितले जाते किंवा नाते तुटण्याच्या मार्गावर असते, तेव्हा शांतता आणि संयमाने काय चूक वाटते ते स्पष्ट करा.

 * तुमच्या आईच्या घरातील घरगुती गोष्टींपासून दूर राहणेच तुमच्यासाठी योग्य आहे. चहा कुणी बनवला, ओले कपडे कुणी सुकवले, अशा छोटय़ा छोटय़ा गोष्टींवर आपले मत मांडल्यानेच बेमुदत भांडण सुरू होते.

 * जोपर्यंत तुम्हाला कोणत्याही संदर्भात मत विचारले जात नाही तोपर्यंत ते देऊ नका. त्यांना कुठे खर्च करायचा आहे, कुठे जायचे आहे, असे निर्णय त्यांना स्वतःहून घेऊ द्या.

 * ना आईची वहिनी ऐकू नकोस ना आईची वहिनीकडून निंदा. हे स्पष्ट होऊ द्या की माझ्यासाठी दोन्ही नाती अमूल्य आहेत. मी व्यत्यय आणू शकत नाही. तुम्हा दोघी सासू-सासऱ्यांनी हे आपापसात मिटवावे.

 * तुम्ही लहान बहीण असाल किंवा मोठी, भाची आणि भाचीसाठी भेटवस्तू नक्कीच घ्या. केवळ महागड्या भेटवस्तू घेऊन जाणे आवश्यक नाही. तुमच्या कुवतीनुसार त्यांच्यासाठी काही उपयुक्त वस्तू किंवा त्यांच्या वयाच्या मुलांना आवडेल अशी एखादी वस्तू घ्या.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें