बाळाच्या त्वचेसाठी खास सुरक्षा

* आशिष श्रीवास्तव

नवजात बाळ आणि मोठयांच्या त्वचेत खूप फरक असतो, जसे की, नवजात बाळाची एपिडर्मिस म्हणजे बाह्य त्वचा मोठया माणसांच्या तुलनेत खूपच पातळ असते. त्याच्या घामाच्या ग्रंथी मोठयांच्या तुलनेत कमी काम करतात. यामुळे त्वचा ओलावा लवकर शोषून घेते. याशिवाय नवजात बाळाची त्वचा अतिशय कोमल असते. चला, माहिती करून घेऊया की, बाळाच्या कोमल त्वचेला या समस्यांपासून कसे सुरक्षित ठेवता येईल :

उत्पादनांवरील लेबल अवश्य वाचा : जर लहान मुलांच्या त्वचेची काळजी घेणाऱ्या एखाद्या उत्पादनावर  हायपोअॅलर्जिक लिहिले असेल तर त्या उत्पादनाच्या वापरामुळे कदाचित बाळाला अॅलर्जी होऊ शकते, असा त्याचा अर्थ होतो. त्यामुळे ते बाळाच्या त्वचेसाठी सुरक्षित आहे, असे सांगता येणार नाही. त्यामुळे नैसर्गिक उत्पादनांना प्राधान्य द्या. उत्पादनाच्या सामग्रीत थँलेट आणि पेराबिन असेल तर ते खरेदी करू नका.

उन्हाळयात बाळाची मालिश : बाळाच्या त्वचेवर गरमीमुळे व्रण उठू नयेत या भीतीने बाळाची आई उन्हाळयाच्या ऋतूत त्याची मालिश करणे बंद करते. असे मुळीच करू नका, कारण मालिश बाळाची हाडे मजबूत करण्यासोबतच बाळाच्या नर्व्हस यंत्रणेसाठीही फायदेशीर ठरते. पण हो, अशा ऋतूत मालिश करण्यासाठी खोबरेल तेल, ऑलिव्ह ऑईल किंवा बाजारात उपलब्ध असलेले कोणतेही सौम्य तेल वापरा, सोबतच त्याला अंघोळ घालताना त्याच्या शरीरावरील तेल व्यवस्थित निघून जाईल, याकडेही लक्ष द्या.

बाळाचे कपडे आणि खोलीतील तापमान : तुमच्यासाठी ही गोष्ट नवीन असेल पण ती बाळासाठी सर्वात महत्त्वाची आहे. यासाठी वरचेवर घरातले तापमान तपासण्याची गरज नाही. फक्त त्याला सैलसर, मोकळा श्वास घेता येईल असे कपडे घाला. बाळ डोकं आणि तोंडावाटे उष्णता बाहेर टाकतो. त्यामुळे त्याच्या शरीराचे तापमान नियंत्रित राहते. म्हणूनच त्याला झोपवताना त्याचा चेहरा आणि डोकं झोकू नका. अन्यथा त्याच्या शरीरातील उष्णता वाढू शकते. याचा बाळाच्या चेहऱ्यावरही दुष्परिणाम होऊ शकतो. कपडे मऊ नसल्यास बाळाच्या त्वचेला अॅलर्जी होते.

त्वचेच्या सुरक्षेसाठी विशेष कापड : बऱ्याच आई स्तनपान करताना, बाळाचे डायपर बदलताना किंवा त्याची शी, शू काढताना साध्या कापडाचा वापर करतात. असे करणे बाळाच्या सुरक्षेसाठी धोकादायक असते. शिवाय यामुळे बाळाच्या त्वचेचेही नुकसान होते. अनेकदा सकाळपासून संध्याकाळपर्यंत बाळाच्या गळयाखाली एकच लाळेरे बांधलेले असते. त्याचा वापर दिवसभर बाळाचे तोंड पुसण्यासाठी केला जातो. यामुळे बाळाची त्वचा कोरडी पडू शकते, शिवाय बाळ किटाणूंच्या संपर्कात येऊ शकते. यासाठी बाजारात बाळाला पुसण्यासाठी तयार केलेले खास प्रकारचे कापड उपलब्ध आहे. ते बाळाच्या त्वचेचे नुकसान होऊ न देता त्याला स्वच्छ करते. त्याच्या वापरामुळे बाळाच्या त्वचेवर व्रणही उमटत नाहीत.

लक्षात ठेवा की, बाळाच्या जन्माच्या १ वर्षापर्यंत त्याची त्वचा खूपच नाजूक असते. त्यामुळे त्वचेसंबंधी छोटया-मोठया समस्या निर्माण होऊ शकतात. त्यामुळेच या काळात बाळाच्या त्वचेची नीट काळजी घेतली नाही तर बाळ त्वचेसंबंधी विविध समस्यांचे शिकार ठरू शकते.

उन्हाळ्यात बाळाची अशी करा देखभाल

* डॉ. कृष्ण याद

नवजात बालकासाठी उन्हाळ्याचा मोसम खूप असह्य असतो; कारण प्रथमच ते या वातावरणाचा सामना करत असतं. मोठ्याने ओक्साबोक्शी रडणं, खूप घाम येणं, केस ओले होणं, गाल लाल होणं आणि वेगाने श्वासोच्छ्वास घेणं यांसारखी लक्षणं या गोष्टींचे संकेत असतात की मुलं अति उकाड्याने त्रासलेली आहेत.

ओवर हीटिंग उन्हाळ्यात डायरियाला थेट कारणीभूत ठरतं, जे अनेक नवजात शिशूंसाठी घातकही ठरू शकतं.

उन्हापासून बचाव

उन्हाळ्याच्या मोसमात बाळाला उन्हाच्या प्रखर किरणांपासून दूर ठेवावं. ६ महिन्यांहून कमी वयाच्या बाळाच्या त्वचेमध्ये सूर्याच्या हानिकारक किरणांपासून सुरक्षा करणारा मेलानिन हा घटक खूप कमी असतो, जो त्वचा, डोळे आणि केसांना रंग प्रदान करतो. मेलानिनच्या अभावामुळे सूर्याची किरणं बाळाच्या त्वचेतील पेशींना कायमस्वरूपी हानी पोहोचवू शकतात.

तेलमालीश करा

बाळाला योग्य तेलमालीश केल्यास बाळाचे टिश्यू आणि मांसपेशी खुलतात आणि यामुळे त्याचा उत्तम विकास होतो. बाळाच्या नाजूक त्वचेला सर्वात चांगल्याप्रकारे सूट करणाऱ्या तेलाची निवड जशी आवश्यक आहे तशीच ही बाबही लक्षात घेणं जरुरी आहे की यामुळे चिकचिकीतपणा जाणवणार नाही, तेलाऐवजी मसाजिंग लोशन आणि क्रीमही वापरता येईल. अंघोळ घालताना ते व्यवस्थित बाळाच्या शरीरावरून स्वच्छ होईल हे बघा. कारण तेल बाळाच्या स्वेदग्रंथीचं कार्य रोखू शकते.

टबमध्ये अंघोळ घालणं

उकाड्यापासून सुटका मिळवण्याचा सर्वोत्तम उपाय आहे अंघोळ करणं. तसं बघता प्रत्येक वेळेस अंघोळ घालण्याऐवजी बाळाला ओल्या कपडाने पुसून घ्यावं. परंतु जेव्हा बाळ उकाड्याने अस्वस्थ होत असेल, तेव्हा त्याला पाण्याने भरलेल्या टबमध्ये अंघोळ घालावी, यात पाण्याचं तापमान कोमट असलं पाहिजे.

टाल्कम पावडर

टबमध्ये अंघोळ घातल्यानंतर मुलांच्या शरीरावर टाल्कम पावडर लावणं चांगलं मानलं जातं. जेथे काही मुलांचं घामोळे कमी करण्यात टाल्कम पावडर उपयुक्त ठरते, तेथे काही वेळा याचा त्रासही होऊ शकतो. तेव्हा आपल्या तळहातावर थोडी पावडर घेऊन बाळाच्या त्वचेवर लावावी, त्याच्यावर पावडर फवारू नये.

नियंत्रित तापमान

बाळाच्या खोलीला दिवसा थंड राखण्यासाठी पडदे लावून खोलीत अंधार करा. पंखा सुरू ठेवा. मुलांना एअरकंडिशनरच्या थेट संपर्कात कधी ठेवू नका; कारण यामुळे बाळाला सर्दीपडसंसुद्धा होऊ शकतं.

उपयुक्त पोशाख

आई बहुतेकदा द्विधा मन:स्थितीत असते की बाळाला कोणते कपडे घालावेत. असा समज आहे की नवजात शिशूला खूप गरम कपड्यांमध्ये ठेवलं पाहिजे. कारण गर्भाच्या तुलनेत बाहेरचं तापमान आतल्या तापमानाहून थंड असतं. परंतु उन्हाळ्याच्या मोसमात त्यांच्या उबदार कपड्यांची संख्या कमी करून त्यांना कमी कपड्यांमध्ये ठेवू शकता. त्यांना सुती सैलसर कपडे घालावेत जेणेकरून त्यांच्या त्वचेला हवेचा स्पर्श होईल आणि त्यांना आरामदेह वाटेल. सुती कपडे मुलांसाठी फायदेशीर असतात आणि हे घामसुद्धा शोषून घेतात. बाळाचं उष्माघातापासून रक्षण करण्यासाठी बाहेर जाताना त्याला हॅट जरूर घालावी.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें