स्त्रिया, आपल्या हृदयाचे ऐका किंवा आपल्या हृदयाची चिंता करा

* गरिमा पंकज

आजच्या काळात दारूच्या शौकीन महिलांची कमी नाही. पूर्वी काही स्त्रियाच या व्यसनात गुंतत असत पण आता स्त्रियादेखील पुरुषांच्या खांद्याला खांदा लावून त्याचा आनंद घेतात. कधी लेट नाईट पार्टी, कधी काहीतरी जिंकल्याचं सेलिब्रेशन, कधी जास्त कामाचं दडपण तर कधी जुना मित्र भेटल्याचा आनंद. कधी ब्रेकअपचे दुःख तर कधी प्रेम मिळाल्याचा आनंद. याचा अर्थ असा की आज महिलांकडे दारू पिण्याच्या बहाण्यांची कमतरता नाही. एक-दोन पेयांनी तिचे समाधान झाले नाही, तर ती अनेक पेये घेऊन भान हरपून मजा घेते.

संशोधन काय म्हणते?

पण जागतिक आरोग्य संघटनेच्या म्हणण्यानुसार मद्यपान कोणत्याही व्यक्तीसाठी फायदेशीर नाही. अल्कोहोलचा एक थेंब देखील आरोग्यास धोका निर्माण करू शकतो. नुकत्याच झालेल्या एका संशोधनातही असाच दावा करण्यात आला आहे. अमेरिकन कॉलेज ऑफ कार्डिओलॉजी (ACC) च्या अभ्यासातून असे समोर आले आहे की ज्या महिला दररोज मद्यपान करतात त्यांना हृदयविकाराचा धोका इतरांपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त असतो.

या अभ्यासानुसार, ज्या स्त्रिया दररोज भरपूर मद्यपान करतात त्यांना मध्यम प्रमाणात मद्यपान करणाऱ्या स्त्रियांच्या तुलनेत हृदयविकाराचा धोका 45% जास्त असतो. तर जे पुरुष जास्त मद्यपान करतात त्यांना मध्यम प्रमाणात मद्यपान करणाऱ्या पुरुषांपेक्षा हृदयविकाराचा धोका 22% जास्त असतो. या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की ज्या तरुण ते मध्यमवयीन स्त्रिया दर आठवड्याला 8 किंवा त्याहून अधिक अल्कोहोलिक पेये पितात त्यांना कोरोनरी हृदयविकाराचा धोका जास्त असतो. विशेष बाब म्हणजे या अभ्यासात महिलांमध्ये अल्कोहोल आणि हृदयविकाराचा मजबूत संबंध आढळून आला.

संशोधकांनी या संशोधनात 430,000 हून अधिक लोकांच्या डेटाचे विश्लेषण केले, ज्यात 243,000 पुरुष आणि 189,000 महिलांचा समावेश होता. अभ्यासाच्या सुरुवातीला, सहभागी सरासरी 44 वर्षांचे होते आणि त्यांना हृदयविकार नव्हता. हा अभ्यास 18 ते 65 वयोगटातील प्रौढांवर केंद्रित आहे आणि अल्कोहोल आणि हृदयरोग यांच्यातील संबंध तपासणारा हा आजपर्यंतचा सर्वात मोठा अभ्यास आहे. मागील दशकांच्या तुलनेत महिलांमध्ये दारू पिण्याचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या वाढले आहे. त्याचा घातक परिणाम त्यांच्या आरोग्यावर दिसून येत आहे.

बरं, जेव्हा जास्त मद्यपानाचा प्रश्न येतो, तेव्हा जास्त मद्यपान करणाऱ्या पुरुष आणि स्त्रिया दोघांनाही हृदयविकाराचा धोका जास्त असतो. असे आढळून आले आहे की अल्कोहोलमुळे रक्तदाब वाढतो आणि चयापचय बदलतो. परंतु स्त्रिया पुरुषांपेक्षा अल्कोहोलवर वेगळ्या पद्धतीने प्रक्रिया करतात.

संशोधनात असे आढळून आले आहे की जे तरुण ते मध्यमवयीन स्त्रिया दिवसातून एकापेक्षा जास्त पेये पितात त्यांना कोरोनरी हृदयरोग होण्याची शक्यता 29% ते 45% जास्त असते ज्या स्त्रिया दिवसातून जास्त किंवा तीन पेये पितात किंवा जास्त वेळा मद्यपान करतात कोरोनरी हृदयरोग होण्याची शक्यता 68% जास्त असते.

कारण पुरुष आणि स्त्रिया वेगवेगळ्या प्रकारे अल्कोहोलचे चयापचय करतात, स्त्रियांना विशेषतः धोका असतो.

जेव्हा हृदयाला रक्तपुरवठा करणाऱ्या धमन्यांमध्ये प्लाक नावाचे फॅटी पदार्थ जमा होतात, ज्यामुळे रक्तप्रवाह मर्यादित होतो तेव्हा कोरोनरी हृदयरोग होतो. ही स्थिती हृदयविकाराचा सर्वात सामान्य प्रकार आहे आणि युनायटेड स्टेट्समधील पुरुष आणि स्त्रिया दोघांसाठी मृत्यूचे प्रमुख कारण आहे.

आपल्या हृदयाचे ऐका किंवा आपल्या आरोग्याबद्दल विचार करा

आता इथे प्रश्न पडतो की महिलांनी त्यांच्या मनाचे ऐकावे की त्यांच्या मनाची चिंता करावी. हृदय म्हणते जीवन जगा आणि जगाची पर्वा करू नका. स्वातंत्र्याच्या मार्गावर चालत राहा आणि तुमच्या मनाला जे पाहिजे ते करा. वाइन सेवन करणे हा देखील स्त्रियांसाठी स्वातंत्र्याच्या दिशेने पाऊल टाकण्याचा एक मार्ग आहे. स्वतःचे आयुष्य जगायचे आणि जगाला मागे टाकायचे या जिद्दीचे उदाहरण. त्याने काळाची काळजी का करावी? स्वतःच्या अटींवर जगण्यातला आनंद वेगळाच असतो. मद्यधुंद होऊन सगळं विसरून जाण्याची एक वेगळीच अनुभूती असते. आता त्यांच्या मनाने त्यांचा विश्वासघात केला तर त्यांनी काय करावे? दारूशिवाय त्यांचे जीवन कंटाळवाणे आणि ओझे बनणार नाही का?

कौटुंबिक पार्ट्या असोत, ऑफिस पार्ट्या असोत किंवा कॉलेज पार्ट्या असोत, मित्रांसोबत मस्ती असो किंवा बॉयफ्रेंडसोबत मस्त डेट असो, किट्टी पार्टी असो किंवा बेस्टीच्या लग्नाची पार्टी असो, दारूशिवाय आपण कुठे करू शकतो? म्हणजेच दारूला अलविदा करून त्यांनी पुन्हा एकदा त्यांच्या आयुष्यातील कंटाळवाण्या पैलूंमध्ये गुंतून जावे की आणखी 10 वर्षे जगण्याची इच्छा सोडून आजच्या जगण्याचा आनंद घ्यावा? आता महिलांनी स्वतःच ठरवायचे आहे की त्यांनी एका मर्यादेत दारूचे सेवन करावे आणि आपल्या आरोग्याची काळजी घ्यावी की त्या क्षणांचा आनंद लुटत राहावे. आमचे काम फक्त माहिती देणे एवढेच होते.

मद्यपान बिघडवतेय महिलांचे स्वास्थ्य

* गरिमा पंकज

काही दिवसांपूर्वी एअर इंडियाची एक महिला पायलट आणि क्रूच्या एक सदस्य यांना ‘प्रीफ्लाइट अल्कोहोल टेस्ट’मध्ये फेल झाल्यामुळे शिक्षा म्हणून ३ महिन्यासाठी ग्राउंड ड्युटीवर पाठवण्यात आले होते. हे प्रकरण डायरेक्टर जनरल

ऑफ सिव्हिल एव्हिएशनपर्यंत पोहोचले, कारण एअरक्राफ्ट रूल्सनुसार क्रू मेंबर्सना फ्लाइटच्या आधी १२ तास अल्कोहोल सेवनास परवानगी नाही.

याच प्रकारे गेल्या वर्षी नोव्हेंबरमध्ये दिल्लीच्या रोहिणी भागात राहणाऱ्या प्रीती नावाच्या एका ३६ वर्षीय महिलेने दारूच्या नशेत गाडीने ५ मजुरांना चिरडले होते. ही घटना सकाळी ११.३० ला घडली होती. प्रीती कारमध्ये एकटी होती. हरियाणा हायवेवर काम करणाऱ्या ५ मजुरांना तिने धडक दिली होती, ज्यातील २ जण तर जागच्या जागीच ठार झाले होते.

अशा कितीतरी घटना दररोज घडतच असतात, ज्यात दारूच्या नशेत महिला स्वत:चेच नुकसान करून घेतात. गोष्ट फक्त दुर्घटना आणि इमेज खराब होणे एवढीच मर्यादित नसून दारू पिण्याची किंमत अनेकदा त्यांना आपले सर्वस्व गमावूनही चुकवावी लागते.

सर्वसाधारणपणे जेव्हा दारू पिण्याची गोष्ट असते, तेव्हा भारतासकट सर्व दुनियेतील महिला पुरुषांवर आरोप करतात, परंतु सत्य हे आहे की महिलाही आता मोठया संख्येने या व्यसनाच्या शिकार होऊ लागल्या आहेत.

हल्लीच ऑर्गनायझेशन फॉर इकॉनॉमिक कॉर्पोरेशन अँड डेव्हलपमेंटद्वारे सादर केलेल्या ग्लोबल रिपोर्टमधून ही बाब समोर आली आहे की भारतात मद्य सेवनाचे प्रमाण गेल्या २० वर्षांत ५५ टक्क्यांनी वाढले आहे. मद्य सेवनाच्या दृष्टिकोनातून ४० देशांच्या सूचीत भारत तिसऱ्या स्थानावर आहे. महिलांमध्ये याचे प्रमाण वाढते आहे. सर्वेक्षणांनुसार गेल्या १० वर्षांत आपल्या देशातील मद्य सेवन करणाऱ्या महिलांची संख्या ही जवळ जवळ दुप्पट झाली आहे. ‘वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन’च्या अलीकडच्याच रिपोर्टनुसार भारतात जवळ जवळ ११ टक्के महिला मद्यसेवन करतात.

सध्या परिस्थिती अशी आहे की काही महिला या दारूला प्रतिष्ठा आणि स्वतंत्रतेशी जोडतात. जर त्यांना दारू पिण्यापासून रोखले गेले तर त्या याला संकुचित रूढीवादी विचारसरणी आणि महिलांविषयी जाणूनबुजून केलेला कट आहे असे म्हणून तमाशा करतात. दारू पिऊन त्या स्वत:ला स्वतंत्र आणि आधुनिक समजू लागतात.

महिलांसाठी अधिक घातक असते दारू

मधाचे सेवन हे पुरुष आणि महिला या दोघांसाठीही घातकच असते, पण महिलांच्या शारीरिक रचनेमुळे पुरुषांच्या तुलनेत दारूमुळे महिलांचे अधिक नुकसान होते.

राजीव गांधी कॅन्सर इन्स्टिट्यूट अँड रिसर्च सेंटरच्या डॉक्टर इंदू अग्रवाल सांगतात की महिला या दारूच्या प्रभावाविषयी अधिक संवेदनशील असतात. योग्य प्रमाणात दारूचे सेवन करूनही महिलांच्या रक्तात त्याचा परिणाम पुरुषांच्या तुलनेत अधिक होतो. महिलांवर एकसमान ड्रिंक घेण्याचा प्रभाव हा पुरुषांच्या तुलनेत दुप्पट असतो. याची अनेक जैववैज्ञानिक कारणे आहेत :

शरीरातले फॅट : महिलांचे वजन हे पुरुषांच्या तुलनेत कमी असते आणि पुरुषांसमान वजन असलेल्या एका महिलेच्या शरीरात पाणी कमी आणि ज्यादा फॅटी टिश्यू असतात. जिथे पाणी दारूचे घनत्व घटवते, म्हणूनच महिलांच्या शरीरात दारूचे घनत्व अधिक काळपर्यंत आणि अधिक मात्रेत राहते.

एंजाइम : महिलांमध्ये एंजाइमचा स्तर कमी असतो. जो आमाशय आणि यकृतात दारूला मेटाबोलाइझ करू शकेल. परिणामी महिलांच्या रक्तात दारूचे प्रमाण वाढते.

हार्मोन : मासिकचक्राच्या वेळी हार्मोनमधील बदलांमुळे महिलांद्वारे अल्कोहोल मेटाबोलाइझ करण्याच्या पद्धतीवर परिणाम होतो.

मद्य सेवनाचे परिणाम

मद्य सेवनाने शारीरिक स्वास्थ्यच नाही तर मानसिक आरोग्यही बिघडते. ज्याचा परिणाम व्यक्तिच्या वैयक्तिक तसेच प्रोफेशनल जीवनावरही होऊ लागतो.

शारीरिक स्वास्थ्यावर परिणाम

लिव्हर डिसीज : जे लोक सतत जास्त प्रमाणात दारूचे सेवन करतात, त्यांना लिव्हरला सूज आणि लिव्हर सोरायसिस अशा समस्यांना तोंड द्यावे लागते. जर यांचा वेळीच उपचार केला गेला नाही तर लिव्हर पूर्णपणे खराब होऊ शकते. ज्यामुळे तुमचे आयुष्य धोक्यात येते.

रक्तदाब वाढणे : दारूच्या सेवनाने रक्तदाब वाढतो. महिलांमध्ये दारूच्या सेवनामुळे होणाऱ्या रक्तदाबाचा धोका पुरुषांच्या दुप्पट असतो.

थकवा : जास्त प्रमाणात मद्य सेवन केल्याने व्हिटॅमिन बी १२ चे प्रमाण कमी होऊ लागते, ज्यामुळे थकवा येऊ लागतो. चक्कर येणे, गोंधळून जाणे अशा समस्या उद्भवू शकतात.

लठ्ठपणा : दारू शरीरातील लेप्टीनचा स्तर कमी करते. हा भूकेवर नियंत्रण करणारा हार्मोन आहे. याचा स्तर कमी झाल्याने भूक जास्त लागते, ज्यामुळे कॅलरीचा इनटेक अधिक होऊन लठ्ठपणा वाढतो. दारू प्यायल्यावर असे पदार्थ खायची इच्छा होते, ज्यात जास्त प्रमाणात कॅलरी असतात. यामुळे वजन वाढण्याचा धोका अधिकच वाढतो.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें