* लोकमित्र गौतम
जर तुम्ही नुकतीच 10 वी किंवा 12 वी उत्तीर्ण झाली असाल किंवा आधीच पदवीधर असाल. पण नोकरी न मिळाल्याने हैराण असाल तर हा लेख फक्त तुमच्यासाठी आहे. गॅरंटी कोणत्याही पदवी किंवा डिप्लोमामध्ये नाही आणि हे सत्य देखील आहे. पण एक सत्य आहे. या मोठ्या सत्याच्या पलीकडे. म्हणजे, जर तुम्ही अप्रेंटिस केले असेल, तर समजून घ्या की नोकरीची हमी आहे. दुसऱ्या शब्दांत तुम्हाला खात्रीशीर नोकरी हवी असेल तर 10 वी नंतर कधीही कोणत्याही शिकाऊ कार्यक्रमाचा भाग व्हा, तुम्हाला कोणत्याही ठिकाणी नोकरी मिळेल.
बेरोजगारीच्या या भीषण युगातही शिकाऊ विद्यार्थ्यांना १०० टक्के रोजगार मिळत आहे. 24 जून 2021 पर्यंत, रेल्वेमध्ये सुमारे 4000 शिकाऊ उमेदवारांची भरती होणार आहे. केवळ एक रेल्वे नाही तर मे आणि जून महिन्यात अशा डझनभर सरकारी, निमसरकारी, सार्वजनिक उपक्रम आणि बहुराष्ट्रीय कंपन्या शिकाऊ पदाच्या रिक्त जागा भरतात. अप्रेंटिसशिप म्हणजे एक प्रकारचा प्रशिक्षण कार्यक्रम. या कार्यक्रमांतर्गत पूर्णपणे नवीन लोकांना विशिष्ट क्षेत्रातील कामासाठी प्रशिक्षण दिले जाते.
मात्र हे प्रशिक्षण विद्यार्थ्यांप्रमाणे उपलब्ध नाही. हे प्रशिक्षण प्रत्यक्षात प्रशिक्षित लोकांकडे नियमित कर्मचार्‍यांप्रमाणे पूर्णवेळ केलेल्या कामाच्या स्वरूपात उपलब्ध आहे. येथे या प्रशिक्षणार्थींना नियमित कामगार म्हणून पूर्णवेळ काम करायला लावले जाते. ज्या संस्थेत शिकाऊ उमेदवारी घेतली जाते, तेच नियम या प्रशिक्षणार्थींनाही लागू होतात जे वेतनश्रेणी वगळता नियमित कर्मचाऱ्यांना लागू होतात. शिक्षक हे संस्थेच्या नियमित कर्मचाऱ्यांप्रमाणे कामावर येतात आणि त्यांनाही त्यांच्याप्रमाणेच रजा मिळते.
अप्रेंटिसशिपचा कालावधी सहा महिने ते चार वर्षांपर्यंत असतो. वेगवेगळ्या संस्थांमध्ये त्याचे वेगवेगळे नियम असतात. परंतु साधारणपणे रेल्वे, स्टील अथॉरिटी ऑफ इंडिया [सेल] भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेड (भेल) इत्यादी संस्थांमध्ये तीन ते चार वर्षांसाठी शिकाऊ प्रशिक्षण दिले जाते. या प्रशिक्षण कार्यक्रमात प्रवेश घेण्यासाठीही खूप स्पर्धा असते, परंतु जर तुमची निवड झाली आहे, मग समजून घ्या की आता तुम्हाला नोकरी मिळण्याची हमी आहे.
किंबहुना कोणतीही कंपनी अकुशल कामगारांची निवड करणार नाही तर समोर कुशल कामगार हा पर्याय म्हणून असेल. अॅप्रेंटिसशिप करण्याचे अनेक फायदे आहेत. जे इंजिनीअरिंगचे शिक्षण घेऊनही इंजिनीअरला साध्य करता आले नाही. कारण भारतात अनेक चांगल्या तांत्रिक संस्था आहेत, सर्वत्र व्यावहारिक सुविधा पाहिजे त्या प्रमाणात नाहीत. पण शिकाऊ प्रशिक्षणात अगदी अचूक प्रशिक्षण आहे.
त्यामुळेच शिकाऊ उमेदवारीनंतर नोकरी मिळणे जवळपास हमखास असते. अॅप्रेंटिसशिप करताना कोणतेही लेखी आश्वासन दिले जात नसले तरी. परंतु रेल्वे त्यांच्या जवळपास 100 टक्के शिकाऊ उमेदवारांना नोकरीत ठेवतात. अॅप्रेंटिसशिप देणार्‍या इतर संस्थांमध्येही असेच घडते. पण ते लागू होते. तुम्ही जिथे शिकत आहात तिथे तुम्ही कायमस्वरूपी नोकरी करावीच असे नाही, ही तुमची निवड आहे. इतर असंख्य खाजगी संस्था देखील शिकाऊ उमेदवारी केलेल्या लोकांना नोकऱ्या देतात.
अप्रेंटिसशिपचा एक फायदा असा आहे की तुम्ही नोकरी शिकता, त्यादरम्यान तुम्हाला दर महिन्याला नियमितपणे पगारही मिळतो, जो साधारणपणे रु. 5000 च्या वर आणि 9 ते 10 हजार रु. दरमहा असतो. बर्‍याच ठिकाणी थोडे जास्तही मिळते. सांगायचे तात्पर्य की, अॅप्रेंटिसशिप ही अशी सुवर्णसंधी आहे, जी तुम्हाला एखाद्या विशिष्ट क्षेत्राचे प्रात्यक्षिक ज्ञान तर देतेच, शिवाय या काळात केलेल्या कामाचा मोबदलाही देते आणि भविष्यात कायमस्वरूपी नोकरीची पूर्ण हमीही देते. तुम्ही अनेकदा पाहिले असेल. अनेक कंपन्या फ्रेशरला नोकरी देत नाहीत, खरे तर त्या फ्रेशरला नोकरी न देता त्यांची गरज पूर्ण करतात, या शिकाऊ उमेदवारांचे आभार. कारण दरवर्षी शिकाऊ शिक्षण पूर्ण करणारे लाखो तरुणही नोकरी शोधण्याच्या स्पर्धेत असतात, साहजिकच त्यांना प्रथम प्राधान्य दिले जाते. त्यामुळे आशा आहे की तुम्हाला शिकाऊपणाचे फायदे चांगलेच समजले असतील.